چرا محدودیت‌های تامین برق زمستانی در بخش خانگی و تجاری اعمال شد؟
زمانی که توماس ادیسون با اختراع لامپ و سپس ایجاد اولین شبکه توزیع برق در قرن نوزدهم، انقلابی در نحوه استفاده از برق ایجاد کرد و نیز زمانی که در سال ۱۸۲۱ میلادی، ویلیام هارت با موفقیت اولین چاه گاز طبیعی را در فردونیا، نیویورک، ایالات متحده حفر کرد، شاید کسی فکرش را هم نمی‌کرد روزگاری جهان شاهد پیشرفت و آبادانیی باور نکردنی با پیوند برق و گاز باشد.
بر این اساس یک جمله در توصیف تاثیر «برق» در حرکت رو به جلوی جهان برای دستیابی به رفاه بیشتر و رشد اقتصاد جهانی کافی است و آن این است که صنعت برق با فراهم کردن انرژی لازم برای صنایع و کسب و کارها، به رشد و توسعه اقتصادی جوامع کمک کرده و ارتقای سطح زندگی، افزایش اشتغال و توسعه فناوری از دستاوردهای آن است.
در ایران نیز هم اکنون بیش از 90 درصد برق کشور از طریق نیروگاه‌های حرارتی تولید می‌شود و با درنظر گرفتن آلایندگی بالای سوخت‌های مایع فسیلی، 90 درصد سوخت مورد استفاده این نیروگاه‌ها را «گاز» به عنوان یک انرژی پاک تشکیل می‌دهد. در واقع بخش عمده برق کشور در نیروگاه‌های حرارتی شامل نیروگاه‌های گازی، سیکل ترکیبی و بخاری تامین‌می شود.
این در حالی است که با فرا رسیدن فصل زمستان با بالا رفتن مصرف گاز در بخش خانگی، سوخت مایع جایگزین گاز شده و بیش از ۸۵ درصد از سوخت مایع مصرفی نیروگاه‌ها گازوئیل، و ۱۵ درصد از سوخت مایع مورد استفاده در نیروگاه‌ها نیز مازوت است.
در ایران 146 واحد نیروگاهی وجود دارد که از این میان فقط در 14 نیروگاه امکان استفاده از سوخت مایع (مازوت) را دارد و بنا بر مصوبه اخیر دولت به منظور کاهش میزان آلودگی هوای کلانشهرهای کشور 3 واحد نیروگاهی با سوخت مازوت در استان های البرز، اصفهان و مرکزی از مدار تولید خارج شده‌اند.
در عین حال با اقدامات صورت گرفته در راستای افزایش ظرفیت تولید برق، ظرفیت اسمی تولید برق کشور به بیش از ۹۴ هزار مگاوات رسیده و امکان تولید عملی تا ۶۵ هزار مگاوات فراهم است، اما با این شرایط چرا با محدودیت های زمستانی تامین برق مواجه شده‌ایم؟
«گاز»؛ چالش این روزهای صنعت برق
با فرا رسیدن فصل سرما عموما انتظار می‌رود که به دلیل عدم استفاده بخش خانگی از سیستم‌های سرمایشی 35 هزار مگاوات از میزان تقاضای مصرف برق در سراسر کشور کاسته شده و تامین برق کافی به راحتی صورت پذیرد.
در توضیح بیشتر این مساله باید گفت که میزان مصرف برق در اوج تابستان امسال به حدود 80 هزار مگاوات رسید که از این میزان 35 هزار مگاوات سهم سیستم‌های سرمایشی است، به طوری که در فصل سرد با احتساب افزایش سالانه مشترکان جدید برق، 45 هزار مگاوات تقاضای برق باقی‌می‌ماند که از طریق فعالیت نیروگاه‌های موجود می‌توان به این نیاز پاسخ داد. حتی به دلیل کاهش میزان تقاضای مصرف برق اورهال و تعمیرات نیروگاه‌ها در فصل زمستان انجام می‌شود.
بررسی‌ها در خصوص میزان مصرف برق زمستان سال گذشته نشان می‌دهد اوج مصرف برق در این فصل در روز‌هایی مانند ۱۴ اسفند، ۱۵ بهمن و ۲۱ اسفند رقم خورد که به ترتیب میزان مصرف برق به ۴۵ هزار و ۵۳۷ مگاوات، ۴۵ هزار و ۵۳۰ مگاوات و ۴۵ هزار و ۳۶۵ مگاوات رسید، آمار و ارقامی که تقریباً ۵۰ درصد کمتر از ظرفیت نامی نیروگاه‌های کشور است و پاسخگویی به آن در حال حاضر برای صنعت برق کار دشواری نیست.
در چنین شرایطی انتظار نمی‌رود که در فصل زمستان صنعت برق با مشکل تولید برق روبرو شود؛ اما این امر مشروط به تامین سوخت مورد نیاز نیروگاهی است که این روزها همین مساله دچار چالش شده است.
در این رابطه مدیرعامل شرکت ملی گاز در خصوص میزان ناترازی گاز در زمستان امسال، پیش‌بینی خود را بین ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلیون مترمکعب اعلام کرد.
بنا بر این گزارش در فصل سرد سال مصرف گاز خانگی در روز به 730 میلیون مترمکعب می‌رسد و در حالی که مجموع گاز تولید کشور در حداکثر ظرفیت تولید به 900 میلیون مترمکعب در روز می رسد که سهم بخش نیروگاهی و سایر به کمتر از 150 میلیون مترمکعب کاهش می‌یابد، همین امر موجب کاهش سهم نیروگاه‌های کشور از ذخایر گازی و نیار به تامین سوخت مورد نیاز از طریق سایر روش‌ها از جمله گازوئیل و به طور محدود مازوت است.
"مصطفی رجبی مشهدی " مدیرعامل شرکت توانیر نیز در این رابطه ناترازی گاز را عامل محدودیت در تامین برق اعلام و خاطرنشان می کند: بیش از ۹۰ درصد برق کشور توسط نیروگاه‌های حرارتی و با سوخت گاز تامین می‌شود و هر سال در دوره سرد سال با افزایش مصرف گاز در بخش خانگی و تجاری، سهمیه گاز نیروگاه‌ها محدود شده و سوخت مایع -عمدتا گازوییل- جایگزین آن می‌شود.
نکته اینکه هر یک درجه کاهش دما، به میزان ۲۵ میلیون مترمکعب به مصرف روزانه گاز کشور اضافه می‌کند. این مقدار تقریباً برابر با ظرفیت تولید یک فاز از پارس جنوبی است. با توجه به این آمار، می‌توان به اهمیت کاهش مصرف گاز در روزهای سرد سال پی برد.
بر همین اساس کاهش یک درجه‌ای دمای خانه علاوه بر اثرات مثبت بر سلامتی افراد، می‌تواند منجر به کاهش ۶ درصدی مصرف گاز در هر خانوار شود، این امر به معنای صرفه‌جویی قابل توجه در مصرف انرژی و کاهش فشار بر شبکه گازرسانی کشور است که می‌تواند با تامین سوخت مورد نیاز نیروگاهی برای تامین برق پایدار همراه شود.
در چنین شرایطی لازم است مشترکان نسبت به اتخاذ و بکارگیری روش‌های موثر در جلوگیری از اتلاف انرژی گرمایی در خانه‌ها اقدام کنند. از جمله این راهکارها می‌توان به درزگیری درها و پنجره‌ها، استفاده از پنجره‌های دو جداره، استفاده از پرده‌های ضخیم، پوشاندن دریچه کولر، تنظیم درجه ترموستات، هواگیری رادیاتور شوفاژ و سرویس پکیج، عایق کردن خانه و ایزوگام پشت بام و مواردی از این دست اشاره کرد.
به عبارت دیگر صرفه‌جویی همه مشترکان در مصرف گاز و برق می‌تواند بسیار موثر باشد، تا این محدودیت‌ها کمتر شده و شرایط به گونه‌ای پیش برود تا با تامین سوخت پایدار برای نیروگاه‌ها و همکاری مردم، محدودیت‌ها به حداقل رسیده و به تامین برق پایدار برای همه به ویژه مشترکان صنعتی و مولد بیانجامد.
از شایعه تا واقعیت صادرات برق
آنچه که این روزها شاید برای برخی از افراد سوال شود این است که کمبود برق زمستانه آیا ارتباطی به صادرات برق به سایر کشورها دارد؟ در پاسخ باید گفت که بر اساس دستورالعمل صادرات برق و قراردادهای تدوین شده، در زمان‌هایی که مازاد تولید برق در کشور وجود دارد، صادرات انجام می شود و زمان‌هایی که نیاز به برق در کشور وجود دارد، واردات صورت می گیرد و وزارت نیرو در فاز صادرات و واردات برق در تلاش است تا حداکثر منفعت را برای کشور رقم بزند.
بر این اساس، اولویت تامین و نیاز داخلی است به طوری که در زمان نیاز کشور امسال نیز مذاکرات لازم برای واردات برق در زمستان با برخی کشورهای همسایه از جمله ارمنستان و آذربایجان صورت گرفته است.
در پایان باید یادآور شد که در شرایط کمبود سوخت نیروگاهی، براساس سیاست‌های اتخاذ شده بخش‌های صنعتی و کشاورزی در اولویت تامین برق قرار می‌گیرند و زمان خاموشی‌ها در بخش خانگی و تجاری از ساعت ۹ صبح تا ساعت ۵ بعداز ظهر و حداکثر ۲ ساعت در روز برای هر مشترک خواهد بود و هموطنان می‌توانند در صورت بروز مشکل با شماره ۱۲۱ به مراکز فوریتهای برق شرکتهای توزیع برق اطلاع دهند.
