حادثه معدن طبس نشانه سو مدیریت و نادیده گرفتن هشدارها

سید رضا جمشیدی:نشت گاز حوالی ساعت ۲۱ شنبه‌شب در یکی از کارگاه‌های شرکت زغال‌سنگ معدن جوی طبس سبب انفجار شد که تاکنون بیش از۵۰ کشته به همراه داشته است. اتفاقی  که تازگی ندارد و در سال های گذشته همواره معادن کشور به محلی برای کشته شدن و آسیب دیدن کارگران تبدیل شده و علی رغم هشدارهایی که از سوی کارشناسان داده می شود اما همچنان سومدیریت و نادیده گرفتن هشدارها قربانی می گیرد.
حوادث مرتبط با معادن در گذشته نیز در کشور رخ داده که متأسفانه  زمان وقوع آنها نسبت به گذشته کوتاه تر شده و هر از چند ماه یک بار شاهد اتفاقاتی هستیم که اغلب  نیز کارگران زحمتکش معادن قربانی این حوادث هستند.
این وضعیت به خوبی نشان می دهد که سطح ایمنی معادن ما به مرور زمان کاهش پیدا کرده و مسئولان نیز هیچ اقدامی برای به روز کردن سطح ایمنی معادن انجام نمی دهند.در چنین شرایطی مدیران صنایع معدنی باید توجه بیشتری به وضعیت ایمنی داخلی معادن داشته باشند و با به روز کردن تجهیزات و امکانات اجازه ندهند چنین اتفاقات ناگواری تکرار شود.
در حوزه مسئولیت های اجتماعی یکی از شاخص های مهم این است که ذینفعان اصلی که کارکنان و کارگران هستند مورد توجه قرار بگیرند و مسئولان خارج از مسئولیت های قانونی و سازمانی نسبت به آنها مسئولیت های اجتماعی دارند.به همین دلیل می بایست پیامدهای اقداماتی که مسئولان در معادن انجام می دهند را شناسایی کرده و شرایطی را به وجود بیاورند که کارکنان و کارگران معادن در سلامت جسمی و روانی لازم به کار خود ادامه بدهند.
در چنین شرایطی باید سطح استانداردهای معادن در کشور افزایش پیدا کند و کارکنان و کارگران تنها در صورتی در معادن به کار خود ادامه بدهند که محل کار از ایمنی و استاندارهای لازم برخوردار باشد.
مسئولیت‌های اجتماعی در شرکت‌های معدنی مجموعه‌ای از معیارها و ارزش‌ها است که در راستای دستیابی به استراتژی کلی مدنظر آن شرکت تعریف و برای برآورده شدن اهداف مدیریتی و عملیاتی پروژه‌ها، تعریف و ریل‌گذاری می‌شود. واقعیت این است که در کشورهای توسعه‌یافته و پیشرو در حوزه معدن و صنایع معدنی، مسئولیت اجتماعی به عنوان یک اصل و تعهد در راستای رفع چالش‌ها و مشکلات جامعه هدف، پذیرفته‌ شده است.
به این‌‌ترتیب، هر شرکت معدنی تعهد می‌کند تا برای مثال در برابر«کارکنان و کارگران»، «حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی»، «حفظ اصول در امور جذب نیرو و بکارگیری آنها»، «ارزش‌گذاری و اهمیت دادن به خواسته‌های جوامع محلی و مشارکت و همکاری دوجانبه با آنها» و «تولید محصول پاک و با ارزش‌افزوده بالا» احساس مسئولیت داشته باشد و برای تحقق این اهداف اقدامات موثر و عملیاتی انجام دهد.
بررسی تاریخی معدنکاری نشان می دهد که این شغل بسیار پُرمخاطره بوده و آثار سوئی بر سلامت انسان و محیط زیست دارد. حساسیت نهادهای مدنی و الزام دولت ها به نظارت و قانونگذاری نیز حاکی از سطح بالایِ آسیبِ فعالیت های معدنی بر سلامت معدنکاران است.
از دیدگاه جهانی، مواردی چون «خطرات مکانیکی، شیمیایی و بیولوژیک»، «خطرات ناشی از منابع انرژی»، «فشار فیزیکی بر کارکنان»، «مخاطرات ناشی از سقوط از ارتفاع» و «مخاطرات روانی» تهدیدهای عمده در فعالیت های معدنی هستند. با توجه به تصویب قوانین متعدد و نظارت های فراگیر در دنیا، حوادث معدنی با گذشت زمان تا حد زیادی کاهش پیدا کرده اند و امروزه شرکت های معدنیِ پیشرو در دنیا در تلاش هستند تا میزان این حوادث را به «صفر» برسانند. بنگاه های صنعتی و معدنی برای دستیابی به این هدف، استفاده از ظرفیت فناوری های نوین را در دستور کار خود قرار داده اند تا به نتایجی فراتر از بهبود در تجهیزات، سیستم های مدیریت ایمنی، اصلاح فرهنگ و رفتار و تمرکز بر قوانین دست یابند.این در حالی است که این اتفاق در ایران رخ نداده و به دلایل متعدد در این زمینه کوتاهی شده است.
بدون تردید استفاده از فناوری های نوین منجر به کاهش جدی مخاطرات و ارتقای ایمنی در معادن خواهد شد. هوش مصنوعی، اینترنت اشیا و پهپادها می توانند با جمع آوری اطلاعات و پردازش هوشمند آنها در هشداردهی خطرات به کارکنان و انجام اقدامات پیشگیرانه تأثیرگذار باشند. همچنین فناوری هایی چون رُباتیک، پهپادها و وسایل نقلیه خودران می توانند جایگزین انسان در مناطق پُرخطر شده و صدمات و تلفات انسانی را کاهش دهند. فناوری زنجیره بلوکی، پهپادها و اینترنت اشیا نیز می توانند از معدنکاری در محیط های ناایمن یا معدنکاری به صرف استخراج دارایی جلوگیری کنند.
ایجاد بسترهای فناورانه به منظور شفافیت اطلاعات، کاهش سریع مخاطرات معدنی و رفع عقب ماندگی ها دراین حوزه است که می تواند شامل «توجه به برنامه های آموزشی و ترویجی در حوزه فناوری های نوین» ،«حمایت از استارت آپ ها و شرکت های فناور برای ورود به حوزه ایمنی معادن»، «حمایت های مالی و کمک به پایلوت فناوری های نوین در حوزه های کاربردی ایمنی معادن»، «رصد مستمر و دورهای ابتکارات کشورها، شرکت های معدنی تراز جهانی و تحولات فناورانه و نوآورانه در حوزه ایمنی صنعتی» و «نیازسنجی دورهای از معدن کاران در حوزه ایمنی به منظور برآورد مسائل کلان و اولویت دار ملی» باشد که به صورت مشترک توسط سازمان نظام مهندسی معدن، ایمیدرو و بنگاه های معدن و صنایع معدنی عملیاتی شود.
واقعیت این است که با توجه به سو مدیریتی که در این زمینه در کشور وجود ندارد از هم اکنون مشخص است که حادثه ناگوار معدن طبس آخرین حادثه در این زمینه نیست و اگر مسئولان از همین امروز به وضعیت ایمنی معادن رسیدگی نکنند در آینده نیز ادامه پیدا خواهد کرد.مسئولیت اجتماعی در این زمینه ایجاب می کند که با افزایش سطح ایمنی و آموزش به کارگران از هم اکنون از تکرار چنین حوادث ناگواری در کشور جلوگیری شود.