ثبت رکورد جدید بارندگی در ایران با رشد ۱۲۲ برابری بارش در گلستان

بیت‌اللهی با ارایه جزییاتی در مورد سیل استان گلستان، گفت: مساحت تقریبی حوضه بارش و تجمع آب 8500 کیلومتر مربع بوده مساحت مذکور حدود 40 درصد مساحت استان گلستان را تشکیل می‌دهد. متوسط بلندمدت بارش سالیانه برای حوضه رود گرگان و قره سو در دوره 50 ساله 267 میلی‌متر در سال بود این درحالی است که میزان بارندگی سیل آسای اخیر استان گلستان 122 برابر مقدار میانگین 50 ساله این منطقه بوده است.

دبیر کارگروه ملی مخاطرات طبیعی ادامه داد: از ساعت 6:30 صبح روز 27 اسفندماه تا ساعت 6:30 صبح روز جمعه دوم فروردین 1398مقدار بارش در ایستگاه توسکاچال مینودشت به 354 میلی متر رسید که نسبت به میانگین سالانه این منطقه رقم بسیار بالایی است. این ایستگاه بیشترین مقدار بارش را داشته است.

به گفته بیت‌اللهی، در حوضه تجمع آب سیلاب مقدار میانگین بارش 178 میلی متر از 27 اسفند تا دوم فروردین برای کل حوضه است، این عدد در مقایسه با میانگین 50 ساله حدود 67 درصد  کل میانگین دراز مدت سالیانه است.

عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با اعلام اینکه شیب متوسط مسیر سیلاب بین 0.2 تا 0.3 درصد و شیب بیشینه حدود 1.6 تا 2 درصد است، اعلام کرد: چنین شیب ملایم و کم در مسیر آبراهه و رودخانه در اثر هجوم آب با دبی بالا موجب پخش شدگی آب و غوطه وری مراکز جمعیتی در سیلاب گلستان شد.

وی یادآور شد: مساحت پخش سیلاب بر اساس نگاره‌های ماهواره‌ای 400 کیلومتر مربع بوده که با توجه به طول تفریبی 150 کیلومتر مسیل سیلاب، پهنای تقریبی و میانگین سیلاب 2.7 کیلومتر ارزیابی می‌شود. با فرض اشباع بودن خاک و تشکیل رواناب از کل بارندگی در حوضه  8500 کیلومترمربعی، با در نظر گرفتن ارتفاع بارندگی 178 میلی متری، حجم آب 1.5 کیلومتر مکعب برآورد می شود که با فرض پخش لحظه ای آن در مساحت 400 کیلومترمربعی، ارتفاع آب به عدد تقریبی 3.7 متر می‌رسد.

بیت‌اللهی گفت: در محدود اثر مستقیم سیل مراکز شهری گنبدکاووس، انبارآلوم، آق قلا و سیمین شهر(حوزه گمیشان) با جمعیتی بالغ بر 211 هزار نفر جمعیت قرار گرفته است و همچنین در زون پخش شدگی سیلاب 82 آبادی با جمعیت کل حدود 103 هزار و 500 نفر واقع شده است.

بر اساس بررسی های انجام شده  در مناطق شهری در معرض سیلاب حدود 57 هزار واحد مسکونی قرار دارد که 32 هزار واحد از این ساختمان ها، بنائی و فاقد اسکلت است. این عدد معرف اثر مخرب سیل بر استحکام واحدهای مسکونی است. به همین دلیل، بعد از فروکش کردن سیل لازم است که ساختمان‌های تحت تاثیر سیل از نظر کیفیت و دوام و نحوه اثر آب ناشی از آب گرفتگی و سیلاب مورد ارزیابی قرار گیرد.

وی ادامه داد: همچنین واحدهای مسکونی آبادی های واقع در معرض سیل نیز حدود 25 هزار واحد برآورد شده است، 84 درصد از چنین واحدهایی از نوع بنائی و فاقد اسکلت است. واحدهای روستائی با توجه به نوع مصالح آنها در مقابل بار سیلاب و اثر رطوبت و آّب گرفتگی و سیلاب، استحکام لازم را ندارند و بیشتر دچار استهلاک و تخریب خواهند شد که لازم است در این زمینه نیز ارزیابی های کارشناسی و میدانی پس از عادی شدن شرایط بعمل آید. 

وی تصریح کرد: مقدار و شدت بالای بارش، مورفولوژی زمین و جنس خاک از عوامل اصلی سیلاب گلستان هستند. سدهای منطقه و بویژه سدهای شرقی شهر گنبد تاثیر بسزائی در کاهش  اثرات تخریبی سیل در گنبد داشتند.

بیت اللهی گفت: طبق آمار اعلام شده از مقامات مسئول استانی به طور متوسط تا پیش از شروع بارندگی‌های دو روز 27 و 28 اسفندماه، حدود 88درصد حجم سدهای در دست بهره برداری استان و از جمله سدهای گلستان، بوستان پر و سد وشمگیر در بالاترین حد حجم خود آب داشت. به نظر می‌رسد، عملکرد سدها و مدیریت آن در کنترل اثرات تخریبی سیلاب به ویژه بر روی شهر مهم گنبد با جمعیت 152 هزار نفری مثبت ارزیابی می‌شود.

ضرورت لایروبی رودخانه‌های گلستان و مازندران

وی درعین حال خاطرنشن کرد: طبق برآوردها در طولی بالغ بر 1700 کیلومتر از رودخانه ها، نیاز به عملیات لایروبی وجود دارد که ظرف 10 سال تنها 180 کیلومتر آن انجام شده است. همچنین 200 کیلومتر از طول رودخانه ها نیز نیاز به دیوار کشی دارد. این واقعیت از عوامل مهم تشدید اثر سیلاب در استان گلستان بوده است.

بر اساس اطلاعات اخذ شده از اداره کل منابع طبیعی استان، در 2میلیون و 200هکتار از اراضی استان، تاکنون مطالعات  فاز 1 آبخیزداری به صورت کامل انجام شده که از این میزان در سطح 530 هزار هکتار عملیات آبخیزداری انجام شده است. همچنین با رویکرد جلوگیری از آثار مخرب سیل و نیز صیانت از خاک و اراضی استان عملیات آبخیزداری نظیر اجرای185 بندهای خاکی کنترل سیلاب ورسوبگیر، اجرای 420 سازه سنگی وملاتی وبتی رسوبگیر، اجرای 1200 سازه گابیونی رسوبگیر، اجرای 45 سازه سرشاخه گیر، اجرای 2000 هکتار تراس بندی یا پلکانی کردن اراضی شیبدار، اجرای 16000 هکتار جنگل کاری درختکاری مثمره، اجرای 2 طرح پخش سیلاب در تیل آباد آزادشهر، اجرای 3 طرح مدیریت سیلاب در حوزه نوکنده کردکوی و کوهمیان آزادشهر انجام یافته است.

دبیر کارگروه ملی مخاطرات طبیعی ضمن تشریح تجربیات خود از اثر سیل گلستان که با تجمع رواناب در زمین های بسیار هموار بر زیرساخت های حمل ونقلی اعم از جاده ای و ریلی وارد آمده، گفت: به دلیل ضرورت مهندسی لازم است که جاده و به ویژه ریل از سطح زمین اطراف مرتفع تر باشد. این امر با اینکه الزامی است در سیل گلستان و در نواحی شمالی و شمال غربی آق قلا موجب تجمع آب شد.

وی ادامه داد: با هدف جریان آب تجمع یافته در شمال شهر، شکافتن راه آهن در هفت نقطه(یک نقطه با انفجار) به عرض 20 الی 30 متر انجام شد. طبق اظهار نظر کارشناسان استانی این امر در کاهش ارتفاع آب جمع شده موثر بوده است اما در خصوص دلایل فنی و مهندسی این کار و میزان هزینه های ترمیم ریل هنوز اظهار نظر مهندسی صورت نگرفته است.

به گفته وی، در طراحی ریل، باید این مورد مهم برای گذر آب در مناطق هموار و با شیب ملایم در نظر گرفته شود.

- اقدامات مقابله، فعالیت های امداد و نجات، حضور مسئولین در منطقه و کلیه فعالیت هائی که تا حد امکانات و با توجه به ایام سال نو صورت گرفته و می گیرد، قابل قبول بوده و جای تقدیر دارد. نکته ای که بعنوان یک خصوصیات اخلاقی ما و مدیران ما بعنوان نقطه ضعف است، عدم توجه به اقدامات پیشگیرانه است.

-سامانه هشدار میدانی سیل با صرف هزینه پائینی امکان پذیر و کارائی مطلوب دارد. پیشنهاد می شود این سامانه در استان های سیل خیز راه اندازی شود.

-اقدامات پیشگرانه کاهش ریسک سیل، شامل اقدامات سازه ای، آموزشی، اقدامات آبخیزداری، حفظ پوشش گیاهی و توسعه دامداری صنعتی را باید به یک امر نهادینه، مستمر و جاری تبدیل نمود، هیجانات زمان بحران، فروکش می کند ولی اقدامات ماندگار و راستین و صادقانه را باید با عزمی راسخ دنبال نمود.

-بررسی استحکام ساختمان های تحت تاثیر آب در سیل گلستان باید در دستور کار قرار گیرد و ارزیابی های میدانی در خصوص دوام آنها بعمل آید. در این زمینه، ساختمان های روستائی و ساختمان های فاقد اسکلت با توجه به تعداد قابل توجه آنها، در اولویت اول بررسی هستند.

-حمایت روانی از آسیب دیدگان سیل، بررسی وضع معیشت آنها، اقدام در جهت جلوگیری از شیوع بیماری ها و نیز آفت های نباتی و دامی نیز از مقولات مهم در زمان بعد از سیلاب است. نباید با فروکش کردن اخبار، رسیدگی و آهنگ توجه به آسیب دیدگان کمتر و کندتر شود.

منبع: تسنیم