آب، چالش جدی تهران
نبض نفت-بر اساس گزارش‌های رسمی و داده‌های ارائه‌شده توسط وزارت نیرو و کارشناسان حوزه منابع آب، وضعیت منابع آبی تهران در سال‌های اخیر به شدت بحرانی شده است. میانگین بارش سالانه در تهران طی چند دهه گذشته حدود ۲۵ درصد کاهش یافته، این کاهش بارندگی به طور مستقیم بر حجم ذخایر سدهای اطراف تهران تاثیر منفی گذاشته است.
همچنین میزان برداشت از منابع آب زیرزمینی در تهران به مرز بحرانی رسیده است. سطح این منابع طی ۲۰ سال گذشته به‌طور میانگین حدود ۱۲ متر افت داشته و این مسئله باعث افزایش فرونشست زمین در برخی مناطق شهری شده است.
از طرف دیگر حدود ۷۰ درصد از آب شرب تهران از سدهای اطراف شامل سدهای کرج، لار، طالقان، ماملو و لتیان تامین می‌شود. کاهش بارندگی‌ها باعث کاهش ذخیره این سدها تا حدود ۴۰ درصد ظرفیت شده است.
سرانه آب در تهران از استانداردهای جهانی بالاتر است
مصرف سرانه آب در تهران به‌طور میانگین حدود ۲۵۰ لیتر در روز است که از استانداردهای جهانی بالاتر است. این میزان مصرف بالاتر از حد پایدار بوده و فشار مضاعفی بر منابع آبی وارد می‌کند. همچنین به دلیل برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی، برخی مناطق جنوب تهران با نرخ فرونشست حدود ۲۵ تا ۳۰ سانتی‌متر در سال مواجه هستند که یکی از پیامدهای جدی بحران آب محسوب می‌شود.
این آمارها نشان‌دهنده وضعیت بحرانی منابع آبی تهران و ضرورت اتخاذ راهکارهای فوری و پایدار برای مدیریت منابع آب و مصرف بهینه آن است.
تهران از نظر منابع طبیعی آبی، وابسته به پنج سد و منابع آب زیرزمینی است که به هیچ عنوان جوابگوی نیازهای جمعیت فعلی این شهر نیست. به همین دلیل، از دهه‌های گذشته، سیاست انتقال آب از سدهای کرج، لتیان، ماملو و نیز پروژه‌های انتقال بین‌حوضه‌ای مانند سدهای لار و طالقان اجرا شده است. این انتقال آب‌ها نه تنها پاسخگوی نیازهای فعلی نبوده، بلکه رشد بی‌رویه جمعیت را در این منطقه تشویق کرده است.
افزایش جمعیت و فشار بر منابع آبی
با توجه به اینکه تهران توان بارگذاری جمعیت بیشتر را ندارد، نگرانی‌ها در خصوص تأمین آب شرب برای جمعیت فعلی و آتی به شدت افزایش یافته است. بزرگ‌زاده هشدار می‌دهد که اگر روند افزایش جمعیت در تهران کنترل نشود، تأمین آب شرب به سختی صورت خواهد گرفت و حتماً نیاز به مدیریت مصرف احساس می‌شود.
در یک بازه پنج ساله، پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که وضعیت آب تهران شکننده‌تر خواهد شد. با توجه به کمبود منابع آبی و افزایش تقاضا به دلیل رشد جمعیت، تأمین پایدار آب برای تهران یک چالش دائمی خواهد بود. استفاده از منابع آب زیرزمینی و سدهای پنج‌گانه موجود (کرج، لار، طالقان، لتیان و ماملو) همچنان ادامه خواهد داشت، اما این منابع نیز محدودیت‌های خود را دارند.
برای مدیریت بحران آب در تهران، باید مجموعه‌ای از اقدامات کوتاه‌مدت و بلندمدت اجرا شود که به کاهش مصرف، بهبود زیرساخت‌ها و توسعه منابع جایگزین کمک کند.
کاهش مصرف و بهینه‌سازی
افزایش آگاهی مردم درباره بحران آب و آموزش صرفه‌جویی از طریق کمپین‌های رسانه‌ای، مدارس و برنامه‌های اجتماعی و نصب تجهیزات کم‌مصرف آب در خانه‌ها و ادارات و تشویق به استفاده از فناوری‌های جدیدی که مصرف آب را کاهش می‌دهند.
اعمال تعرفه‌های تصاعدی برای مصارف بیشتر تا مصرف‌کنندگان پرمصرف به صرفه‌جویی تشویق شوند.
بازسازی و بهینه‌سازی زیرساخت‌های آب
نوسازی و تعمیر شبکه‌های توزیع آب فرسوده و کاهش نشت آب که یکی از مشکلات اصلی در شهرهای بزرگ است. همچنین ستفاده از کنتورهای دیجیتال برای پایش دقیق‌تر مصرف آب و تشخیص زودهنگام نشت‌ها می‌توان در این مهم اثرگذار باشد.
استفاده از منابع جایگزین
استفاده از آب‌های استفاده‌شده در خانه‌ها (آب شستشو و حمام) برای کاربردهای غیر شرب مانند آبیاری فضای سبز و استفاده از فناوری‌های آب‌شیرین‌کنی برای تصفیه آب‌های شور یا نمک‌دار به منظور استفاده در مصارف مختلف می‌تواند مهم باشد.
مدیریت منابع زیرزمینی
کنترل برداشت‌های بی‌رویه آب از چاه‌های غیرقانونی و مدیریت استفاده از منابع زیرزمینی به‌صورت پایدار و هدایت آب‌های سطحی و بارش‌های پراکنده به منابع زیرزمینی برای تقویت سفره‌های آب زیرزمینی از دیگر مواردی است که باید مورد توجه قرار بگیرد.
بهبود بهره‌وری در بخش کشاورزی و صنعتی
جایگزینی آبیاری غرقابی با روش‌های مدرن مثل آبیاری قطره‌ای و هوشمند در بخش کشاورزی که مصرف آب را به شدت کاهش می‌دهد.
استفاده از آب بازیافتی در فرآیندهای صنعتی و کاهش وابستگی به آب شرب برای مصارف صنعتی نیز اهمیت دارد.
مدیریت بحران و پیش‌بینی خشکسالی
آماده‌سازی برنامه‌های مدیریت بحران آب برای دوره‌های خشکسالی و شرایط اضطراری و استفاده از داده‌های هواشناسی و مدلسازی تغییرات اقلیمی برای برنامه‌ریزی بهتر منابع آبی و آمادگی در برابر دوره‌های خشکسالی نیز اهمیت بالایی در مدیریت بحران دارد.
مدیریت بحران آب تهران نیازمند اقدامات هم‌زمان در حوزه‌های مختلف از جمله کاهش مصرف، بهینه‌سازی زیرساخت‌ها، توسعه منابع جایگزین و برنامه‌ریزی برای کنترل جمعیت است. این اقدامات به پایداری منابع آبی و تأمین آب مورد نیاز شهر کمک خواهد کرد.
