واکنش بازار نفت به مستثنی شدن ۸ کشور از تحریم ها
جدیدترین اقدام در مقابله آمریکا با ایران برخورد لفاظی با واقعیت در بازار نفت را نشان می دهد. تحریم های آمریکا علیه صادرات نفتی ایران به طور کامل به اجرا در آمد، اما دولت ترامپ مجبور شد بپذیرد که بخشی از نفت ایران وارد بازار شود. در واکنش به همین مساله، بهای نفت برنت که هر بشکه از آن اوایل ماه اکتبر بیش از 86 دلار بود، به 73 دلار رسید.
باتوجه به اینکه تحریم ها علیه ایران در آستانه انتخابات مهم میان دوره کنگره آمریکا اجرایی شدند، دولت ترامپ با مستثنی کردن 8 کشور از تحریم ها به طور ضمنی بر مخاطره تحت فشار گذاشتن بیش از اندازه بازار صحه گذاشت. این فهرست چین و هند و احتمالا ترکیه، کره جنوبی، ژاپن و احتمالا تایوان را شامل خواهد شد. اتحادیه اروپا به طور کلی از تحریم ها معاف نشده اند و هنوز مشخص نیست که عراق، امارات متحده عربی و کشورهای اروپایی به طور جداگانه در فهرست مستثنی شده از تحریم ها خواهند بود یا خیر. ایالات متحده مستثنی کردن چین، هند و ترکیه را برای خود موفقیت می داند چراکه بدین معناست که آنها تحریم هایی را که به طور رسمی رد کرده اند، به طور ضمنی پذیرفته اند.
در حال حاضر، توجه بازار بیشتر به شرایط در کوتاه مدت جلب است؛ اینکه تا ماه نوامبر چند بشکه نفت از بازار حذف شده یا اینکه تا ماه آینده چند بشکه از بازار حذف می شود؟ عجیب آن است که صادرات ایران در کوتاه مدت به شدت افزایش می یابد چراکه سه کشور شرق آسیا بایستی تا پیش از سررسید موعد نهایی (180 روز دیگر) خرید خود از ایران را به صفر برسانند.
صادرات 2.5 میلیون بشکه ای ایران در نیمه اول سال جاری در ماه اکتبر به 1.5 میلیون بشکه در روز کاهش یافته است، اگرچه حدود 0.3 میلیون بشکه در روز به ذخایر امانی آسیایی منتقل شده که در نهایت فروخته خواهد شد. اما بدون شک دور بعدی ارزیابی اعمال فشار با هدف کاهش خرید همه این هشت کشور صورت می گیرد.
ایالات متحده که نمی تواند صادرات ایران را به صفر برساند، می خواهد دست کم این کشور را در دریافت پول نفت به دردسر بیاندازد و عملا بدون حذف کامل نفت ایران از بازار جهانی، از طریق تحریم های مالی این کشور را تحت فشار بگذارد. آمریکا می خواهد به اختلافات بین عربستان سعودی و کویت بر سر منطقه خنثی پایان دهد چراکه این اتفاق به بازگشت حدود 500 هزار بشکه نفت خام در روز خواهد انجامید. آمریکا همچنین سعی دارد بغداد را به دستیابی به توافقی با منطقه خودمختار واشنگتن ترغیب کند تا با از سرگیری ارسال نفت از کرکوک حدود 300 هزار بشکه دیگر وارد بازار شود. پس از پایان محدودیت های اوپک پلاس، عربستان سعودی و روسیه به شدت تولیدات نفتی خود را افزایش داده اند و در سال های آتی، ظرفیت تولید عراق و امارات متحده عربی هم بیشتر خواهد شد.
در صورت افزایش قیمت نفت احتمالا فروش از ذخایر استراتژیک نفت آمریکا آزاد خواهد شد، اما این تنها یک درمان کوتاه مدت خواهد بود و به کمبود این ذخایر در شرایط فوریتی منجر خواهد شد. این بازی گربه و موش که در حال حاضر در جریان است، به این معناست که ایران مقصد تانکرها و خریداران خود را پنهان می کند و ایالات متحده هم با استفاده از ردیابی ماهواره ای برای شناسایی آنها تلاش خواهد کرد.
اگرچه انتظار می رود تحریم ها علیه ایران برای حدود یک سال یا بیشتر ادامه پیدا کند، اما بعید است که آنها به همین شکل فعلی بمانند. اگر ایران می خواست غنی سازی اورانیوم را بدون محدودیت های اعمال شده در برجام در پیش بگیرد و اتحادیه اروپا از تحریم های آمریکا حمایت می کرد، آنگاه تحریم ها تشدید می شدند. اما اگر شرایط طبق روند کنونی آن ادامه یابد، تنها راه ایالات متحده برای بازداریآنهایی که مایل به ادامه تجارت با ایران هستند، استفاده از چماق بزرگ سیستم مالی ایالات متحده خواهد بود. روسیه، چین و اتحادیه اروپا هر کدام دلیلی برای حفظ استقلال مالی خود دارند و می توان گفت اقدام چین و هند که در نیمه اول سال جاری میلادی به ترتیب 26 و 23 درصد از صادرات نفت ایران را خریداری کرده اند، نقشی کلیدی در تعیین شرایط بعدی دارند.
احتمال اینکه ایران به میز مذاکره بازگردد، اندک است: بر خلاف کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی که پس از آزمایش های هسته ای با ترامپ سر میز مذاکره نشست، ایران در موضع قدرت نیست. مشکلات سیاسی داخلی معامله با رقیبی را که قبلا نشان داده به هیچ توافقی پایبند نیست، دشوار ساخته است. ایران همچنین احساس می کند در چندین جبهه منطقه ای در شرف پیروزی است. حتی روی کار آمدن یک دموکرات در کاخ سفید در انتخابات 2020 هم تغییر چندانی در این شرایط ایجاد نمی کند. اما ایران شرایط اقتصادی سخت تر را هم دوام آورده است و این مرتبه هم انتظار نمی رود که زیر فشار یک عامل خارجی فرو بپاشد.
