کاهش صادرات نفت ایران خطری بزرگ برای بازارهای انرژی جهان است
نبض نفت - دولت ترامپ به شدت هدف خود را برای به صفر رساندن صادرات نفت ایران دنبال می کند و در این راستا معافیت های تحریمها را که پیش از این به برخی از بزرگترین مشتریان جمهوری اسلامی ایران بخشیده بود را تمدید نکرد.
بازار به طور گسترده ای انتظار داشت که واشنگتن این معافیت ها را برای پنج کشور تمدید کند. با این حال، دولت امریکا اظهار کرد هر کشوری که هنوز نفت ایران را از دوم ماه می وارد نماید با تحریم های امریکا مواجه خواهد شد.
ترامپ در توئیت خود در تاریخ ۲۲ آوریل بعد از تشدید تحریم های نفتی ایران اعلام کرد: عربستان سعودی و دیگر کشورها این تفاوت تولید نفت را بعد از تحریم های کامل ما بر صادرات نفت ایران جبران خواهند کرد.
پروفسور آلبرت بینیناچویلی، استاد علوم سیاسی دانشگاه کلمبیا در مورد احتمال رساندن صادرات نفت ایران به صفر و توانایی عربستان سعودی و امارات متحده عربی برای جبران کمبود عرضه نفت اظهار کرد: تصمیم ایالات متحده برا ی اعمال تحریم های ثانویه علیه ایران با پایان دادن به ادامه اعطای معافیت به هشت کشور که نفت ایران را خریداری می کردند، آینده صادرات نفت ایران (که قبل از اعمال تحریم ها به ۲.۴ میلیون بشکه در روز می رسید) را به بزرگترین خطر برای بازارهای انرژی جهانی به ویژه در برابر بحران سیاسی و زیان های تولیدی در لیبی و ونزوئلا تبدیل می کند. توانایی تولیدکنندگان دیگر نفت برای برطرف کردن این کمبود عرضه نفت باید مورد آزمایش قرار گیرد. اکثر کارشناسان انرژی معتقدند که تصمیم دولت ترامپ تنها می تواند با حمایت و همکاری عربستان سعودی، امارات متحده عربی و دیگر تولید کنندگان حاشیه خلیج فارس محقق شود.
ریاض و ابوظبی این موضوع را روشن می کنند که همکاری در جایگزینی صادرات نفت ایران در حال حاضر در دست آنها قرار دارد.
بیناچویلی افزود: با این حال، این شرایط از پیش بینی واشنگتن برای تجدید تحریم ها علیه ایران در ماه نوامبر ۲۰۱۸ تفاوت دارد، یعنی زمانی که دو تولید کننده پیشرو خلیج فارس و سایر تامین کنندگان نفت خام، از جمله روسیه، فقط می توانستند دریچه های نفت خود را باز کنند با یادآوری اینکه دولت ترامپ معافیت های تحریم را- استثنائات مهم کاهش (SREs) - به خریداران اصلی نفت خام تهران داده بود. ریاض و ابوظبی این موضوع را روشن می کنند که همکاری در جایگزینی صادرات نفت ایران در حال حاضر در دست آنها قرار دارد.
وی افزود: خالد الفالح، وزیر نفت عربستان سعودی، در مورد اظهارنظر درباره پایان دادن به معافیتهای نفتی می گوید: در چند هفته آینده، کشور عربستان با سایر کشورهای تولید کننده و کشورهای کلیدی نفتی همکاری خواهد کرد تا اطمینان حاصل شود که بازار نفت متعادل و پایدار خواهد بود. واضح است که ریاض به یک سقوط دیگر قیمت نفت، علاقمند نیست. الفالح بعداً تأکید کرد که به دلیل اینکه بازار نفت به خوبی تامین می شود، ریاض دیگر نیازی به افزایش فوری در ماه می؛ هنگامی که معافیتهای تحریم به هشت کشور پایان می یابد نداشته است. ریاض فوری را درک نمی کند. وی گفت: ما پاسخگو خواهیم بود و فکر می کنیم که یک تقاضای واقعی وجود خواهد داشت اما قطعاً ما پیشگیری نکرده و تولید را افزایش نخواهیم داد. وزیر نفت امارات متحده عربی، سهیل المزروعی، در کنفرانسی در ابوظبی، در آوریل اظهار نظر مشابهی کرده و گفت: من فکر می کنم که درس را آموخته ایم … ما اسلحه را پر نمی کنیم و حجم تولید خود را که هنوز مورد نیاز نیست، افزایش نمی دهیم.
استاد دانشگاه کلمبیا ادامه داد: دو کشور خلیج فارس به لحاظ سیاسی به نظر می رسد که متعهد هستند تا نقش خود را برای تضعیف اقتصاد ایران و به حاشیه کشاندن نفوذ ایران در خاورمیانه را به خوبی انجام دهند. اما ریاض و ابوظبی می دانند که بازار نفت در مقایسه با شش ماه پیش، از نظر کاهش تقاضای جهانی، افزایش ذخایر نفت خام، تولید کم نفت ونزوئلا و لیبی به دلیل نزاع داخلی در این کشورها، حساس تر و آسیب پذیرتر شده است.
ریاض و ابوظبی می دانند که بازار نفت در مقایسه با شش ماه پیش، از نظر کاهش تقاضای جهانی، افزایش ذخایر نفت خام، تولید کم نفت ونزوئلا و لیبی به دلیل نزاع داخلی در این کشورها، حساس تر و آسیب پذیرتر شده است.
وی افزود: با توجه به اینکه عربستان سعودی و امارات متحده عربی مسئول جایگزینی نفت ایران و جلوگیری از اختلال در بازار نفت هستند، اما ریاض و ابوظبی تمایل دارند تا از اقدامات بی پروا و شتابزده اجتناب نمایند چرا که آنها شرایط بازار را ارزیابی کرده، بهترین روش ها را تعیین نموده وخواستار محافظت از منافع مالی خود هستند.
وی تأکید کرد: مدیران انرژی آشنا با روند تصمیم گیری در عربستان سعودی باور دارند که ریاض تنها پس از بررسی کامل تاثیرات بازار نفت پس از انقضای تحریم ها پاسخ گو خواهد بود. به عبارت دیگر، آنها ممکن است اجازه دهند تا بازار نفت پیش از افزودن عرضه، در تنگنا قرار گیرد. عربستان سعودی و امارات متحده عربی در ائتلاف اوپک نقش مهمی ایفا کرده اند که در سال گذشته ۱.۲ میلیون بشکه نفت خام از بازار خارج کرده اند که مهمترین عامل برای تشدید عرضه جهانی نفت است. عربستان سعودی سهم بزرگی از سهام مورد توافق اتحادیه را به خود اختصاص داده است و در ماه مارس کمتر از میزان اختصاص یافته ۱۰.۳۱ میلیون بشکه در روز، ۹.۷۹ میلیون بشکه در روز پمپاژ کرده است.
استاد دانشگاه کلمبیا ادامه داد: از لحاظ فنی، عربستان سعودی و امارات متحده عربی می توانند تولید را به میزان ۱.۵ میلیون بشکه در روز افزایش دهند. به عنوان بزرگترین تولید کننده نفت اوپک، عربستان سعودی در ماه مارس ۹.۸۲ میلیون بشکه در روز تولید کرد و در مدت کوتاهی می تواند ۱ میلیون بشکه دیگر را روزانه پمپاژ کند. امارات متحده عربی می تواند تولید خود را تا ۳.۵ میلیون بشکه در روز از سطح فعلی ۳.۰۴۵ میلیون افزایش دهد. اگرچه بعید به نظر می رسد که آمریکا رساندن فروش نفت خام ایران به صفر را ببیند ولی این حجم می تواند کمبود صادرات ۱ میلیون بشکه باقیمانده از ایران را جبران کند.
وی یادآور شد: جالب توجه است، عربستان سعودی و امارات متحدۀ عربی برای پوشش اولین کمبودهای ۱ میلیون بشکه در روز از سهم ایران، نیازی به فراتر رفتن از سهام اختصاص داده شده به آنها توسط اوپک ندارند؛ چرا که هر دو کشور هنوز کمتر از حد انتظار تولید می کنند. عربستان سعودی می تواند تولید را افزایش دهد و همچنان در معامله باقی بماند، زیرا در حال حاضر حدود ۵۰۰ هزار بشکه در روز کمتر از سهمیه خود پمپاژ می کند. امارات متحده عربی نیز همچنان ۴۰۰ هزار بشکه در روز کمتر از سهمیه خود عرضه می کند. بعید است که آنها تولید خود را بیشتر از سهمیه موجود خود قبل از اجلاس اوپک در ماه ژوئن افزایش دهند، جایی که ممکن است سقف های جدید برای دارندگان ظرفیت اضافی ذخیره شود.
عربستان و امارات قادر نخواهند بود که تولید بالای نفت را به طور نامحدود حفظ کنند
وی تصریح کرد: با این وجود، دو تولید کننده خلیج فارس قادر نخواهند بود که تولید بالاتری را به طور نامحدود حفظ کنند و آنچه که مهم است، این است که این امر ظرفیت تولید انبوه تولید جهانی را بسیار کاهش می دهد؛ عاملی مهمی که بحران های غیر منتظره ای بوجود می آورد.
وی افزود: اوپک و تامین کنندگان متحد آن از جمله روسیه توافق کردند تا پایان ماه ژوئن تولید خود را محدود کنند تا قیمت نفت را مهار کرده و از عرضه فراوان جلوگیری کنند. آنها در ماه ژوئن باید با یکدیگر ملاقات کرده تا تصمیمی بگیرند که آیا این سهام را افزایش دهند یا خیر. تولید نفت خام و میعانات گازی روسیه در سال ۲۰۱۹ به ۵۵۸ میلیون تن یا ۱۱.۲۱ میلیون بشکه در روز افزایش یافت. این نشان می دهد که تأثیرات قیمت نفت از زمان انقضای معافیت تحریم های ایران می تواند محدود باشد. عربستان سعودی می تواند جایگزین نفت ایران حداقل در کوتاه مدت باشد. با این حال، زمانی که ریاض بتواند تولید را افزایش دهد، همچنین باید هزینه آن را به ظرفیت اضافی خود اضافه کند. خریداران برای خرید نفت مشکل پیدا نخواهند کرد، اما از دست دادن مقدار زیادی از ظرفیت های اضافی، به طور تاریخی باعث افزایش قیمت های بالاتر و نوسانات بیشتر است.
استاد دانشگاه کلمبیا ادامه داد: اگر ایالات متحده موفق به کاهش صادرات نفت ایران نزدیک به صفر شود، با توجه به سیاست اعلام شده، عربستان سعودی باید تولید خود را به سطوح بی سابقه ای برای جبران این کمبود برساند. این باعث می شود که بازار جهانی در مقایسه با هر زمان دیگری پس از شوک های نفتی سالهای ۱۹۷۳، ۱۹۷۴ و ۱۹۷۹، ۱۹۸۰ با فشار زیاد بر قیمت ها روبرو شود.
بیناچویلی در ادامه گفت: سوال این است که از کجا دقیقاً بشکه های جایگزین تامین می شوند؟ برآوردهای آژانس بین المللی انرژی نشان می دهد که اعضای اوپک ظرفیت اضافی ۳.۴ میلیون بشکه در روز داشته اند، این در حالی است که متحدان غیر اوپک آنها بیش از ۳۳۰ هزار بشکه در روز نداشته اند. عربستان سعودی تقریباً دو سوم از ظرفیت اضافی (۲.۰۲ میلیون بشکه در روز)، حجم کمتر از سوی عراق (۳۳۰ هزار بشکه در روز)، امارات متحده عربی (۳۳۰ هزار بشکه در روز) و کویت (۲۲۰ هزار بشکه در روز) را به خود اختصاص داده اند. روسیه بیشترین میزان ظرفیت اضافی غیر اوپکی (تقریباً ۲۵۰ هزار بشکه در روز) به میزان کم یا بدون ظرفیت اضافی موجود برای سایر متحدان غیر اوپک را به خود اختصاص داده است. اما با استفاده از ارقام IEA، روشن است که عربستان سعودی بایستی تولید و صادرات را با حداقل یک میلیون بشکه در روز افزایش دهد تا کل کمبودهای نفت ایران را پوشش دهد. سعودی ها ادعا می کنند که ظرفیت تولید انبوه آنها بین ۱.۵ میلیون تا ۲ میلیون بشکه در روز است. اداره اطلاعات انرژی، ظرفیت اضافی را به عنوان حجم تولید نفت تعریف کرده که می تواند به صورت آنلاین ظرف ۳۰ روز تولید شود و به مدت حداقل ۹۰ روز ادامه یابد.
براساس اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده، عربستان هرگز بیشتر از ۱۰.۴۲ میلیون بشکه در روز براساس گزارش سالیانه (۲۰۱۶) یا ۱۰.۶۳ میلیون بشکه در روز در یک ماه (جولای ۲۰۱۶) در ۲۰ سال گذشته تولید نکرده است.
وی افزود: مشکل این برآورد این است که هرگز آزمایش نشده است. براساس اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده، عربستان هرگز بیشتر از ۱۰.۴۲ میلیون بشکه در روز براساس گزارش سالیانه (۲۰۱۶) یا ۱۰.۶۳ میلیون بشکه در روز در یک ماه (جولای ۲۰۱۶) در ۲۰ سال گذشته تولید نکرده است. اگرچه به صورت تئوریک، ممکن است اینطور به نظر برسد که ظرفیت اضافی کافی در عربستان سعودی و سایر کشورها برای جبران کمبود صادرات نفت ایران وجود دارد اما بازار جهانی را با ظرفیت کمتر از ۱ میلیون بشکه در روز برای مواجهه با سایر احتمالات رها خواهد کرد. در عمل، شرایط بازار با تحریم هایی که اساساً با استفاده از ظرفیت های غیرقابل استفاده در سراسر جهان و حذف این "جذب شوک" حیاتی است می تواند بسیار سخت تر شود. حداکثر تولید نفت نیازمند باز کردن شیرهای چاه های موجود و راه اندازی چاه های بسته قبلی می باشد. افزایش تولید این راه ممکن است موجب افت فشار در میدان نفتی شود که می تواند در دراز مدت منجر به آسیب به مخازن شود. معلوم نیست که آیا زیرساخت های میانی، یعنی خطوط لوله، پالایشگاههای پردازش و پایانه های صادرات، ظرفیت کافی برای رسیدن به ۱۲ میلیون بشکه در روز داشته باشند، زیرا چنین فرایندی در گذشته هرگز آزمایش نشده است.
استاد دانشگاه کلمبیا ادامه داد: عربستان سعودی و متحدان اوپک آگاه هستند که استفاده از ظرفیت اضافی خود، شمشیری دو لبه است: ممکن است قیمت ها را تثبیت کند، اما این تاثیر می تواند با ریسک بالایی به عنوان نگرانی بازار در مورد آنچه که بوجود می آید، محدود باشد.
بیناچویلی تاکید کرد: ظرفیت اضافی مفهومی سیال است. برای برخی، ظرفیت اضافی به معنی تولید اضافی است. در حقیقت، اکثر مدیران صنعت، آن را به عنوان تولیدی تعریف می کنند که می تواند در ۳۰ روز به جریان بیفتد، و پس از آن حداقل به مدت سه ماه ادامه یابد. فراتر از آن، برخی از ظرفیت های اضافی، به سادگی نفت در زمین است که می تواند توسط حفاری چاه های جدید پمپاژ شود، که نیازمند زمان بیشتری هستند. در طول سالها، عربستان سعودی به طور سنتی در مورد میزان استفاده از ظرفیت اضافی اش مرموز بود. اما علی النعیمی، که وزیر نفت در حدود ۲۵ سال تا سال ۲۰۱۶ بود، در سال ۲۰۱۲ یک نگاه اجمالی کرد. النعیمی در سال ۲۰۱۲ به CNN گفت: "من معتقدم که ما می توانیم به راحتی به ۱۱.۴، ۱۱.۸ میلیون بشکه در روز تقریباً بلافاصله در چند روز برسیم." او ادامه داد: "همه آنپه که ما نیاز داریم این است که دریچه ها را باز کنیم." تولید ۷۰۰ هزار بشکه دیگر در روز، برای دستیابی به حدود ۱۲.۵ میلیون بشکه، نیازمند سه ماه کار می باشد. او گفت: "و ۹۰ روز برای یک چیز است: ایجاد چاه های اضافی".
وی تصریح کرد: یک مشکل دیگر وجود دارد و آن اینکه از ۱۲.۵ میلیون بشکه در روز، فقط ۱۲ میلیون بشکه به طور مستقیم توسط شرکت دولتی شرکت نفت عربستان سعودی یا آرامکو کنترل می شوند. ۵۰۰ هزار بشکه دیگر در روز در منطقه ی مشترک با کویت قرار دارد که به دلیل اختلاف بین کویت و ریاض، در این منطقه تقریباً در دو سال گذشته حتی یک بشکه نفت هم تولید نشده است. فراتر از تولید، ریاض یکی دیگر از خطوط دفاعی را برای رفع نارسایی عرضه مانند ایران دارد: شبکه گسترده ای از امکانات ذخیره سازی، هم در پادشاهی و هم در خارج از کشور، که می تواند به طور موقت از میزان آنها کاسته شود. همزمان با ذخیره سازی داخلی، عربستان سعودی ذخایر استراتژیک خود را در اوکیناوای ژاپن، سیدی کریر در ساحل مدیترانه مصر و در روتردام؛ مرکز نفت اروپا را نیز پر کرده است.
علیرغم تمامی تلاش ها، سعودی ها و اوپک با چالش بزرگی برای جایگزینی نفت ایران مواجه هستند
استاد دانشگاه کلمبیا ادامه داد: علاوه بر این، ریاض و بقیه کشورهای اوپک اقداماتی را برای تقویت دستگاه تولید خود در نظر می گیرند: به جریان انداختن روزی ۳۰۰ هزار بشکه تولید جدید از میدان نفتی خریص. این گسترش به معنای جبران کاهش در جاهای دیگر بود، اما در کوتاه مدت آن می تواند به افزایش ظرفیت های اضافی کمک کند. دیگران در اوپک نیز سعی در پیروی از آن دارند. امارات متحده عربی گسترش میدان های ام لولو و SARB را پیش بینی کرده است که به میزان ۱۲۹ هزار بشکه در روز تا پایان سال پمپاژ خواهند کرد که این میزان از ۵۰ هزار بشکه در روز بیشتر خواهد شد. عراق با گسترش میدان نفتی حلفایا ظرفیت تولید خود را دو برابر کرده و به ۴۰۰ هزار بشکه در روز افزایش می دهد.
آلبرت بینیناچویلی در پایان گفت: علیرغم تمامی تلاش ها، سعودی ها و اوپک با چالش بزرگی برای جایگزینی نفت ایران مواجه هستند. مخالفت با گفته "پاتریک پوینان"، مدیر عامل Totalسخت است که گفت: "شما نیازمند ایجاد چاه ها و دکل ها می باشید… فوری نیست. در صنعت ما یک دکمه را فشار نمی دهید و سپس نفت جریان یابد. این پیچیده تر است!
منبع: مهر
