نفت در توسعه اقتصادی روسیه چه جایگاهی دارد
گزارش‌های نفتی طی سالهای اخیر حکایت از موقعیت ممتاز روسیه به عنوان تولید‌کننده مهم نفت و گاز در جهان دارد چرا که منابع هیدروکربوری این کشور، نقش قابل توجهی در اقتدار اقتصادی و سیاسی آن در سطح بین المللی داشته است. این جایگاه مهم حتی موجب وابستگی نفتی اتحادیه اروپا به کشور است.
به گزارش نبض نفت به نظر می‌رسد، سیاست‌های اقتصادی دولت مسکو در حوزه انرژی طی سالهای اخیر، حاکی از تلاش دولت‌مردان، به‌ویژه ولادی‌میرپوتین؛ رییس جمهور این کشور، جهت نیل به جایگاه ممتاز این کشور در اقتصاد بین‌الملل است.
پوتین ناجی روسیه
پوتین شخصیت سیاسی ممتاز روسیه
نقشی بزرگی در رشد اقتصاد این کشور بازی کرده است و اقتصاد روسیه را از بحران شدید دهه ۱۹۹۰ به ثبات
و رشد قابل توجه در قرن بیست و یکم هدایت کرده‌است. نتایج فعالیت وی حاکی از آن است
که در دور اول ریاست جمهوری پوتین، اقتصاد روسیه به مدت هشت سال پیاپی رشد کرد، و تولید
ناخالص داخلی در برابری قدرت خرید ۷۲٪ افزایش یافت و این، نتیجه رشد قیمت کالاها، قیمت‌های
بالای نفت، و سیاست‌های مالی و اقتصادی محتاطانه او بود.
برآوردهای مختلفی از ذخایر نفتی روسیه شده است. برخی از کارشناسان، اعتقاد دارند که
بخش عمده ذخائر نفتی این کشور، میدان‌های غربی سیبری و بخش شرقی سیبری می‌باشد که قابلیت استخراج بیش از 4 میلیارد بشکه
نفت را دارا است.
مطالعات نشان می‌دهد که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق، تولید نفت این کشور،
به شدت کاهش یافت اما در سال 1999، تغییر و جهش بزرگی در تولید نفت روسیه آغاز شد.
بسیاری از تحلیلگران، مهمترین عامل این جهش را به خصوصی سازی صنعت نفت، افزایش سرسام
آور قیمت جهانی نفت، استفاده از تکنولوژی ژاپن در صنعت نفت روسیه، بازسازی تاسیسات
نفتی و... می‌دانند.
این رشد به حدی رسید که شرکت بریتیش پترولیوم در گزارشی تحت عنوان " مروری آماری
بر انرژی جهان ۲۰۱۱" اعلام کرد، روسیه در سال ۲۰۱۰ با اختصاص ۱۲٫۹% درصد از تولید
جهانی نفت به خود، بزرگترین تولید کننده نفت در جهان شناخته شد.
وب سایت "بیزنس اینسایدر” که اخبار مربوط به حوزه‌ی اقتصاد و تکنولوژی
را پوشش می‌دهد، در گزارشی، ۱۷ کشوری را که بر روی باارزش‌ترین منابع انرژی فسیلی
قرارگرفته‌اند، برشمرده است.
به نوشته‌ی این گزارش، در صدر این فهرست، روسیه قرار دارد که با ۸۷ میلیارد
بشکه ذخایر نفت رتبه هشتم، ۱۱۶۳ تریلیون فوت مکعب ذخایر گاز طبیعی رتبه دوم، و ۱۵۷
میلیون تن ذخایر زغال‌سنگ رتبه دوم، ارزش منابع انرژی آن، ۴۰/۷ تریلیون دلار برآورد
شده است.
بیش از نیمی از بودجه دولت فدرال روسیه از نفت و گاز تامین می شود
نظر به داده‌ها منتشر شده، در حال حاضر بیش از نیمی از بودجه دولت فدرال
روسیه از نفت و گاز تامین می‌گردد. همچنین محققان حوزه نفتی،
این کشور را باتوجه به برخورداری از بزرگترین زرادخانه هسته‌ای جهان پس از آمریکا،
روند روبه توسعه نهادهای حکومتی و اقتصادی، و کسب جایگاه ممتاز در اقتصاد جهان با تکیه
بر بخش نفت و گاز، یکی از قدرت‌های برتر منطقه‌ای در سطح بین‌المللی عنوان کرده اند.
برخی از کارشناسان حوزه نفتی به این باورند، روسیه برای بازپس گرفتن نقش
ژئواستراتژیک گذشته خود، باید زیرساخت‌های اقتصادی را بهبود بخشد و در جهت تبدیل شدن
به یک اقتصاد برتر جهانی برنامه‌ریزی عملی کند که بخشی از این استراتژی، بر توسعه صنعت
نفت و گاز بستگی جدی دارد.
مطالعات آینده پژوهی در حوزه اقتصاد کلان بین‌الملل که توسط موسسه گولدمن
ساکس انجام شده است، بیانگر شکوفایی اقتصادهای نوظهور BRICs (برزیل، روسیه،
هند و چین) در افق 2050 و پیشی گرفتن این چهار قدرت از مجموع کشورهای گروه G7 می‌باشد.
تحلیل‌های حوزه انرژی به این نکته بیشتر تمرکز می‌کند که به منظور تامین
نیازهای داخلی و خارجی و استفاده از پتانسیل‌های بخش انرژی در جهت رشد و توسعه اقتصادی
و ایجاد رفاه برای مردم، روسیه نیازمند برنامه درازمدت در زمینه‌ی انرژی است. هرچند
روسیه در این عرصه اقدامات جدی هم روی دست گرفته است.
دولت ماسکو در سال 2003 استراتژی
انرژی این کشور تا سال 2020 را تهیه و تصویب کرد که نتیجه آن تا سال 2008 موفق آمیز
بوده است.
به اساس بازنگری این استراتژی، در سال 2008 میزان تولید نفت خام روسیه
از 10/260 میلیون بشکه در روز در سال 2010 به 10/836 میلیون در روز در سال 2020 افزایش
خواهد یافت.
این کشور در سال 2009 سند راهبرد انرژی را به تصویب رساند که هدف از تدوین
آن، استفاده از منابع طبیعی انرژی به منظور
افزایش ثبات اقتصادی، ارتقای سطح زندگی مردم و نیز بهبود وضعیت سیاست خارجی کشور مطرح
شده است.
بسیاری از تحقیقات نشان می‌دهد که مسکو در صدد حفظ جایگاه به عنوان بازیگر
اصلی بازارهای جهانی مواد هیدروکربوری است و از طرفی هم می خواهد با افزایش تولید و
صادرات فرآوردهای پالایشی، سطح مصرف داخلی را کاهش دهد.
برخی گزارش ها نیز تاکید دارد که روسیه در صدد حفظ اروپا به عنوان اصلی‌ترین
بازار منابع نفتی است.
با این حال به نظر می‌رسد که چالش‌های جدی در بخش انرژی این کشور وجود دارد. کارشناسان،
وابستگی جدی به مصرف گاز طبیعی، فرسودگی صنایع اصلی چون نیروگاه‌ها، پالایش‌گاه‌ها
و خطوط لوله، ناکافی بودن سرمایه‌گذاری شرکت نفتی داخلی، عقب‌ماندگی علمی و تکنولوژیکی
بخش انرژی و... را از مهمترین چالش‌ها قلم‌داد
می‌کنند.
از طرفی، برخی پژوهشگران، تمرکز بیشتر روی ارتقای امنیت و افزایش کارایی
اقتصادی انرژی، بهبود محیط زیست، توسعه بازار داخلی انرژی، رشد و نوآوری در تکنولوژی
و اتخاذ دیپلماسی اقتصادی کارآمد را به عنوان مولفه‌های اساسی توسعه اقتصادی و نفتی
این کشور می‌دانند.
سیدعبدالبصیر مصباح
مطالب پیشنهادی
منتخب سردبیر
