«بنگاه سازی» برای رونق اقتصاد ایران

آنچه در گذشته مزیت بانک ها به شمار می رفت، این روزها دیگر کارکرد خاصی برای بانک ها ندارد.حرکت آهسته بانک ها و مقاومت در برابر تغییرات آنها را از درک تجربه تحولات بازار و ارتباط با مشتریان محروم ساخته است، همچنین تاکید بر «ثبات» به جای «چابکی» و تکیه بر حضور فیزیکی در بازار از طریق شبکه پر هزینه شعب بانک ها را در مواجهه با رقبای دیجیتالی ضعیف کرده است. اکنون بانک ها در آخرین ایستگاه مواجهه با رقبای دیجیتالی قرار دارند و باید تصمیم بگیرند چطور می خواهند بر موانع انطباق باقی مانده در مواجهه با رقبای دیجیتالی خود غلبه کنند.
ما در بانک ملی ایران با درک این تغییر؛تقویت چابکی را به عنوان یکی از استراتژی های اصلی بانک مورد توجه قرار داده ایم. در مسیر چابک سازی خروج از بنگاه داری و واگذاری سهام بانک ملی ایران در بنگاهها و شرکت ها رابه عنوان یک راهکار اجرایی اثر بخش پیگیری کرده ایم،راهکاری که از ابتدای سال 1402 تاکنون  زمینه ساز خروج بانک ملی ایران از مدیریت هشت بنگاه وابسته به ارزش 35 هزار میلیارد تومان شده است، ما مصمم به ادامه این راه و خروج از بنگاه داری به صورت کامل هستیم تا از این طریق زمینه آزاد سازی منابع و دارایی های بانک را برای تامین مالی تولید و پشتیبانی از طرح های توسعه کشور بکار بگیریم. 
بانک پیشران رونق و رشد اقتصادی 
قدرت خلق پول یکی از ویژگی های انحصاری بانک ها در مقایسه با سایر نهادهای اقتصادی به شمار می آید، علاوه بر این مهم ترین مزیت ذاتی بانک ها امکان پذیرش بدهی به عنوان وسیله ی مبادله است، ویژگی انحصاری و مزیت ذاتی که در ازای آن بانک وظیفه تامین مالی بنگاه و خانوار را برای رونق و شکوفایی اقتصادی یک جامعه برعهده دارند. بر همین اساس بانک با اعطای تسهیلات،زمینه رونق مبادلات اقتصادی را در بین خانوار و بنگاه فراهم می کند و انتقال درآمد در طول زمان را میان بخش های مختلف اقتصاد ممکن می سازد. تامین مالی و تسهیل مبادلات پولی ارزش افزوده بانک ها برای رونق و رشد اقتصاد به شمار می آید و از پیامدهای کلیدی آن می توان به «بنگاه سازی» در سایه تامین مالی بانک ها اشاره کرد.
یک بانک ایرانی با مکانیزم زنده، در کنار توجه به تغییرات صنعت بانکداری برای نقش آفرینی در رونق و رشد اقتصادی کشورمان می بایست در کنار پویایی در پاسخ به نیازهای مشتریان باید به عنوان یک متحد مالی در کنار بنگاههای اقتصادی نقش خود را در تامین نیازها و منافع بنگاهها ایفا کند. بر همین اساس بانک ها باید با خروج از بنگاه داری، به رقابت خود در سایر بازارها با بنگاههای اقتصادی کشور پایان دهند، بدون شک پایان دادن به رقابت بنگاههای وابسته به بانکها با بخش خصوصی از طریق واگذاری مالکیت بنگاههای وابسته به مردم و بخش خصوصی واقعی زمینه های بهبود و ارتقاء بهره وری تولید، مولد سازی دارایی ها و ... را فراهم خواهد کرد. از سوی دیگر با خروج بانک ها از مدیریت بنگاههای وابسته زمینه بهبود دسترسی اعتباری سایر بنگاهها به تسهیلات بانکی فراهم خواهد شد، زیرا دیگر بانک ها بر سردو راهی انتخاب اعطای اعتبار به بنگاه وابسته و بنگاه غیر وابسته قرار نخواهند گرفت. پایان دادن بنگاه داری بانک ها زمینه بهبود پویایی مدل کسب و کار بانک و سرعت پیدا کردن واگذاری اموال، املاک مازاد بانک ها خواهد شد و تغییر نگرش و رفتار بانک ها را در مواجهه با مطالبات بانکی و بهبود وصول مطالبات را به دنبال خواهد داشت. در حقیقت باید گفت یک بانک با مکانیزم زنده؛ پیش و بیش از آنکه به بازسازی مزیت های رقابتی خود برای پاسخ به نیازهای مشتریان در مواجهه با تغییرات نیاز داشته باشد نیازمند به پویایی، زنده بودن و سلامت اعتباری خود در تامین مالی و پیشران بودن در رونق و رشد اقتصادی کشوراست.
برای رونق و رشد اقتصاد ایران، بانک به عنوان یک مکانیزم زنده باید منابع حبس شده در قالب دارایی ها، املاک و بنگاهها را از طریق واگذاری درمسیر افزایش سرمایه بانک، بهبود نسبت کفایت سرمایه و منابع قابل تخصیص به طرح ها و پروژه های محرک تولید و آبادانی کشور بکار گیرد و با ایفای درست و دقیق نقش خود به عنوان یک واسطه در تامین مالی با مشارکت در طرح های توسعه ای و سرمایه گذاری در پروژه ها و صندوق های نوآوری زمینه تنوع بخشی به فرآیند تامین مالی را با استفاده از ابزارهای مالی همچون «انتشار اوراق گام»،«انتشار اوراق مرابحه ارزی و ریالی» و نیز اقدام برای ایجاد نهادهایی مالی همچون «صندوق پروژه» و ... را فراهم آورد.
بانک‌هایی که به آینده متعهد هستند، باید سازمانی ایجاد کنند که همچون یک مکانیزم زنده در صنعت بانکداری عمل کند،این مکانیزم با الگوگیری از سامانه‌ها، ساختارها و سازوکارهای طبیعی برای ابداع و اختراع، پدیدآوردن فناوری و حل مسائل  می تواند با استفاده از هوش مصنوعی ارتباط با مشتریان را تقویت و مواجهه بانک با تغییرات راتقویت کند. بانک‌هایی که بتوانند با رفتار و مکانیزم زنده از داده‌ها و قابلیت‌های تحلیلی خود برای پاسخگویی به طیف وسیعی از نیازهای مشتریان استفاده ‌کنند، خدمات و محصولاتی فراتر از محصولات بانکداری سنتی طراحی و ارائه خواهند کرد، این بانک ها توان رقابت با رقبای مبتنی بر «فناوری» یعنی همان فین تک ها و.. را خواهند داشت.
مشتریان به بانک ها برای محافظت از پول خود اعتماد دارند، اما لزوما بانک ها را به عنوان متحد مالی خود در مدیریت دارایی های خود نمی بینند، تغییر این نگرش نیازمند پویایی بانک ها و به دست آوردن علاقه و اعتماد مشتریان است. بانک هایی که همچون یک مکانیزم زنده در طبیعت عمل می کنند باید روابط نزدیکی با مشتریان از طریق پیام رسانی و شروع به ارتباط طرح ریزی و پیاده سازی کنند و نشان دهند که منافع شان با منافع مشتریانشان همسو است. در این رابطه نمونه ها و مثال های بسیاری قابل ذکر است. برای نمونه در مواجهه با نکول یک وام مسکن بانک می تواند با طرح یک پیشنهاد برای پرداخت با مشتری مذاکره کند تا اینکه بدهی را نگهدارد، یا در مورد سپرده های سرمایه گذاری مطالعه رفتار مشتریان می تواند زمینه ارائه پیشنهاد سرمایه گذاری به مشتری را در دسترس بانک قرار دهد تا با مدیریت احتیاطی پرتفو منافع هر دو در یک بازی برنده،برنده تامین شود.
برای بهبود ارتباط با مشتریان، بانک باید با استفاده از داده ها به بینش دقیق نسبت به مشتری دست یابد و با کسب اجازه از مشتری یک برنامه ارتباطی منسجم با استفاده از کانال های ارتباطی دیجیتال برای تعامل با مشتری راه اندازی کند. بانک می تواند با تعاملاتی همچون مشاوره،ارائه راهنمایی های مالی، توصیه ها و پیشنهادات مالی متناسب با علایق و نیازهای مشتری با او ارتباط موثری برقرار کند.
بانک ملی ایران در مسیر دستیابی به پویایی لازم برای نقش آفرینی به عنوان یک مکانیزم زنده در صنعت بانکداری، نسبت به طرح ریزی اقدامات مختلفی در زمینه تامین مالی بخش های مختلف اقتصادی از خانوار تا بنگاه برداشته است. اجرای طرح مهربانی ملی و پرداخت تسهیلات قرض الحسنه برای تامین مالی نیازهای خانواده ها و گره گشایی از زندگی هموطنان عزیزمان با پرداخت تسهیلات قرض الحسنه در کنار طرح هایی همچون عیار ملی و پذیرنده ملی برای تامین مالی اصناف و کسب و کارهای خرد بخشی از اقدامات انجام شده توسط بانک ملی ایران برای پاسخ به نیازهای اعتباری بخش های مختلف اقتصاد و قدم برداشتن در مسیر تامین مالی متناسب به عنوان یک بانک پویا و برخوردار از مکانیزم زنده در خدمت رسانی به مشتریان بشمار می آید. علاوه بر این بانک ملی ایران برای نقش آفرینی موثر در تامین مالی بخش های مختلف اقتصاد کشور،استفاده از ابزارهای تامین مالی جمعی و برنامه ریزی برای ایجاد گروه مالی و پیاده سازی طرح تامین مالی زنجیره تامین(SCF) و حرکت به سوی اکوسیستم فرا بانکداری را نیز در دستور کار خود دارد تا با استفاده مناسب از داده ها بتواند به عنوان یک بانک با مکانیزم زنده و ارائه خدمات مورد نیاز مشتریان همچون نود و شش سال گذشته از اعتماد هموطنان عزیز برخوردار باشد. 
مدل کسب و کار بانک ها، یکی از مهم ترین عناصر تعیین کننده گستره خدمات و عملیات بانکداری به شمار می روند، با تغییر شرایط بازار،نیازها، انتظارات و رفتار مشتریان مدل های بانکداری نیز دستخوش تغییرات می شوند. از جمله مهم ترین عوامل کلیدی تغییر در صنعت بانکداری می توان به رشد و رسوخ اقتصاد خلاق و دارایی های دیجیتال اشاره کرد. ایجاد و ارائه محصولات و خدمات دیجیتال در اکوسیستم های اقتصادی که بر پایه خلاقیت شکل می گیرد، فرصت های عظیمی را برای خلق ثروت و دارایی های دیجیتالی به وجود می آورد. چگونگی نقش آفرینی بانک ها در این اکوسیستم برای خلق ارزش و مدیریت دارایی ها از عواملی است که گستره خدمات و عملیات بانکی را در آینده تحت تاثیر خود قرار خواهد داد.
مدل های کسب و کار پلتفرمی دومین عامل کلیدی در تغییرات صنعت بانکداری به شمار می آیند، پلتفرم‌ها در حال تامین و مدیریت عمده نیازهای مصرف‌کنندگان می باشند،در این میان بانک‌ها عمدتاً نقشی کلیدی در این مدل های کسب و کار ندارند. با این حال، فرصت های قابل توجهی برای بانک ها در مدل های کسب و کار پلتفرمی از سرمایه گذاری در طرح ریزی و استقرار پلتفرم های کسب و کاری تا ارائه خدمات و محصولات درچارچوب همکاری های مشترک با این پلنفرم ها وجود دارد. توجه به این نیروی تغییر در بانک ها می‌تواند منجر به مدیریت بهینه یک اکوسیستم شود و زمینه ارائه خدمات مجاور توسط بانک های تجاری و سرمایه گذاری را در چارچوب پلتفرم ها فراهم نماید. برای مثال در حالیکه یک مشتری در جستجوی خرید یک آپارتمان در یک پلتفرم فروش املاک است،بسته های اعتباری متناسب با ظرفیت و توان مالی این مشتری برای استفاده از تسهیلات برای خرید خانه مورد نظر توسط بانک همکار پلتفرم به عنوان خدمات مجاور پیشنهاد می شود.
رسوخ و کاربست هوش مصنوعی از دیگر عوامل تغییر در صنعت بانکداری به شمار می آید، با فراگیری کاربرد هوش مصنوعی، بانک ها باید از این نیروی تغییر در فرآیندهای داخلی برای چابک سازی سازمان و تشکیلات اجرایی خود،اصلاح و بهبود فرآیندها استفاده کنند. علاوه بر این استفاده از هوش مصنوعی برای طرح ریزی محصولات و خدمات بانکی می تواند گستره این خدمات را تحت تاثیر خود قرار دهد. 
در همه بخش های کسب و کار و از جمله در بانک ها تغییر انتظارات و نیازهای مشتریان از جمله عوامل سرعت بخشیدن تغییرات به شمار می آید،ارائه خدمات بانکی توسط نئو بانک ها و شرکت های فین تک زمینه ساز تغییر انتظارات مشتریان از بانک ها شده است، از سوی دیگر نیازهای مشتریان از بانک ها نیز با تغییر شرایط زندگی و... دچار تحولاتی می شود، بانک ها باید با درک دقیق و درست این تغییرات خدمات و عملیات بانکی متناسب و پاسخگوی این تغییرات را طرح ریزی کنند.برای پاسخ به نیازها و انتظارات مشتریان بانک ها ناگزیر از شخصی سازی خدمات بانکی متناسب با انتظارات مشتریانشان هستند.
متناسب با تغییرات اقتصادی هر جامعه ای بانک ها باید با ارائه راه حل های مالی خود را با تغییرات محیط عمل خود همراه نمایند.ارائه خدمات و پشتیبانی عملیات بانکی در صنعت بانکداری به‌عنوان یک خدمت، بانک‌ها را قادر می‌سازد تامحصولات، خدمات و زیرساخت‌های خود را به روی شرکت‌های مالی و غیر مالی باز کنند و منابع درآمدی جدیدی را از طریق رویکردی جامع به راه‌حل‌های مالی متناسب با زندگی نسل های جدید ایجاد کنند. بانک ها برای حفظ جایگاه خود در رقابت با استارتاپ ها و فین تک ها باید تغییرات استراتژیک و اساسی در «مدل کسب و کار» خود ایجاد کنند،آنها باید خود را برای اجرای سناریوهای تحول آفرین آماده کنند و از طریق اجرای این سناریوها دگرگونی و تغییر را در محیط عمل خود تسریع کنند. از جمله این سناریوهای تحول آفرین بانک ها در ایران خروج از بنگاه داری و واگذاری مالکیت بنگاههای وابسته است، با اجرای این سناریو بانک ها با واگذاری اموال و املاک مازاد خود چابکتر می شوند و ویژگی های بانک به عنوان یک مکانیزم زنده و پویا در اقتصاد ایران را کسب می نمایند.
خروج از بنگاه داری و تلاش برای بنگاه سازی فصل مشترک رهنمودهای مقام معظم رهبری، سیاست های کلی نظام،راهبردهای دولت چهاردهم و برنامه عملیاتی وزارت امور اقتصادی و دارایی درباره شبکه بانکی کشور به شمار می آید. علاوه بر این تکالیف پیش بینی شده برای شبکه بانکی کشور در قانون برنامه هفتم برای بهبود نسبت کفایت سرمایه بر خروج از بنگاه داری، واگذاری اموال و املاک مازاد و مولد سازی دارایی ها تاکید دارد و بانک ها باید برای دست یابی به این مهم برنامه عملیاتی خود را تهیه و پیاده سازی نمایند.
بانک ملی ایران در کنارشبکه بانکی کشور به منظور دستیابی به چابکی و تقویت ویژگی های خود به عنوان یک بانک با مکانیزم زنده، مصمم به ادامه مسیر خروج از بنگاه داری و حمایت از بنگاه سازی توسط مردم و بخش خصوصی برای رونق اقتصاد ایران است. نقش آفرینی بانک ها در تامین مالی رونق و رشد اقتصاد ایران از یک سو نیازمند سرعت عمل بانک ها و از دیگر سو به دقت نظر و حمایت سیاستگذاران از اقدامات تحول آفرین برای موفقیت بیش از پیش بانک ها به عنوان یک مکانیزم زنده در خدمت اقتصاد ایران است.