۳۶۷ هزار میلیارد تومان درآمد نفتی در بودجه خرج شد
نبض نفت - طبق نظر رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور، بودجه حاوی پیش بینی دخل و خرج کشور است که به صورت یک‌ساله تهیه و در مجلس به تصویب می‌رسد. اما طی سال‌های اخیر این پیش‌بینی‌ها با آمار و ارقام عملکرد فاصله دارد تا جایی که کسری بودجه شدیدی در سال ۹۶ مشاهده می‌شود و زمانی نگران کننده تر است که روند آن صعودی بوده و خبری از کاهش نیست.
بودجه به طور خلاصه شامل دو بخش درآمد یا منابع و مصارف است.
درآمدهای بودجه به سه قسمت درآمدها، واگذاری دارایی‌های سرمایهای (نفت
و گاز) و واگذاری دارایی‌های مالی (عمدتا فروش اوراق متنوع) تقسیم می‌شود.
در مقابل نیز مصارف شامل هزینه‌های جاری، تملک دارایی‌های سرمایهای (طرح‌های
عمرانی) و تملک دارایی‌های مالی (سررسید اوراق) است.
اثرات استفاده از درآمد نفت و گاز در بودجه
کارشناسان بودجه معتقدند درامد نفت و گاز نباید صرف امور جاری شود زیرا
علاوه بر تکانه‌های اقتصادی که نوسانات شدید دارد این منابع زیرزمینی باید برای نسل‌های
اینده باقی بماند و در عین حال برای امور زیربنایی و طرح‌های عمرانی و سرمایه گذاری
هزینه شود. به همین خاطر در برنامه‌های مختلف توسعه‌ای کاهش وابستگی نفت در بودجه مورد
توجه است و طبق برنامه پنجم و با شیب ملایم باید هزینه‌های جاری دولت از این درامدها
جدا می‌شد که نشد. با این حال در برنامه ششم توسعه نیز بر آن تاکید شده است.
تراز عملیاتی چیست؟
در ادبیات بودجه‌ای سرفصلی تحت عنوان تراز عملیاتی وجود دارد که از تفاوت
درآمدها (درآمد مالیات و سایر) با هزینه‌های جاری دولت بدست می‌آید. هر چه رقم تفاوت
کمتر باشد نشان دهنده کاهش وابستگی به نفت و تلاطمات خواهد بود و هر چه رقم تفاوت بیشتر
شود کسری منابع بیشتر شده و به معنای وابستگی به منابع نفت یا دارایی‌های مالی و دور
شدن از اهداف قانون برنامه ششم توسعه است.
کسری تراز عملیاتی ۶ برابر شده است
به عبارت دیگر تراز عملیاتی منفی یعنی اینکه اعتبارات هزینه‌ای و جاری
بیشتر از درآمدها است بنابراین از سال 83 از برنامه چهارم به بعد هدف‌گذاری شد که کسری
تراز عملیاتی صفر شود آن زمان تراز عملیاتی 13 هزار میلیارد تومان کسری داشت الان
78 هزار میلیارد تومان افزایش یافته علی‌رغم آنکه در سه برنامه توسعه‌ای برنامه‌ریزی
کردیم ۶ برابر شده است.
چشم انداز برنامه ششم برای تراز عملیاتی بودجه
براساس جدول شماره ۴ قانون برنامه ششم که برآورد کمی از منابع و مصارف
عمومی دولت تا سال ۱۴۰۰ دارد باید از کسری ۷۶ هزار میلیارد تومان در سال ۹۶ به تدریج
تا پایان برنامه به مثبت ۲.۶ هزار میلیارد تومان برسیم.
اهمیت این جدول بسیار بالا است و اهداف استراتژیکی را دنبال می‌کند که
در صورت عملی شدن آن بنا به نظر متخصصان سازمان برنامه بودجه و بقیه ارکان اقتصادی
دولت، بسیاری از مشکلات اقتصادی و نوسانات ارزی را مرتفع می‌کند.
تحقق هدف در گروه برنامه ریزی صحیح، دقیق و جسورانه در رابطه با کاهش هزینه‌های
جاری و افزایش درامدهای مالیاتی یعنی توسعه پایه‌ها و جلوگیری از فرار مالیاتی و تغییرات
در دگیر بخش‌های اقتصادی را می‌طلبد.
کسری تراز عملیاتی از سال ۹۲ تا ۹۶ چقدر است؟
آمارهای بانک مرکزی از عملکرد بودجه‌های سنواتی حکایت از افزایش کسری تراز عملیاتی طی سال‌های عمر دولت یازدهم و دوازدهم دارد علی رغم آنکه قوانین بالادستی بر کاهش آن تاکید دارد.
سیر صعودی کسری تراز طی سال ۹۵
تا ۹۶ بسیار قابل توجه است و از ۶۱ هزار میلیارد تومان به ۷۵ هزار میلیارد تومان افزایش
یافته است. در حالی که از سال ۹۲ با رقم ۴۸ هزار میلیارد تومان شیب ملایم صعودی را
تا سال ۹۵ طی کرده است.به عبارت دقیق‌تر فقط در ی کسال افزایش ۱۴ هزار میلیارد تومان
کسری به وجود آمد که به عقیده کارشناسان ادامه یافتن آن خطرناک خواهد بود.
نفت به کمک کاهش کسری تراز عملیاتی آمد
وقتی نتوان با درآمدها، هزینه‌ها را پوشش داد درآمدهای نفت و گاز به کمک
تامین هزینه‌های جاری می‌آید و به لطف دلارهای نفتی امورات دولت می‌گذرد. برای جبران
کسری تراز عملیاتی از بخش واگذاری دارایی‌های سرمایهای استفاده می‌شود. بنابراین
باید نفت بیشتری بفروشید یعنی منابع بین نسلی فدای عدم مدیریت صحیح بودجه‌ای می‌شود.
طبق آمار کسری تراز عملیاتی و سرمایهای از سال ۹۲ با رقم ۸.۸ هزار میلیارد
تومان به ۲۷ هزار میلیارد تومان در سال ۹۶ رسیده است. سیر صعودی کسری نشان می‌دهد حتی
نفت هم به تنهایی از پس مصارف بودجه و امورات کشور بر نیامده و همچنان منابع نفتی را
نیز می‌بلعد.
در مرحله بعد، در زمانی که نفت هم نتواند هزینه‌های جاری را پوشش دهد،
دولت‌ها در بودجه متوسل به درآمدهای مالی می‌شوند
یعنی اوراق می‌فروشند تا باقی‌مانده کسری عملیاتی را جبران کنند و تراز بودجه صفر شود.
هر چه کسری تراز عملیاتی بیشتر باشد باید دو تراز دیگر یعنی درآمدهای نفت و مالی مثبت
باشد.
درآمدهای نفت چقدر است؟
بررسی آمارهای عملکرد بودجه نشان می‌دهد درآمد نفت طی سال‌های اخیر رشد
داشته و سال ۹۶ به ۹۲ هزار میلیارد تومان رسیده که نسبت به سال ۹۵ حدود ۱۸ هزار میلیارد
تومان رشد دارد.
در مجموع این سال‌ها نیز حدود ۳۶۷ هزار و ۳۲۶ میلیارد تومان درآمد نفت
و میعانات در بودجه استفاده شده است.
کسری کجا خود را نشان می‌دهد؟
معمولا نمی‌توان دقیق مشخص کرد که کسری بودجه خود را کجا نشان می‌دهد.
چون همه بخش‌ها از کسری متاثر می‌شوند.
گزارش‌های آماری حکایت می‌کند افزایش درآمدها کافی نیست و در اعتبارات
هزینه‌ای هم صرفه‌جویی نشده است. البته دولت می‌گوید هزینه‌ها را نمی‌توان کاهش داد.
طبقه بندی و حجم هفت فصل مصارف بودجه را وقتی بررسی می‌کنیم فصل حقوق و دستمزد و بیمه
80 درصد اعتبارات هزینه را شامل می‌شود.
علاوه بر آن مثلا برای سال ۹۷ حقوق و دستمزد 10 درصد رشد کرده اما مستمری
و بیمه و بهزیستی بیش از تورم است و بنابراین افزایش بیش از تورم هزینه‌های جاری بی
دلیل نیست.
راهکار کاهش کسری بودجه چیست؟
در جدول قانون برنامه ششم توسعه تصریح شده است که باید دو سال آخر برنامه
تراز عملیاتی مثبت شود. از دو جهت باید برای رسیدن به قانون عمل کرد.
1- باید درآمدهای مالیاتی و سایر درآمدها را افزایش
داد.
2- در هزینه‌های جاری صرفه‌جویی کرد.
مالیات به تولید ناخالص داخلی (GDP) در 10 سال
اخیر بالاتر از 8 درصد نرفته است. در صورتی که در برنامه باید به 10 درصد برسد. واقعیت
این است که این عدد در طول تاریخ بالاتر از 8 درصد نرفته است. از طرف دیگر هم طرف‌های
مختلفی به دنبال معافیت‌های مالیاتی هستند و باید تصریح کرد که سیاست‌های متناقض عامل
مشکلات اقتصادی است. یکی از راه‌های کاهش مصارف بودجه‌ای نظارت مستمر در قالب بودجه‌ریزی
مبتنی بر عملکرد است.
محمدرضا پورابراهیمی رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس در رابطه با جبران کسری
بودجه معتقد است: «دولت از دو راه افزایش درآمد و کاهش هزینه‌ها می‌تواند کسری بودجه
را جبران کند، ولی دولت در اصلاحیه قانون بودجه به جای متوسل شدن به این راهکارها متوسل
به صندوق توسعه ملی شد و این ساده‌ترین روش برای جبران کسری بودجه است.»
در همین راستا نیز محمد کردبچه
گفته بود: «از دو روش می‌توان کسری تراز عملیاتی را انجام داد؛ اول از طریق
افزایش درآمدهای غیر نفتی به خصوص درآمدهای مالیاتی و دوم از طریق صرفه‌جویی در اعتبارات
هزینه‌ای (جاری) دولت.»
وی با اشاره به اینکه در نظام جدید طبقه‌بندی بودجه تراز دارایی مالی را
کسری بودجه می‌گویند، اظهار کرده:« این تراز از تفاوت واگذاری دارایی های مالی و تملک
دارایی های مالی بدست می‌آید. در پی استقرار نظام بودجه ریزی بر مبنای عملکرد انضباط
مالی برقرار و کسری بودجه نیز کاهش می‌یابد.»
منبع: خبر گزاری فارس
