حلال‌های عمیق یوتكتیك؛ دستاوردی تازه برای افزایش بازدهی چاه‌های نفت
به گزارش نبض نفت به نقل از پایگاه اطلاع رسانی شرکت ملی نفت ایران، نتایج یک طرح پژوهانه در زمینه ساخت «حلال عمیق یوتکتیک» (DES) در جلسه‌ای با حضور کارشناسان شرکت مهندسی و توسعه نفت توسط تیم محققان پژوهشگاه شیمی و مهندسی شیمی ارائه شد و خبر از موفقیت این پروژه داد.
این طرح پژوهانه با حمایت واحد پژوهش و توسعه شرکت مهندسی و توسعه نفت و با هدف ارتقای فن آوری‌های نوین مورد استفاده در صنعت بالادستی نفت اجرا شده است. حلال‌های یوتکتیک عمیق، که در ادبیات علمی دنیا به‌عنوان نسل جدید «حلال‌های سبز» شناخته می‌شوند، توانایی آن را دارند که جایگزینی مطمئن برای حلال‌های آلی مرسوم باشند. استفاده از این مواد نه‌تنها موجب کاهش هزینه‌ها و افزایش ایمنی فرایندهای شیمیایی می‌شود، بلکه به‌واسطه سازگاری بالای آن‌ها با محیط زیست، یکی از گام‌های مهم در تحقق توسعه پایدار صنعت نفت به شمار می‌رود.
به گفته کارشناسان پروژه، این حلال‌ها از ویژگی‌هایی نظیر سهولت تولید در مقیاس آزمایشگاهی، هزینه پایین ساخت، خواص فیزیکی و شیمیایی ممتاز، غیرسمی بودن و زیست‌سازگاری بالا برخوردارند. چنین ویژگی‌هایی، علاوه بر کاهش اثرات منفی زیست‌محیطی، می‌تواند موجب کاهش وابستگی صنعت به مواد شیمیایی پرخطر و پرهزینه وارداتی شود.
از منظر کاربرد صنعتی، نتایج اولیه نشان می‌دهد که استفاده از حلال‌های عمیق یوتکتیک در صنعت نفت می‌تواند به‌ویژه در افزایش بازدهی چاه‌های کم‌بازده، بهبود عملکرد فرایندهای ازدیاد برداشت نفتEOR) ) و حتی در برخی مراحل فرآورش نفت خام نقش‌آفرینی کند. این موضوع، به گفته کارشناسان حاضر در نشست، می‌تواند زمینه‌ساز رشد معنادار تولید نفت در میادین موجود و صرفه‌جویی اقتصادی برای کشور باشد.
همچنین در جریان این پروژه، محققان علاوه بر بهره‌گیری از روش‌های علمی رایج، از ظرفیت‌های هوش مصنوعی و شبیه‌سازی‌های پیشرفته رایانه‌ای برای طراحی و بهینه‌سازی ترکیبات حلال استفاده کردند. این رویکرد نوین موجب تسریع روند پژوهش و افزایش دقت در انتخاب ترکیبات مؤثر شده است.
به اعتقاد کارشناسان حاضر در نشست پایانی، نتایج به‌دست‌آمده آن‌قدر امیدوارکننده است که این فن آوری اکنون آمادگی ورود به مرحله پایلوت صنعتی را دارد. با این حال، اجرای پایلوت نیازمند مطالعات تکمیلی علمی و فنی در قالب طرح پژوهشی خواهد بود تا اطمینان لازم برای به‌کارگیری گسترده آن در میادین نفتی کشور حاصل شود.
طرح «پژوهانه» که این پروژه در قالب آن اجرا شد، در واقع بستری میان دو حوزه پژوهشگاهی و صنعتی محسوب می‌شود. این نوع طرح‌ها از یک‌سو عمق علمی و پشتوانه پژوهش‌های دانشگاهی را دارند و از سوی دیگر با نگاه کاربردی و نیازهای صنعت پیوند خورده‌اند. به همین دلیل پژوهانه‌ها را می‌توان حلقه واسطی میان تحقیقات آکادمیک و پروژه‌های پژوهشی صنعتی دانست؛ حلقه‌ای که می‌تواند زمینه انتقال دانش نو به میدان عمل و تبدیل ایده‌های علمی به فن آوری‌های قابل استفاده در صنعت نفت را فراهم آورد.
پشتیبانی شرکت متن از چنین طرح‌های پژوهشی نشان‌دهنده اهمیت رویکرد فن آورانه در توسعه صنعت نفت و حرکت به سمت راهکارهای نوآورانه و پایدار است؛ رویکردی که در نهایت می‌تواند منجر به ارتقای جایگاه ایران در حوزه فن آوری‌های سبز و کاهش آثار زیست‌محیطی فعالیت‌های نفتی شود.
