انتقال نفت و فرآورده از دل کوههای گنو
نبض نفت - شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت منطقه خلیج‌فارس یکی از مناطق دوازده‌گانه شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران است که در سال ۱۳۹۳ فعالیت خود را در مرکز استان هرمزگان، شهرستان بندرعباس آغاز کرده است.
این شرکت با بیشترین حجم انتقال فرآورده‌های نفتی، نقشی بسیار مهم و موثر در تامین انرژی کشور به‌عهده دارد. انتقال فرآورده‌های نفتی از پالایشگاه نفت بندرعباس، پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس و شرکت پخش فرآورده‌های نفتی به استان‌های همجوار، انتقال نفت خام تولیدی شرکت فلات قاره منطقه قشم به پالایشگاه بندرعباس و انتقال فرآورده‌های نفتی وارداتی و صادراتی با خطوط لوله اسکله شهید رجایی از مهم‌ترین مسئولیت‌های این منطقه است.
سه مرکز انتقال نفت بندرعباس، قطب‌آباد و مهرآران همسو با ماموریت‌های این منطقه به صورت شبانه‌روزی در انتقال حجمی معادل ۳۲۰ هزار بشکه فرآورده نفتی به استان‌های همجوار نقش اصلی دارند. در این منطقه انتقال کلان و ایمن فرآورده‌ها با خط لوله ۲۶ اینچ به طول ۲۵۰ کیلومتر و با استقرار ۹ ایستگاه حفاظت از زنگ میسر می‌شود.
در سفر به بندرعباس، سری هم به ستاد خطوط لوله و مخابرات نفت منطقه خلیج‌فارس واقع در شهر بندرعباس و مراکز انتقال نفت این منطقه در مسیر جاده بندرعباس - سیرجان - رفسنجان زدیم و از حجم عملیات و ویژگی‌های منطقه، پیچیدگی‌های کار انتقال فرآورده در این منطقه و سختی‌های کار کارکنان این منطقه گزارشی تهیه کردیم که از نظرتان می‌گذرد.
اگرچه ابتدا فکر می‌کردیم سفرمان به بندرعباس در روزهای پایانی مهرماه، سفر به منطقه‌ای گرم و معتدل است، اما در سفر زمینی به جاده سیرجان و رفسنجان برای بازدید از مراکز انتقال نفت و نمایان شدن کوههای مه‌گرفته، ابرهای سیاه پربارش و صاعقه‌های برق‌آسا در نمای روبه‌رو تمام تصورات‌مان به هم می‌ریزد. خطوط لوله و مخابرات نفت منطقه خلیج‌فارس در جغرافیایی کوهستانی واقع شده است، به نحوی که ۸۰ درصد از نقاط تحت پوشش این منطقه کوهستانی محسوب می‌شود. کوه گنو یکی از زیباترین و مهم‌ترین کوههای منطقه و محلی تفریحی برای ساکنان استان به شمار می‌رود؛ سرسبزی نخل‌های زیبای تجمع‌یافته در دامنه‌کوه‌های خشک و بی‌آب و علف، تضادهای زیبا و غریبی را به وجود آورده‌اند. بیش از ده‌ها نوع خرما در نزدیکی شهر حاجی‌آباد در نزدیکی جاده‌ها به فروش می‌رسد و رانندگان ترانزیتی غروب پاییزی نارنجی چهارشنبه شب خود را در صف طولانی جاده و سکوت دل‌انگیز کوهستان از سر می‌گذرانند.
عملیات بی‌وقفه انتقال فرآورده از دل کوه
سفر ما از بندرعباس، مرکز استان هرمزگان و محل ستاد منطقه خلیج‌فارس آغاز می‌شود. ساحل گرم و زیبای سورو در قدیمی‌ترین محله شهر بندرعباس که خانه‌های مسکونی نزدیک‌ترین فاصله با دریا را دارند و شغل بیشتر مردم صیادی است، تفاوت زیادی به لحاظ آب و هوایی با دیگر نقاط استان هرمزگان دارد. توموشی یا رخته نان، سورار (نوعی سس که از خاک‌های قرمز منطقه تهیه می‌شود) و با تخم‌مرغ سرو می‌شود، املت سرچاهی (شامل تخم‌مرغ، فلفل تند و پیاز)، ماهی گارنیز، بلالوت، سینگو (خرچنگ به زبان محلی) و کاله (صدف خوراکی) از غذاهای ویژه استان هرمزگان است.
علیرضا عطار، مدیر منطقه خلیج‌فارس خطوط لوله و مخابرات به ما درباره ویژگی‌ها و حجم عملیات در منطقه می‌گوید: «خط لوله ۲۶ اینچ فرآورده بندرعباس به رفسنجان که ۳۰۰ کیلومتر آن در محدوده حوزه استحفاظی منطقه خلیج‌فارس است، وظیفه انتقال فرآورده‌های بنزین، نفت گاز، نفت سفید و نفتای پالایشگاههای ستاره خلیج فارس و بندرعباس را برعهده دارد، همچنین فرآورده‌های وارداتی را به سمت مرکز کشور انتقال می‌دهد. با توجه به مصرف روزافزون سوخت به ویژه در ۶ ماهه اول امسال، مسئولیت ما در اینجا بسیار خطیر است و با حداکثر ظرفیت کار می‌کنیم. در دو ماه پیاپی شهریور و مرداد ماه امسال، رکورد انتقال فرآورده منطقه از بدو تاسیس شکسته شد.»
مدیر منطقه می‌گوید: «حساسیت این خط به لحاظ تامین فرآورده کشور بسیار بالاست و نمی‌توانیم توقف بلندمدتی داشته باشیم و تلاش می‌کنیم فقط در موارد ضروری این اتفاق بیفتد. در گذشته این طور نبود و دستگاه‌ها تمام مدت مشغول کار نبودند، اما با وارد مدار شدن فاز‌های پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس و افزایش حجم تولیدات پالایشگاه بندرعباس، همه دستگاه‌ها به صورت شبانه‌روزی روشن است و خوشبختانه با اقدام‌هایی که در حوزه عملیات و تعمیرات انجام شده است، توانستیم اخیرا سرعت عملیات را با توجه به نیاز کشور به فرآورده افزایش دهیم. متوقف شدن عملیات در انتقال فرآورده این منطقه افزون بر اخلال در روند سوخت‌رسانی، به دلیل عدم امکان ذخیره‌سازی فرآورده سبب اخلال در کار ۲ پالایشگاه همجوار می‌شود. از طرفی توقف پالایشگاه و راه‌اندازی دوباره آن هزینه‌بر است و همه این موارد حساسیت کار انتقال را نشان می‌دهد که با تلاش شبانه‌روزی کارکنان زحمتکش خطوط لوله در دورترین نقاط انجام می‌شود.»
کارکنان خطوط لوله گمنام‌ترین کارکنان صنعت نفت
عطار می‌گوید: «کار کارکنان خطوط لوله کمتر دیده می‌شود و به نظر من اینها جزو گمنام‌ترین سربازان و کارکنان صنعت نفت هستند که به شکل اقماری در دورافتاده‌ترین تلمبه‌خانه‌ها در بیابان‌ها و کوهستان‌ها کار می‌کنند و کسی آنها را نمی‌بیند. زندگی شهری برای بسیاری از اینها فراموش شده است و با شهر بیگانه شده‌اند.»
نادر سلحشور، معاون عملیات منطقه خلیج‌فارس نیز می‌گوید: «منطقه خلیج‌فارس به دلیل تازه تاسیس بودن به تاسیسات و تجهیزات ایمنی نیاز مبرمی دارد. امکانات و ماشین‌آلات کم است، اما با این حال عملیات‌هایی که در این چند سال انجام شده است، بدون هیچ‌گونه حادثه و مورد ایمنی بوده است. یکی دیگر از مشکلات ما در منطقه با توجه به شرایط اقلیمی و عدم استخدام در شرکت نفت، جذب نشدن نیروی انسانی است، به نحوی که باوجود خالی بودن سمت‌ها، استخدام جدید انجام نشده است و به همین دلیل فشار کار روی نیروی انسانی زیاد است.»
محمدمهدی جامعی، معاون فنی منطقه خلیج‌فارس نیز می‌گوید: «منطقه خلیج‌فارس یکی از مناطق مهم کشور است که از نظر فعالیتی که انجام می‌دهد، بسیار مهم است، به‌طوری که ۵۰ درصد فرآورده کشور را منتقل می‌کند. در آینده این منطقه جزو مناطق مهم ایران خواهد بود، خط گوره - جاسک در صورت اجرایی شدن به این منطقه تحویل خواهد شد، خطی هم از فلات قاره در حال تحویل به منطقه خلیج‌فارس است که اگر اینها اضافه شود، منطقه از حساسیت بیشتری برخوردار خواهد شد. افزون بر این، ۳۸۸ کیلومتر خط ۳۶ اینچ میعانات گازی که در شرف واگذاری به این منطقه است، حساسیت کار این منطقه را دوچندان می‌کند.»
وی اضافه می‌کند: «در مناطقی مانند بندرعباس که گرما و شرجی و سطح آب‌های زیرزمینی بالاست، شدت خوردگی بیشتر است و هر چه به سمت رفسنجان برویم، از شدت آن کاسته می‌شود. خط لوله ۲۶ اینچ فرآورده در سال ۷۰ احداث شده و هم اکنون بیشتر از ۲۵ سال عمر دارد و به همین دلیل بحث نگهداری از این خط اهمیت خاصی دارد. تعمیر کلی نقاط دارای خوردگی بالای ۴۰ درصد که ریسک بالایی داشتند، در سال گذشته انجام شد و هم‌اکنون تعمیر نقاطی با خوردگی بین ۲۸ تا ۴۰ درصد که ریسک پایین‌تری دارند، در حال انجام است که تاکنون حدود ۴۵ درصد از این نقاط تعمیر شده است.»
جامعی با اشاره به این‌که در زمینه تعمیرات، کمبود تجهیزات داریم و نوسان بازار نیز واحدهای فنی ما را تحت تاثیر قرار داده است، می‌گوید: «با وجود این، هیچ خللی در بهره‌برداری اتفاق نیفتاده است و با تمام توان از امکانات موجود استفاده کرده‌ایم و حتی برخی قطعات تعمیراتی با دست ساخته می‌شود که کاری طاقت‌فرساست و خوشبختانه تعمیرات ما در هیچ زمانی متوقف نشده است.»
برای توسعه آماده هستیم
وی درباره آینده منطقه خلیج‌فارس می‌گوید: «با راه‌اندازی پالایشگاه ستاره حجم کار ما بیشتر شده است و باز هم افزایش خواهد یافت. از همین رو در حال آماده‌سازی امکانات و نیروی انسانی خود برای توسعه‌های بعدی هستیم. به این منظور احداث یک خط لوله دوم ۲۶ اینچ در دستور کار قرار گرفته است که طرح آن تایید و پیمانکار نیز مشخص شده و پست‌های برق آن در حال احداث است. منطقه خلیج‌فارس هم اکنون از نظر توان توربین‌ها و پمپ‌ها با ۱۰۰ درصد ظرفیت خود کار می‌کند.»
۸۰ درصد خطوط در مسیرهای سخت‌گذر کوهستانی
جامعی تاکید می‌کند: «منطقه تحت پوشش خلیج‌فارس کوهستانی است و هر چه به سمت غرب برویم نقاط کوهستانی بیشتر هم می‌شود، به نحوی که ۸۰ درصد خطوط این منطقه در نقاط سخت‌گذر کوهستانی قرار گرفته‌اند و افزون بر بازرسی پیوسته همه دستگاه‌ها و تجهیزات، بازرسی خطوط در نقاط سخت‌گذر نیز باید انجام شود. البته به دلیل کوهستانی بودن، معارضین کمی داریم، چون مجاورین کم هستند، البته خطوطی هم هستند که از شهرها و روستاها عبور کرده‌اند که حساس‌ترین آنها نقاطی هستند که از روستاها عبور کرده‌اند. علاوه بر این، نگهداری ۱۴ رشته خط از شرکت پخش فرآورده‌های نفتی به این منطقه محول شده است که در نقاط حساس شهری بین اسکله شهید باهنر و رجایی و شرکت فولاد قرار گرفته‌اند و متاسفانه این خطوط برای استفاده از سیستم پیگرانی هوشمند و سیستم حفاظت کاتدیک تجهیز نشده‌اند و به دنبال آن هستیم تا سیستم حفاظت کاتدیک را برای این خطوط راه‌اندازی کنیم.»
منبع: شانا
