گزارش چاتم هاس از روابط متشنج در خلیج فارس

گزارشی که به تازگی چاتم هاوس منتشر کرده مدعی است علی رغم سیاست خارجی ایران در خاورمیانه، این کشور در برقراری روابط دو جانبه معنادار با کشورهای حوزه خلیج فارس کامیاب نبوده و از فقدان یک استراتژی منسجم در قبال همسایگان اش رنج می برد.

تهران در زمانه ای که از برخی کشورها غافل بود یا رابطه اش با آنهابه سردی گراییده بود، ابتکار عمل سیاست روابط دو جانبه با کشورهایی همچون عمان و کویت را در پیش گرفت.سیاست سرمایه گذاریروی تنش های داخلی شورای همکاری خلیج فارس از زمان بایکوت قطر در سال 2017 فرصت طلبانه بوده و اثرات محدودی داشته است.

این گزارش 17 صفحه ای به این نتیجه رسیده که انگیزه ایران به منظور شکستن انزوا، برای تبدیل به یک استراتژی همه جانبه برای برقراری متوازن علیه نفوذ ریاض ناکام مانده است.

روابط ایران و عربستان پس از دوره ای از آشتی جویی دوباره تیره و تار شد و روابط میان حکومت های خلیج فارس نیز همچنان دچار شکاف است.

تهران در دهه های اخیر از در نظر گرفتن ریاض به عنوان چالشی جدی در منطقه سرباز زده است و حالا با همکاری پرزیدنت ترامپ و سعودی، بهایشرا می پردازد. اینک با از سرگیری تحریم های اقتصادی جدید، ایران و پرزیدنت حسن روحانی گزینه های منطقی زیادی در دست ندارند به جز اینکه خواستار گفتگو میان دو کشور شوند.

این گزارش مدعی است که خروج ایالات متحده از توافق هسته ای ایران به تدریج این کشور را از این واقعیت آگاه کرده است که حل و فصل تنش های منطقه ای "کاری ضروری برای ثبات داخلی و منطقه ای ایران است."

این گزارش همچنین نقش بالقوه کشورهای کوچک تر حاشیه حلیج فارس،و همچنین بازیگران فرامنطقه ای در تشویق ایران و عربستان سعودی برای انجام اقداماتی به نفع ثبات بلند مدت، پررنگ جلوه داده است.

پیشنهاد ایران برای مسیر هماهنگمنطقه ای – ایجاد یک نظام شبکه ای امنیتی به نحوی که کشورهای کوچک و بزرگ خلیج فارس با یکدیگر در یک چارچوب امنیتی منطقه ای همکاری کنند – می تواند به عنوان "هدفی ارزشمند" دیده شود اما تا این جا جذابیتی برای دیگر کشورها نداشته است.

اما در سایه حمایت های ترامپ عربستان سعودی هیچ علاقه ای برای چنین تعاملی نشان نداده است. در عوض ریاض امیدوار است فشارهای چند جانبه به ایران شاید این کشور را مجبور کنددست از حمایت از گروه های نیابتی در منطقه بکشد. از جمله حمایت از بشار اسد در جنگ داخلی سوریه، حمایت نظامی از حوثی ها در جنگ داخلی یمن و روابط جاری اش با حزب الله لبنان و همچنین ارتباطشبا گروه بسیج مردمی (حشد الشعبی) در عراق.

به نوشته چاتم هاوس بعید است عربستان سعودی تا زمان تغییر بنیادین در ایران یا تا زمان گذار کامل قدرت در عربستان، پادشاهی محمد بن سلمان (ولیعهد کنونی)، موضع کنونی خود را تغییر دهد.

نهایتا اینکه تنش زدایی پایدار و موفق منطقه ای به توانایی بازیگران منطقه ای برای دستیابی به سازشروی مسائل کلیدی امنیتی، پیش از از دست رفتن سرمایه های انسانی و اقتصادی، بستگی دارد.