فرجام نیک در انتظار طرح کهاب
نبض نفت -بهمن‌ماه پارسال هیئت وزیران با تمدید مهلت قانونی هوای پاک مبنی بر موظف کردن همه جایگاه‌های بنزین، انبارهای نفت و نفتکش‌های حامل سوخت برای نصب تجهیزات و بهره‌برداری از طرح کهاب (کاهش، هدایت، انتقال و بازیافت بخارات بنزین) تا پایان سال ۱۴۰۳ موافقت کرد، البته مهلت قانونی برای اجرای طرح کهاب پایان سال ۱۴۰۱ تعیین شده بود که بنا بر اعلام وزارت نفت مبنی بر اینکه با وجود مشکلات اجرایی فراروی طرح یادشده، قادر نیست اجرای آن را تا پایان مهلت تعیین‌شده، عملیاتی کند، به همین دلیل هیئت وزیران با تمدید مهلت قانونی موافقت کرد و شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران به‌عنوان متولی اصلی اجرای طرح کهاب، سرعت‌بخشی به اجرای این طرح را در جایگاه‌های عرضه سوخت در دستور کار قرار داد.
بنا بر تازه‌ترین اظهارات فضل‌الله اکبری، قائم‌مقام شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی، جدیت لازم برای شتاب‌گیری روند اجرای طرح کهاب و افزایش مشارکت جایگاهداران به‌کار گرفته شده است و هرگونه تخطی از اجرای آن، بی‌شک جریمه‌های سنگینی را در پی خواهد داشت. در ادامه به بازتاب نظر او درباره ابعاد مختلف این طرح و اطلاع از وضع اجرای آن پرداخته‌ایم.
طرح کهاب (کاهش، هدایت، انتقال و بازیافت بخارات بنزین) در سال ۸۷ و با دریافت مصوبه هیئت دولت، نهادهایی چون وزارت نفت، سازمان حفاظت محیط‌زیست و وزارت صنعت، معدن و تجارت را به اجرای آن ملزم کرد، اما در این بین، رویارویی با شدیدترین تحریم‌ها و نوسان‌های نرخ ارز، مزیدی بر علت شد تا این طرح مانند بسیاری از طرح‌ها در دولت گذشته تا مدت‌ها مسکوت ماند. به‌زعم اغلب متولیان امر، گره زدن اجرای طرح‌های ملی به تحریم‌ها بی‌شک منصفانه نیست و این موضوع درباره طرحی چون کهاب، به‌درستی صادق است، اما نکته حائز اهمیت که جز اهمال‌کاری در فرآیند اجرای آن را نمی‌توان متصور شد، اصلاح زیرساخت‌های موجود، تکیه بر توان سازندگان داخلی و حرکت به سمت بومی‌سازی، فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی سریع و به‌موقع، همچنین تأمین منابع مالی با استفاده از تسهیلات بانکی است که انتظار می‌رود با عزم و اراده راسخ دولت سیزدهم، فرجامی نیک برای همه ابعاد و اهداف این طرح بزرگ ملی رقم زده شود.
تجهیز ۵۰ درصد ناوگان به تجهیزات طرح کهاب
قائم‌مقام شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران به وضع اجرای طرح ملی کهاب پرداخت و گفت: همه تلاشمان در مسیر کاهش تصدی‌گری دولت مورد تأکید قرار گرفت که طرح را در وهله نخست به شکل خاص تمرکززدایی کنیم، به این منظور دو استان کرمانشاه و زاهدان را به‌عنوان استان‌های پایلوت برای اجرای طرح کهاب انتخاب کردیم و به‌طور رسمی وارد مرحله اجرا شدیم، البته اجرای طرح کهاب تنها محدود به مجاری عرضه نیست و انبارهای نفت و نفتکش‌های حامل بنزین از مبادی به جایگاه‌ها را نیز شامل می‌شود، اما مطابق با برنامه‌ریزی‌های تعیین‌شده، جایگاه‌ها ملاک عمل قرار گرفت.
فضل‌الله اکبری افزود: به‌موازات اجرای طرح در جایگاه‌ها، قرارگیری تجهیزات کهاب در انبارهای نفت و نفتکش‌های جاده‌ای هم در دستور کار قرار گرفت، به‌طوری که هم‌اکنون حدود ۵۰ درصد از ناوگان حمل سوخت مجهز به این طرح است و با توجه به واگذاری‌هایی که در این زمینه داریم، مقرر شد هر ناوگان جدیدی که وارد چرخه حمل‌ونقل می‌شود، ملزم به تجهیز طرح کهاب باشد، ضمن اینکه این ضوابط و مقررات برای جایگاه‌های تازه احداث نیز به اجرا درآمده است.
وی با اشاره به اینکه روزانه ۳ هزار و ۸۰۰ محموله بنزین از انبارهای نفت به مبادی مصرف جابه‌جا می‌شود، گفت: این حجم از توزیع فرآورده این الزام را برای انبارهای نفت هم ایجاد می‌کند که به اجرای طرح کهاب مصمم باشند، اکنون بخشی از انبارهای نفتی که در محدوده شهری به‌ویژه کلانشهرها قرار دارند، مجهز به تجهیزات طرح کهاب هستند و مراحل پیمان‌سپاری در دیگر انبارهای دارای اولویت نیز در دست اقدام است.
به گفته قائم‌مقام شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران ، طرح کهاب دارای سه مرحله یا به‌اصطلاح استیج است که هریک از مراحل یک و سه اجرایی شده و مرحله دوم نیز که به‌عنوان هزینه‌زاترین بخش اجرای طرح کهاب است، در همه جایگاه‌ها اجرا نشده است. ۴۰۰ باب از جایگاه‌های عرضه سوخت سال گذشته به طرح کهاب تجهیز شدند و طبق برنامه‌ریزی‌های اعمال‌شده، تا پایان امسال حدود هزار باب جایگاه و سال آینده نیز همین تعداد جایگاه به این طرح ملی مجهز می‌شوند.
تخصیص ۴۴۰ میلیارد تومان بودجه
اکبری از دو مؤلفه تمرکززدایی و فرهنگ‌سازی به‌عنوان مهم‌ترین مبانی اجرای طرح کهاب یاد کرد و با اشاره به اینکه برنامه‌های شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران حول این دو محور متمرکز است، گفت: دستورعملی تبیین شده مبنی بر اینکه اجرای طرح کهاب منوط به یک یا چند شهر و استان نباشد و تجهیزات به‌صورت پراکنده در اختیار همه شهرها و استان‌ها قرار گیرد، همچنین برای اجرا و پیاده‌سازی فرآیند تجهیز جایگاه‌ها، کارگروهی در تهران و دیگر استان‌ها تشکیل و تصمیم‌گیری‌ها و برنامه‌ها به‌طور مستمر طی جلسات ماهانه پیگیری می‌شود.
وی اظهار امیدواری کرد: سعی‌مان بر این است که تا پایان سال ۱۴۰۳ تمام جایگاه‌های عرضه سوخت به طرح کهاب مجهز باشند، از این رو انتظار داریم با همکاری جایگاهداران این مهم در موعد زمانی خود محقق شود. بی‌شک، طرح کهاب نمونه موفق‌ترین طرح ملی است که شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران به نحوه اجرای مطلوب آن اهتمام لازم را به خرج داده است، همچنین وقت و انرژی مضاعفی برای به ثمر نشستن این طرح از سوی همکارانم اختصاص داده شده است تا رضایتمندی لازم حاصل شود. هم‌اکنون انبار نفت شهرهای مشهد، اهواز، تبریز و اصفهان، کرج، همچنین شمال غرب تهران (کن) و بندرعباس از تجهیزات مربوط به طرح کهاب بهره‌مند هستند. اجرای این طرح در انبار نفت ری تا پایان امسال به بهره‌برداری می‌رسد و انبار نفت هرمزگان نیز با رفع اختلالات سیستمی انجام‌شده در آن به‌زودی در سرویس قرار می‌گیرد.
قائم‌مقام شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی همچنین از تخصیص بودجه ۴۴۰ میلیارد تومانی برای اجرای طرح کهاب از سوی دولت در جایگاه‌های عرضه سوخت خبر داد و گفت: در سال‌های قبل روال کار بر این منوال بود هر جایگاهی که به طرح کهاب مجهز می‌شد، رقمی معادل ۸۲ ریال به ازای فروش هر لیتر بنزین بازپرداخت هزینه اجرای طرح دریافت می‌کرد که برای جایگاهی که روزانه ۱۰ تا ۱۵ هزار لیتر فروش فرآورده دارد، بازگشت این رقم صرفه اقتصادی نداشت، از این رو شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران ملزم شد ظرف ۴۸ ماه به بازپرداخت هزینه اجرای طرح افزون بر عدم‌النفع ناشی از مدت زمانی که جایگاه برای تجهیز طرح کهاب تعطیل باشد (یک بازه زمانی ۱۵ تا ۳۰ روزه بسته به تعداد نازل‌های جایگاه) اقدام کند. از این رو تصمیم بر این شد که به جای ۸۲ ریال، مبلغ ۳۳۷ ریال پرداخت شود که باز هم این راهکار موفق نبود و سرانجام با رایزنی‌های مسئولان و متولیان، موفق شدیم بودجه‌ای برای اجرای این طرح دریافت کنیم و همان‌طور که پیش‌تر عنوان شد، در مرحله نخست تجهیز جایگاه‌ها در دستور کار است و به تناسب میزان فروش در هر شهر و استان، این بودجه تخصیص داده خواهد شد.
اکبری بازیافت بخارات بنزین از محل استحصال بنزین را یکی از مهم‌ترین مزیت‌های اجرای طرح کهاب برای جایگاهداران دانست و افزود: عایدی حاصل از هر مقدار بازیافتی در اختیار جایگاهداران قرار خواهد گرفت، این مقدار بازیافتی به‌طور میانگین حدود ۱۵ صدم درصد از بخارات بنزین است که درمجموع ۳ دهم درصد است. برای نمونه اگر جایگاهی روزانه ۳۰ هزار لیتر فروش بنزین داشته باشد، ۹۰ لیتر بازیافت نصیب جایگاهدار می‌کند، فعلاً در این مرحله از اجرای طرح، تمام تمرکزمان بر این موضوع معطوف است که طرح اجرایی و عملیاتی شود و در مراحل بعدی می‌توان برای دیگر مزیت‌های حاصل از طرح کهاب برنامه‌ریزی کرد. افزون بر صرفه اقتصادی، عدم انتشار بخارات بنزین در هوا موجب کاهش آلودگی محیطی شده و به تبع آن، این مهم موجب سلامت عموم مردم به‌ویژه حفظ سلامت شغلی افراد شاغل در جایگاه‌های سوخت می‌شود.
وی به عملکرد برخی سازندگان داخلی به‌منظور پیشبرد اهداف تعیین شده در طرح یادشده پرداخت و گفت: چالش اجرایی نشدن طرح کهاب تنها منوط به نبود بودجه لازم و کافی نیست و سازندگان آن‌طور که انتظار می‌رفت، پای کار نبودند. البته آنها اذعان می‌کنند در زمینه ساخت تجهیزات طرح کهاب به توانمندی کامل رسیده‌اند و به دانش و فناوری موردنیاز دست یافته‌اند، اما متأسفانه در اجرا آن‌گونه که باید و شاید نتیجه مطلوب حاصل نشده است.
راستی‌آزمایی نیاز مصرف‌کنندگان
معاون مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی تأمین و توزیع فرآورده، صیانت از آن و بهینه‌سازی مصرف انرژی را سه مأموریت اصلی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران خواند و یادآور شد: دریافت انواع فرآورده‌های نفتی از پالایشگاه‌ها و رساندن آن به دست مصرف‌کننده نهایی، فعالیتی است که بیشتر در بسیاری از شرکت‌های جهان انجام می‌شود، اما اینکه چرا در ایران فرآورده‌های نفتی تا این حد مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرند، اختلاف قیمتی است که در داخل و کشورهای همسایه وجود دارد، همچنین نرخ ارزی است که مدام تغییر می‌کند و بیشتر به این مسئله دامن می‌زند.
اکبری به مقوله صیانت از فرآورده‌های نفتی اشاره کرد و با بیان اینکه باید مراقب بود تا فرآورده به دست مصرف‌کننده اصلی برسد، عنوان کرد: سامانه تجارت آسان که بعدها به اسم سامانه درخواست فرآورده‌های نفتی (سدف) تغییر نام داد، این الزام را ایجاد کرد تا تمامی نیازهای مربوط به انواع فرآورده‌های نفتی از طریق این سامانه درخواست شود، ضمن آنکه برای هر مصرف‌کننده، سازمان متولی مشخص تا از این طریق، آن نیازمندی‌ها راستی‌آزمایی شود و در صورت نبود اعتماد به فرآیند راستی‌آزمایی، شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی وارد عمل می‌شود و با بازرسی میدانی، میزان موردنیاز مصرف را تعیین می‌کند، گاه پیش آمده است که در بررسی‌های میدانی به اختلاف فاحش ۲۵ درصدی به میزانی که سازمان متولی درخواست و شرکت ملی پخش آن را تأیید کرده است، رسیده‌ایم.
وی ادامه داد: با مصرف‌کنندگان عمده که حوزه‌های مختلف اعم از اصناف، جهاد کشاورزی، صنایع و معادن، نیروهای نظامی و انتظامی و راه و مسکن را شامل می‌شود، همیشه این بحث را داریم که آنچه متقاضی درخواست می‌دهد، متولی به این میزان مصرف را تأیید می‌کند، در حالی که بررسی‌های میدانی مقدار متفاوتی را نشان می‌دهد که شاید در بعضی موارد ناچیز باشد، اما مادامی که به آن به دید بلندمدت و در سطح کلان نگریسته شود، به عدد بزرگی دست می‌یابیم که قابل چشم‌پوشی و اغماض نیست. متأسفانه در این مسئله هم همیشه متولیان شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی مورد سؤال و مواخذه قرار می‌گیرند، در حالی که باید به این موضوع واقف باشند که این شرکت همان‌طور که وظیفه تأمین و توزیع فرآورده‌های نفتی را به‌عهده دارد، صیانت از این فرآورده‌ها نیز بخش دیگر از مسئولیت خطیری است که به دوش این شرکت نهاده شده است و باید به‌درستی این مسئولیت را به انجام برساند.
بی‌علاقگی به گازسوز کردن خودروهای شخصی
قائم‌مقام شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی در ادامه به موضوع بهینه‌سازی مصرف سوخت اشاره و اظهار کرد: از حق نگذریم این مؤلفه وظیفه همه دستگاه‌ها و سازمان‌های اجرایی کشور است و می‌طلبد تا همه برای تحقق آن پای کار باشند و راهکارها برای تحقق آن به‌درستی عملیاتی شود، تا جایی که امکان دارد باید از سوخت گاز طبیعی بهره جست و سوخت مایع را تنها برای شرایط اضطرار به‌کار گرفت، از این رو تمام سیاست‌ها و مأموریت‌ها باید حول محور بهره‌مندی از سوخت گاز طبیعی تبیین و تعریف شود.
اکبری با بیان اینکه بهینه‌سازی مصرف سوخت این امکان را به ما می‌دهد که در ذخیره‌سازی انرژی هوشمندانه عمل کنیم و در شرایط ناتراز، مدیریت کارآمدی داشته باشیم، افزود: البته در این زمینه عواملی وجود دارد که در اختیار ما نیست و نمونه بارز آن شیوه تولید خودرو در داخل است.
وی با اشاره به اینکه اکنون ۲ هزار و ۵۵۷ باب جایگاه عرضه گاز طبیعی فشرده (سی‌ان‌جی) در سراسر کشور احداث شده است، عنوان کرد: این تعداد جایگاه به‌طور میانگین ظرفیت توزیع روزانه ۴۰ میلیون مترمکعب گاز را دارد، این در حالی است که روزانه تنها حدود ۲۲ میلیون مترمکعب از این ظرفیت توزیع می‌شود و متأسفانه این روند روزبه‌روز در حال کاهش است. در اصل، برای استفاده از سی‌ان‌جی جذابیتی وجود ندارد و تنها عامل آن هم به‌خاطر اختلاف قیمت بین بنزین و این سوخت پاک است.
قائم‌مقام شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران گفت: حتی اگر ما سوخت سی‌ان‌جی را به رایگان هم در اختیار متقاضیان قرار دهیم، باز برایمان صرفه اقتصادی بالایی به همراه خواهد داشت، در این زمینه فرهنگ‌سازی مناسبی انجام نشده و مردم هنوز به این درک و باور نرسیده‌اند که مصرف این سوخت می‌تواند برایشان صرفه اقتصادی بالایی به همراه داشته باشد، البته زیرساخت‌های لازم هم باید در این زمینه فراهم شود.
اکبری با اشاره به اینکه برای تبدیل خودروهای بنزینی یا دیزلی به سی‌ان‌جی، وزارت نفت ذی‌نفع نیست و این موضوع در حیطه وظایف و اختیارات آن تعریف نشده است، ادامه داد: با وجود این، مصوبه‌ای دریافت کرده‌ایم مبنی بر اینکه یک میلیون خودرو را به‌صورت رایگان به سی‌ان‌جی سوز تبدیل کنیم، سازوکار آن هم فراهم است و هفت پیمانکار با ۳۵۵ کارگاه، روزانه به‌طور میانگین یک هزار و ۵۰۰ خودرو را سی‌ان‌جی‌سوز می‌کنند.
وی می‌گوید: به دنبال این هستیم تا به سی‌ان‌جی‌سوز کردن خودروهای شخصی هم ورود و آنها را هم به رایگان گازسوز کنیم، اما پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که خودروهای شخصی هم از این طرح استقبال نخواهند کرد.
معاون مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی همچنین درباره احداث جایگاه‌های کوچک‌مقیاس هم گفت: به دلیل بالا بودن قیمت زمین در تهران چندان رغبتی برای احداث جایگاه‌های عرضه سوخت وجود ندارد، اما این مسئله درباره جایگاه‌های کوچک‌مقیاس قدری متفاوت و قرار است با همکاری شهرداری تهران، زمین‌هایی برای احداث این دست از جایگاه‌ها برای مدت ده سال به اجاره گرفته شود.
شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی به‌عنوان متولی توزیع روزانه مقادیر فراوان انواع فرآورده نفتی خاصه بنزین و گازوییل، وظیفه تأمین و توزیع سوخت را به‌عهده دارد که فراتر از وظیفه و مأموریت خود تلاش می‌کند و از طرح کهاب گرفته تا سی‌ان‌جی‌سوز کردن خودروها همه در این جهت است که برای خدمات‌رسانی به مردم گام برداشته شود.
منبع:شانا
