راهکارهای ایران برای عبور از تحریم

نبض نفت - واشنگتن از خریداران نفت ایران خواسته که تا چهارم نوامبر (13 آبان) سال جاری واردات نفت از ایران را به صفر برسانند و دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا بارها ایران را به صفر شدن صادرات نفت تهدید کرده است.

ایران در ماههای آوریل و می 2018 (میانه فروردین تا میانه خرداد سال جاری) 2 میلیون و 700 هزار بشکه در روز نفت (نفت خام و میعانات گازی) صادر کرده، این مقدار در ماه ژوئن (میانه خرداد تا میانه تیرماه) به 2 میلیون و 600 هزار بشکه رسید. متوسط صادرات روزانه نفت خام و میعانات گازی کشور در 5 ماه منتهی به جولای 2018 (ماههای دوم تا ششم 2018)، 2 میلیون و 576 هزار بشکه در روز بود.

وضعیت فعلی صادرات نفت ایران

اگرچه در خصوص میزان صادرات نفت خام و میعانات گازی ایران در دو ماه گذشته (جولای و آگوست) آمار رسمی و دقیقی در دست نیست، اما آمار غیررسمی از کاهش چند صد هزار بشکه‌ای صادرات نفت خام ایران به‌دلیل همراهی برخی خریداران نفت کشورمان با سیاست‌های خصمانه آمریکا حکایت دارد.

در واقع آمریکا بسیار زودتر از 4 نوامبر با تمام تلاش تحریم‌های نفتی ایران را آغاز کرده و اینکه در رسانه‌های غربی به‌گونه‌ای وانمود می‌شود که تحریم‌های نفتی ایران از 4 نوامبر آغاز می‌شود و به‌یک‌باره صادرات نفت ایران افت می‌کند، یک بازی رسانه‌ای و غیرواقعی است.

با وجود این‌که آمار دقیقی از میزان صادرات نفت خام و میعانات گازی ایران در دو ماه گذشته اعلام نشده، آمار غیررسمی از منابع آگاه حاکی از این است که در دو ماه گذشته با وجود کارشکنی‌های متعدد آمریکایی‌ها در مذاکره با خریداران نفت و همچنین با حضور در بنادر مختلف جهان برای جلوگیری از تجارت آزاد نفت خام ایران، صادرات نفت خام و میعانات گازی کشورمان بیش از 2 میلیون بشکه در روز بوده است.

سیدمحمدعلی خطیبی مدیر اسبق امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران در اظهار نظری میزان صادرات فعلی نفت خام ایران را 2 میلیون بشکه در روز اعلام کرد، هرچند این مقام اسبق فروش نفت، اکنون سمتی در صنعت نفت کشور ندارد اما می‌توان گفته وی را کنار گفته‌های وزیر نفت، منطقی دانست.

بیژن زنگنه وزیر نفت کشورمان در خصوص آخرین وضعیت صادرات نفت خام ایران گفت: برخی کشورها خرید نفت از ایران را کاهش داده‌اند، اما هیچ کشوری خرید نفت خود از ایران را متوقف نکرده و تنها کره جنوبی است که برای سه ماه پیاپی از ایران نفت نخریده است.

وضعیت مشتریان سنتی نفت ایران

کره جنوبی که تنها کشور متوقف‌کننده خرید نفت از ایران بوده، در 6 ماه نخست سال 2018 به‌طور متوسط حدود 230 هزار بشکه در روز از ایران نفت خریداری کرده که با وجود توقف این مقدار خرید نفت کنار مجموع کاهش خرید نفت دیگر کشورها، ایران همچنان بیش از 2 میلیون بشکه در روز نفت خام و میعانات گازی به جهان صادر می‌کند.

چین و هند با خرید روزانه مجموع یک‌میلیون و 200 هزار بشکه‌ای نفت از ایران از مشتریان اصلی نفت کشورمان هستند. چین که خود با تحریم‌های اقتصادی آمریکا مواجه شده، تمایلی به توقف خرید نفت از تأمین‌کننده سنتی خود یعنی ایران ندارد و کماکان به واردات حدوداً 650 هزار بشکه‌ای نفت از ایران ادامه می‌دهد.

در مورد هند اخبار ضد و نقیضی به گوش می‌رسد به‌طوری که برخی رسانه‌های غربی خبر از جست‌وجوی پالایشگاههای هندی برای جایگزینی نفت ایران با نفت سایر کشورها می‌دهند اما طبق گزارش امروز رویترز از دهلی‌نو، محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، پس از دیدار با سوشما سواراج، همتای هندی خود اعلام کرد: "هند به خرید نفت از ایران و ادامه همکاری اقتصادی دو کشور متعهد است".

وزیر امور خارجه ایران همچنین از وجود طرح جامع همکاری بین ایران و هند خبر داد و گفت: "این همکاری جامع همچنین شامل همکاری در زمینه انرژی است، زیرا ایران همواره منبعی مطمئن برای انرژی هند بوده است".

با فرض پایبندی هندی‌ها به توافقات خود با مقامات ایرانی و همچنین هزینه‌هایی که پالایشگاههای این کشور در صورت تغییر خوراک خود از نفت ایران به سایر انواع نفت‌ها باید بپردازند، به‌نظر می‌رسد صادرات نفت ایران به هند نیز بعد از 4 نوامبر ادامه یابد.

از دیگر مشتریان نفتی ایران کشورهای ترکیه، ژاپن، ایتالیا و کره جنوبی هستند که در مجموع حدود 800 هزار بشکه در روز از ایران نفت می‌خرند. به‌جز کره جنوبی که در سه ماه گذشته از ایران نفتی نخریده، سه کشور دیگر هم‌اکنون به‌صورت روزانه از ایران نفت می‌خرند. مقامات ترکیه اعلام کرده‌اند که ترکیه خرید نفت از ایران را ادامه می‌دهد. بررسی اخبار واصله از دو کشور ژاپن و ایتالیا نیز حاکی از کاهش خرید نفت توسط این دو کشور از ایران به‌اندازه چندده هزار بشکه بوده اما ممکن است این کاهش‌ها موقت بوده و مربوط به نوسانات آماری زمان رسیدن و ثبت محموله‌های نفتی در بنادر هدف‌گذاری شده باشد. اما نباید تمایل این دو کشور (حتی شرکت‌های خصوصی خریدار نفت ایران) را برای همراهی با سیاست‌های آمریکا نادیده گرفت.

امارات متحده عربی در آسیا و اسپانیا، یونان و فرانسه در اروپا در رده‌های بعدی خریداران نفتی ایران قرار می‌گیرند و با این اسامی تقریباً تمامی مشتریان بزرگ سنتی نفت ایران نام برده شده‌اند. امارات متحده عربی که خریدار 5 درصد نفت صادراتی ایران است (حدود 100 تا 140 هزار بشکه در روز)، این روزها با تلاش آمریکا برای جایگزینی نفت عربستان به‌جای نفت ایران مواجه شده، اما تا امروز مقامات این کشور عربی هیچ اظهار نظر رسمی در خصوص توقف خرید نفت از ایران نداشته‌اند.

اسپانیا، یونان و فرانسه نیز طبق گفت‌وگوهای سران اتحادیه اروپا با ایران قرار است خرید نفت خود از ایران را ادامه دهند و تا امروز نیز به‌صورت محدود کاهش خرید از ایران داشته‌اند. این‌که در آینده چقدر بتوان به پایبندی اروپایی‌ها به توافقات خود در قالب برجام و مذاکرات مستقیم با مقامات ایرانی امیدوار بود، مشخص نیست.

راهکارهای جایگزین و ضدتحریمی ایران به‌صورت مشخص

ایران به‌جز مشتریان سنتی خود که مذاکرات مستقیم و مستمری با آنها در خصوص همکاریهای نفتی دارد، همواره مشتریانی جدید و حتی موقت برای نفت خود داشته است به‌طوری که امضای قراردادهای تک‌محموله و موردی با شرکت‌های خصوصی و حتی دولت‌های کشورهای کوچک، چه در زمان تحریم‌ها و چه قبل از آن، مسئله‌ای رایج در فروش نفت کشورمان بوده است.

از سوی دیگر، مسئولان کشور این روزها به‌فکر متنوع‌سازی سازوکارهای فروش نفت، آن‌طور که در سیاست‌های کلان اقتصاد مقاومتی تأکید شده هستند و مطمئناً تدابیری که در این بخش اندیشیده خواهد شد می‌تواند رصد محموله‌های نفتی ایران در بازار جهانی نفت را برای دشمنان کشورمان از جمله آمریکا مشکل کند و بخشی از افت صادرات نفت کشور را در بخش فروش سنتی، جبران کند.

با وجود کاهش چندصدهزار بشکه‌ای صادرات نفت کشورمان نسبت به بهار سال جاری و رسیدن صادرات نفت و میعانات گازی به مرز 2 میلیون بشکه در روز، تولید نفت ایران کاهش نیافته و در حدود 3 میلیون و 800 هزار بشکه در روز تولید نفت داریم. دلیل حفظ سقف تولید، در مدار بودن حداکثر ظرفیت پالایشی کشور است.

در شرایط تحریمی علیه صادرات نفت ایران، یکی از راههای جایگزین و مطمئن برای بهره‌گیری از نفت خام و میعانات گازی تولیدی، تبدیل آنها به فرآورده‌های نفتی است که با اورهال پالایشگاههای کشور و تکمیل طرح‌های توسعه‌ای در بخش پالایش نفت خام در چندسال اخیر و همچنین بهره‌برداری از دو فاز پالایشگاه ستاره خلیج فارس و در حال تکمیل بودن فاز سوم این پالایشگاه عظیم میعانات گازی، ظرفیت قابل اتکایی برای تبدیل روزانه یک‌میلیون و 800 هزار بشکه نفت خام و 360 هزار بشکه میعانات گازی به فرآورده‌های نفتی ایجاد شده است.

راههای جایگزین و ضدتحریمی ایران به‌صورت نامشخص

وزارت نفت ایران با تکیه بر تمامی ظرفیت‌های کشور و سالها تجربه مقابله با تحریم‌ها و اجرای راهکارهای ضدتحریمی، برنامه‌های مفصلی برای سناریوهای مختلف سطح‌بندی‌شده تحریم نفت ایران دارد. نکته مهمی که گاهی در تحلیل‌های رسانه‌ای مورد توجه قرار نمی‌گیرد این است که در تحریم نفت ایران که به‌صورت مستقیم طرحی آمریکایی برای دشمنی با مردم ایران است، دولت تنها نیست و تمام ظرفیت‌های کشور برای مقابله با این طرح ضدایرانی، بسیج شده است.

در این خصوص اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهوری تیرماه سال جاری گفته بود: "توقف فروش نفت ایران خیالی واهی است زیرا ما نیز سازوکارهای لازم را در داخل دولت فراهم کرده‌ایم و برای بدترین شرایط نیز پیش‌بینی داریم".

در این خصوص یک مقام آگاه در وزارت نفت به خبرنگار تسنیم گفت: "وزارت نفت از ماهها پیش سناریوهای مختلف پیشِ‌روی صادرات نفت ایران را بررسی کرده و راهکارهای متنوعی در این زمینه اتخاذ شده؛ به هیچ وجه صادرات نفت خام ایران صفر نخواهد شد و طبیعی است که مسئولان صنعت نفت کشور در خصوص راهکارهای دورزدن تحریم‌ها هیچ گونه اطلاع‌رسانی نکنند".

وی افزود: "عدم اطلاع‌رسانی در این زمینه به‌معنای بی‌برنامه بودن نیست، طبیعی است که این راهکارها باید برای دشمنان ایران ناشناخته باقی بماند".

منبع: تسنیم

ما را در کانال تلگرامی نبض نفت دنبال کنید