محاسبه حجم نفت و گاز مخازن نفتی با نرم‌افزار تعیین حد برش
نبض نفت - بهنام صدایی، استادیار دانشکده مهندسی شیمی دانشکدگان فنی دانشگاه تهران با بیان اینکه صنعت نفت با بیش از ۱۱۰ سال سابقه هنوز ابهام‌های زیادی در محاسبه حجم نفت و گاز تولیدشده دارد، اظهار کرد: یکی از این ابهام‌ها نبود تعیین درست حدود برش است که به‌علت زمان‌بر بودن استفاده از روش‌های مختلف حد برش، فرآیند مربوطه جذابیت کمتری برای مهندسی مخزن و علوم زمین دارد. از این رو با طراحی و توسعه نرم‌افزار «UT-CDS» که محصول دو سال تلاش دانشجویان و استادان دانشکده فنی دانشگاه تهران و حمایت مادی و معنوی شرکت نفت و گاز اروندان است، این مشکل برطرف و هم‌اکنون تعیین حد برش در مخازن پیچیده هم قابل انجام است.
وی در توضیح روش‌های تعیین حدود برش گفت: برای انتخاب بهترین روش تعیین حد برش، از دو دسته روش سنتی و جدید استفاده می‌شود. برای نمونه روش ستون تجمعی هیدروکربن و تراوایی از جمله روش‌های سنتی برای تعیین حد برش هستند و روش‌های جدید دیگری مانند روش پویایی یا قابلیت تحرک، استفاده از پارامترهای مرجع، اندازه گلوگاه منافذ و آنالیز نمودار پراکندگی نیز در این زمینه به‌کار گرفته می‌شوند، اما انتخاب مناسب‌ترین روش به ویژگی‌های مخزن و شرایط محیطی آن بستگی دارد و این روش‌ها در تعیین حد برش نقش مهمی ایفا می‌کنند.
نرم‌افزار UT-CDS تعیین روش‌های مختلف حد برش را آسان‌تر کرد
مجری این پروژه تحقیقاتی، با بیان اینکه تعیین روش‌های مختلف حد برش به‌خودی‌خود فرآیندی زمان‌بر و پیچیده است، تصریح کرد: لازم بود راه‌حلی ارائه تا استفاده از این روش‌های آسان‌تر شود، از این رو گروه دانشگاه تهران با همکاری شرکت نفت و گاز اروندان نرم‌افزاری را طراحی کرد و توسعه داد تا این چالش‌ها را برطرف کند، نرم‌افزار UT-CDS به‌منظور ایجاد بانک اطلاعاتی شامل داده‌های نمودارها و مغزه‌ها، ویرایش و آنالیز دقیق این داده‌ها، محاسبه میانگین تخلخل و اشباع آب هر لایه و توصیف آماری این ویژگی‌ها طراحی و پیاده‌سازی شده است. این نرم‌افزار از روش‌های سنتی و جدید برای تعیین حدود برش پتروفیزیکی و مخزنی استفاده می‌کند.
صدایی با اشاره به اینکه کدنویسی این نرم‌افزار با استفاده از زبان ویژوال بیسیک انجام شده است، گفت: انتظار می‌رود با تکمیل و گسترش این نرم‌افزار، انواع روش‌های تحلیل و آنالیز داده‌های نمودارهای پتروفیزیکی و نتایج آزمایش‌های معمولی مغزه در این نرم‌افزار پیاده‌سازی شود. این توسعه به افزایش قابلیت‌ها و دقت در تحلیل داده‌های پتروفیزیکی کمک خواهد کرد و در نتیجه اطلاعات دقیق‌تری برای تصمیم‌گیری‌های مرتبط با صنعت نفت و گاز فراهم می‌کند.
ستون تجمعی هیدروکربن، از روش‌های سنتی برای تعیین حدود برش
وی با بیان اینکه روش‌های ستون تجمعی هیدروکربن، تراوایی و تعیین حد برش تراوایی در مخازن کم‌تراوا به‌عنوان روش‌های سنتی تعیین حدود برش هستند، افزود: روش پویایی یا قابلیت تحرک، روش پارامترهای مرجع برای تعیین Cut off در مراحل مختلف تولید از مخزن و روش اندازه گلوگاه منافذ و آنالیز نمودار پراکندگی از روش‌های جدید تعیین حدود برش برای محاسبه حجم نفت و گاز مخازن نفتی محسوب می‌شوند.
نمونه‌ای از محاسبه حدبرش به روش ستون تجمعی هیدروکربن با استفاده از نرم‌افزار UT-CDS
نمونه‌ای از محاسبه حدبرش به روش تراوایی با استفاده از نرم‌افزار UT-CDS
نمونه‌ای از اندازه‌گیری حد برش به روش متداول پویایی با استفاده از نرم‌افزار UT-CDS
نمونه‌ای از تعیین نوع سنگ با استفاده از نرم‌افزار UT-CDS
نمونه‌ای از نمایش لاگ‌های تخلخل و تروایی در نرم‌افزار UT-CDS
نمونه‌ای از نمایش مسبک‌کاری چاه‌ها در نرم‌افزار UT-CDS
استادیار دانشکده مهندسی شیمی دانشکدگان فنی دانشگاه تهران با اشاره به‌وجود ویژگی‌ها و قابلیت‌های این نرم‌افزار گفت: این نرم‌افزار می‌تواند جامع همه این روش‌ها باشد، چراکه نرم‌افزار UT-CDS ویژگی‌هایی خاصی دارد و کاربرد آسان، قابلیت محاسبه و به‌کارگیری همه روش‌های تعیین حدود برش به روش‌های سنتی و جدید و قابلیت خواندن نمودارهای پتروفیزیکی و ویرایش و کالیبره کردن آنها از ویژگی‌های خاص آن است که آن را از نمونه‌های مشابه متمایز کرده است. از دیگر ویژگی‌های این نرم‌افزار که جزو امتیازهای خاص آن است، می‌توان به امکان وارد کردن داده‌های لوله‌های جداری، آستری و فواصل مشبک‌کاری‌شده، قابلیت مقایسه داده‌های نمودارهای لاگ و مغزه در یک یا چند چاه و قابلیت رسم نمودارهای لیتولوژی (Lithology)، وارد کردن داده‌های نشانگر یا پرچم (Flags) و مختصات چاه‌ها (Well Coordinates)، میانگین‌گیری خواص پتروفیزیکی با اعمال حدود برش مختلف و محاسبه حجم سیال هیدروکربوری درجای مخزن اشاره کرد.
صدایی با تأکید بر ضرورت و اهمیت تعیین دقیق حجم نفت و گاز در توسعه میدان‌های هیدروکربنی (نفت و گاز) تصریح کرد: برای تعیین حجم قابل بازیافت هیدروکربن، شناخت دقیق از بخش‌های مولد مخزن لازم است.
تعیین برش مخزن، ابزاری برای انتخاب صحیح فواصل بین مخزن و تولیدی است
وی با بیان اینکه در طراحی فواصل تولیدی، انتخاب صحیح فواصل بین مخزن و تولیدی ضروری است، افزود: امروزه پیش از هرگونه توسعه در یک مخزن، انجام شبیه‌سازی و تدوین طرح جامع توسعه (MDP) اجتناب‌ناپذیر است. در بخش شبیه‌سازی تعیین نسبت خالص به خالص (NTG) و جداسازی بخش‌های موارد غیرمولد مخزن و تهیه نقشه‌های اشباع آب و تخلخل مفید از جمله مراحل اصلی شبیه‌سازی هر مخزن محسوب می‌شوند، بنابراین حد برش مخزن یک مقدار حیاتی است که برای تفکیک سازند به دو بخش مولد و غیرمولد استفاده می‌شود و انتخاب صحیح نوع و میزان حد برش در مراحل مختلف مانند تخمین حجم سیال اولیه اهمیت بسزایی دارد که این نرم‌افزار به تحدید و تدقیق آن کمک قابل توجهی کرده است.
بر اساس این گزارش، بهنام صدایی، مجری پروژه، علی وطنی همکار اصلی پروژه و زهرا المحمودی، مصطفی گیلاوند، پگاه فتوحی، مصطفی طباطبایی و امیرسالار منوچهری، دیگر اعضای این پروژه تحقیقاتی هستند.
منبع:شانا
