آرام‌گرفتن ۱.۷میلیارد مترمکعب سیلاب در سد گتوند
نبض نفت - استان خوزستان استانی سیل‌خیز است و سالانه بخش زیادی از اعتبارات ستاد غیرمترقبه استان، صرف جبران خسارت‌های ناشی از سیل می‌شود.
روان‌آب‌های سه حوضه پرآب کرخه، دز و کارون به استان خوزستان وارد شده و سدهای کرخه، دز و گتوند نقش مهمی در مهار سیلابهای این استان ایفا می‌کنند.
بهمن ماه سال جاری سد کرخه سیلابی با دبی 6800 مترمکعب در ثانیه را مهار کرد و نگذاشت این سیلاب عظیم به شهرها و روستاهای خوزستان وارد شود. سد دز نیز در ماه گذشته شاهد ورود سیلاب‌هایی با دبی حداکثری 6000 مترمکعب در ثانیه بود.
در حوضه آبریز کارون، سد گتوند آخرین سدی است که به‌روی رودخانه کارون احداث شده و بعد از این سد، آب وارد دشت خوزستان می‌شود. قبل از احداث سد گتوند، سیلابهای حوضه کارون، بیشترین خسارت‌ها را به زیربناهای استان خوزستان وارد می‌کرد و تنها در دوره سالهای 1370 تا 1384 بیش از 570 میلیارد تومان خسارت ناشی از سیلاب‌ها به استان خوزستان وارد شده است.
در شمال خوزستان دو رودخانه کارون و دز به هم پیوسته و تشکیل کارون بزرگ را می‌دهند؛ این رودخانه که بزرگترین رودخانه ایران است از میان شهرهای مهمی چون اهواز، آبادان و خرمشهر می‌گذرد. هر کدام از این شهرها دبی مشخصی از آب رودخانه را می‌توانند از خود عبور دهند و اگر دبی رودخانه از مقدار مشخصی بیشتر شود، آب به‌سرعت وارد شهر شده و خسارات جانی و مالی به‌دنبال خواهد داشت.
به‌طور مثال رودخانه کارون در شهر اهواز به‌صورت حداکثر می‌تواند آبی با دبی لحظه‌ای 3700 مترمکعب در ثانیه را از خود عبور دهد، اگر جریان رودخانه بیش از این مقدار دبی داشته باشد، آب وارد شهر خواهد شد.
سد گتوند در سالهای اولیه آبگیری، سیلاب‌هایی با دبی 3300 تا 3700 مترمکعب در ثانیه را مهار کرده بود و موجب شد تا این ظرفیت برای استان خوزستان وجود داشته باشد که آب مهارشده این سیلاب‌ها را در بهار و تابستان، برای مصارف مختلف این استان تنظیم و به‌مرور رهاسازی کند.
اما در فروردین ماه سال 94، درست در ایام آغازین نوروز، سیلابی با دبی حداکثری 6000 مترمکعب در ثانیه در مخزن سد گتوند مهار شد، به‌طوری که در چند ساعت ابتدایی وقوع سیلاب، 300 میلیون مترمکعب آب، به‌اندازه 1.5 برابر سد کرج، وارد مخزن سد گتوند شد.
اگر این سد نبود، نوروز 94 فاجعه‌ای غم‌بار در استان خوزستان رقم می‌خورد و بخش‌های زیادی از شهرهایی چون اهواز زیر آب می‌رفت.
در سال جاری نیز در شهریور ماه، با دستور استانداری و هماهنگی مجموعه وزارت نیرو، آب ذخیره‌شده در سد گتوند برای سیراب کردن نخل‌های خوزستان و استفاده پایین‌دست رهاسازی شد.
سد گتوند پس از این تصمیم با مخزنی که بیشتر آن خالی بود به‌استقبال پاییز رفت. با شروع بارش‌های سال آبی جدید، روان‌آب‌های کارون وارد مخزن سد گتوند شد و از آبان ماه سیلابهای میان‌حوضه‌ای در مخزن این سد آرام گرفت.
از آبان ماه سال جاری تا امروز، مجموع حجم سیلاب‌هایی که در مخزن سد گتوند مهار شده به یک میلیارد و 700 میلیون مترمکعب می‌رسد. این مقدار 8.5 برابر ظرفیت سد کرج در حالت سرریز است. اگر سد گتوند نبود این مقدار سیلاب، مطمئناً خوزستان را در ماههای اخیر با مشکلاتی عدیده مواجه می‌کرد.
اکنون از مخزن 4.5میلیارد مترمکعبی سد گتوند، حدود 2.5 میلیارد مترمکعب خالی است و این ظرفیت علاوه بر اینکه امکان مانور برای رهاسازی آب از مخازن سدهای بالادست به‌روی رودخانه کارون را برای مسئولان صنعت آب و برق کشور فراهم می‌کند، ظرفیت مطمئنی برای مهار سیلابهای احتمالی پیشِ‌رو است. چرا که بیشترین سیلابهای حوضه آبریز کارون، دز و کرخه در ماههای اسفند و فروردین رخ داده و امسال نیز به‌دلیل بارش‌های خوب و همچنین آغاز ذوب شدن برف‌ها، امکان وقوع سیلابهای با دبی بالاتر از 4000 مترمکعب در حوضه‌های آبریز کارون، دز و کرخه وجود دارد.
علاوه بر سیلابهای بالادستی که می‌تواند در مخازن سدهای کارون3، کارون4، شهید عباسپور و مسجد سلیمان ذخیره و سپس رهاسازی و به مخزن سد گتوند وارد شود، سیلابهای حوضه میانی محصور بین موقعیت سد گتوند، موقعیت سد شهید عباسپور و موقعیت سد دز، کاملاً وارد سد گتوند می‌شود.
این حوضه میانی که نمونه سیلابهای آن را در فروردین سال 94 با دبی 6000 مترمکعب در ثانیه شاهد بودیم، طبق مطالعات انجام‌گرفته، پتانسیل سیل‌خیزی تا 15000 مترمکعب بر ثانیه را دارد که تنها سازه قابل اتکا برای مهار چنین سیلاب عظیمی، سد بزرگ گتوند است.
منبع: تسنیم
