در رویداد ملی سازگاری با کم آبی چه خبر بود؟
نبض نفت - رویداد ملی سازگاری با کم‌آبی برای اولین بار در کشور همزمان با هفته صرفه‌جویی در مصرف آب امروز در سالن همایش‌های وزارت نیرو برگزار شد و تا پنجم تیرماه جاری ادامه دارد. در حاشیه برگزاری این رویداد همچنین، نمایشگاه تخصصی با محوریت معرفی توانمندی‌های بخش خصوصی در زمینه سازگاری با کم‌آبی تدارک دیده شده است.
شناسایی طرح‌های موفق انجام شده در استان‌ها که منجر به کاهش مصرف، تلفات و آلودگی آب شده‌اند، شناسایی ظرفیت‌های موجود در حوزه‌های صنعت، معدن، انرژی، شرب شهری و روستایی، فضای سبز کشاورزی، توسعه گفت‌وگوهای اجتماعی فراگیر درباره موضوع سازگاری با کم‌آبی از جمله اهداف برگزاری رویداد اعلام شده است.
در این رویداد که با همکاری دستگاه‌های عضو کارگروه ملی سازگاری با کم‌آبی به‌ویژه وزارتخانه‌های نیرو، جهاد کشاورزی و صنعت، معدن، تجارت و سازمان حفاظت محیط زیست برگزار می‌شود، طرح‌های اجرا شده شرکت‌های خصوصی، سازمان‌های مردم نهاد، شرکت‌های دانش بنیان و مجموعه‌های غیردولتی و دولتی در زمینه صرفه‌جویی مصرف آب، کاهش تلفات آب، بازچرخانی آب و یا کاهش آلودگی آب معرفی می‌شود.
امروز و در مراسم افتتاحیه این رویداد وزیر نیرو، معاون وزیر صمت و مدیر کل دفتر مدیریت مصرف و ارتقای بهره‌وری آب و آبفای وزارت نیرو به عنوان سخنرانان اصلی سخنرانی کردند.
پایین بودن بهای آب از عوامل تأثیرگذار بر کم‌آبی
مدیرکل دفتر مدیریت مصرف و ارتقای بهره‌وری آب و آبفای وزارت نیرو در این مراسم با اشاره به تأثیرگذاری عوامل متعدد بر بروز کم‌آبی گفت: عوامل انسان ساخت و پایین بودن بهای آب از جمله عوامل تأثیرگذار بر کم‌آبی است.
بنفشه زهرایی افزود: بروز کم آبی به عوامل متعددی از جمله علل فیزیکی ناشی از خشکی طبیعی، تغییرات آب و هوایی و نبود ظرفیت ذخیره آب در آبخوان‌ها، عوامل سازمانی و ضعف مدیریت، نبود ساختارهای قانونی مناسب و نبود ظرفیت‌های فنی و تخصصی بستگی دارد.
وی همچنین عوامل اقتصادی، اجتماعی و سیاسی را از دیگر دلایل تأثیرگذار بر کم‌آبی عنوان کرد و گفت: کاربری نامناسب اراضی، نبود برنامه آمایش سرزمین، سبک زندگی، سرمایه گذاری ناکافی برای توسعه زیرساخت‌های تأمین و انتقال آب و علاوه بر آن سرمایه‌گذاری و توسعه بیش از حد زیرساخت‌ها از جمله این عوامل است.
مدیرکل دفتر مدیریت مصرف و ارتقای بهره‌وری آب و آبفای وزارت نیرو، پایین بودن بهای آب را از جمله عوامل اقتصادی تأثیرگذار بر کم‌آبی دانست و افزود: این موضوع با محدودیت‌های سیاسی اجتماعی ناشی از تخصیص آب یا توسعه زیرساخت‌های هیدرولیکی که باعث می‌شود مسئولان به دنبال اجرای برنامه‌های توسعه منابع آب باشند، در ارتباط است.
زهرایی، مهم‌ترین علت بروز کم‌آبی را مربوط به عوامل انسان ساخت و غیر مرتبط با طبیعت عنوان و اظهار کرد: زیرساخت‌های متعدد این عوامل در کشور به راحتی قابل مشاهده است.
وی با اشاره به حوضه آبریز فرضی و تغییرات طبیعی رواناب سطحی قابل تعمیم در آن ادامه داد: با احداث سازه‌های تنظیم می‌توانیم ظرفیت تأمین آب را تا حدی بالا برده و بر اساس آن نیازهای صنعت و کشاورزی را تأمین کنیم.
مدیرکل دفتر مدیریت مصرف و ارتقای بهره‌وری آب و آبفای وزارت نیرو ادامه داد: مشکل از آنجایی آغاز می‌شود که نیازها بیش از حد توسعه داده شده و دیگر توان تنظیم نداشته باشیم و در سال‌های خشک یا حتی نرمال نتوانیم نیازهای آبی را تأمین کرده و کم آبی اتفاق بیفتد.
ایرانیان، مصرف‌کننده ارزان‌ترین آب هستند
وزیر نیرو هم با بررسی عوامل کم آبی در ایران تاکید کرد که یکی از این عوامل نابسامانی اقتصاد آب و توهم ارزانی آن است. ایرانیان که در طول تاریخ مصرف‌کننده گران‌ترین آب از طریق قنات‌ها بوده‌اند، در چند دهه اخیر به مصرف کننده ارزان‌ترین آب از طریق یارانه‌های انرژی تبدیل شده‌اند.
رضا اردکانیان با ابراز خرسندی از اینکه در فاصله کوتاهی از تشکیل کارگروه ملی سازگاری با کم‌آبی نشست و نمایشگاه تخصصی سازگاری با کم‌آبی برگزار می‌شود، گفت: گروهی می‌پرسند آیا حدود ۱۵ ماه زمان اندکی است؟ پاسخ این است که مسئله آب در ایران چندین دهه پیش آغاز شد و وضعیتی را که امروز شاهدیم، محصول انباشت تاریخی انتخاب‌های ماست که البته تحت تأثیر تغییرات اقلیمی نیز قرار گرفته است.
وی افزود: مسئله‌ای که چندین دهه قدمت دارد و به تدریج حاصل شده است و فقط از طریق راهبردهای دوراندیشانه و زمان بر می‌توان تعدیل کرد، ۱۵ ماه در این رویکرد زمان کوتاهی است.
وزیر نیرو با بیان اینکه کارگروه ملی سازگاری با کم‌آبی به پیشنهاد مشترک وزارتخانه‌های نیرو، جهاد کشاورزی، کشور، صمت، محیط زیست و سازمان برنامه و بودجه تشکیل شد، اظهار کرد: این کارگروه به استناد اصل ۱۳۸ قانون اساسی در اواخر سال ۱۳۹۶ به تصویب هیأت وزیران رسید. هدف از تشکیل این کارگروه که متعاقباً سازمان هواشناسی نیز به آن اضافه شد، هماهنگی و انسجام در برنامه‌های سازگاری با کم‌آبی در سطح کشور و متعادل‌سازی منابع و مصارف آب بوده است.
بارش ایران یک سوم میانگین جهانی است
اردکانیان با اشاره به اینکه چند کلیدواژه در کارگروه ارائه شد که مبیّن ماهیت آن است، افزود: کلیدی‌ترین مفهوم، سازگاری است. سازگاری به این معناست که باید شرایط اقلیمی ایران را مبنای هرگونه راهبرد، برنامه و اقدام در بهره‌برداری از منابع آب قرار داد.
وی ادامه داد: انواعی از سرنوشت وجود دارد. ایران هم دارای سرنوشت اقلیمی خاص خود است؛ اقلیمی که یک‌سوم میانگین جهانی بارش دارد. توزیع بارش‌ها در آن به لحاظ جغرافیایی و زمانی نامتوازن است و به طور تاریخی در لیست مبتنی بر کم‌آبی اتکا کرده است. این سرنوشت اقلیمی حداقل با ابزارهای فن‌آورانه بشری امروز قابل تغییر نیست و نمی‌توان آن را به پرآبی بدل کرد.
وزیر نیرو با تاکید بر اینکه واژه سازگاری با دقت انتخاب شده است، گفت: کارگروه برای مقابله، از بین بردن یا حتی تغییر کم‌آبی ایجاد نشده است. کم‌آبی وضعیت کم و بیش ثابتی است که تغییرات سالانه یا دوره‌ای در میزان بارش‌ها نیز آن را ماهیتاً تغییر نمی‌دهد.
اردکانیان ادامه داد: نتیجه این است که ساکنان این عرصه از جهان باید خود را با این وضعیت سازگار کنند. اصل کم‌آبی را بپذیرند و متناسب با آن، بینش‌ها و ابزارها را به کار گیرند تا پایداری منابع آب را تضمین کرده و زندگی را در این سرزمین تداوم بخشند.
وی تاکید کرد: بنابراین سازگاری با کم‌آبی به معنای کنار هم قرار گرفتن سرنوشت اقلیمی کم‌آبی و غیرقابل تغییر به پرآبی و انتخاب انسانی سازگاری و در سایر انتخاب‌ها نظیر مقابله یا تغییر سرنوشت اقلیمی است.
مساله آب فرد فرد ایرانیان را در برمی گیرد
وزیر نیرو با بیان اینکه دومین مفهوم کلیدی ملی است، گفت: معنای واژه ملی فقط از آن جهت نیست که کارگروه در هیأت دولت تصویب شده و بر یکی از اصول قانون اساسی استوار است؛ به این معناست که مسئله آب در ایران از طریق رویکردی که همه بازیگران مؤثر بر مسئله را در همه جغرافیای ایران در بر گیرد، قابل تعدیل است.
اردکانیان با تاکید بر اینکه مسئله آب همه مصرف‌کنندگان آب یعنی فرد فرد ایرانیان را در بر می‌گیرد، اظهار کرد: مسئله یک وزارتخانه، دولت و یا گروه خاصی از مردم نیست. مسئله آب فقط در شرایطی بستر مناسب‌تری برای تعدیل و بهبود می‌یابد که رویکرد همه با هم در دستور کار قرار گیرد.
وی ادامه داد: تحقق رویکرد همه با هم و محقق شدن معنای واژه ملی در کشوری که همه دستگاه‌ها به بخشی‌نگری عادت کرده‌اند و به مدد چندین دهه بخشی‌نگری و ضعف ساز و کارهای حقوقی، اقتصادی، سیاسی و فعالیت‌های میان‌بخشی کار بسیار دشواری است، رویکرد همه با هم به معنای اولویت یافتن فعالیت میان‌بخشی است. هیچ وزارتخانه‌ای به تنهایی و هیچ گروهی از مصرف‌کنندگان آب بدون مشارکت سایر گروه‌ها قادر نیستند مسئله آب را بهبود بخشند.
وی با بیان اینکه با محدودیت غیرقابل تغییر کم‌آبی مواجهیم، افزود: انتخاب انسانی و پیشبرد آن نیازمند کار میان‌بخشی و همه با هم است. باید ماهیت پیچیده و پرچالش آن را درک کنیم. بازیگران مؤثر در پیدایش و تداوم مسئله آب به راحتی نمی‌توانند از عادات گذشته منافعی که برایشان شکل گرفته و دانشی که در مسیر ناسازگار با کم‌آبی به دست آورده‌اند، دست بکشند.
اقدامات پیش‌رو برای سازگاری با کم آبی
وزیر نیرو با اشاره به اقدامات پیش‌رو برای سازگاری با کم‌آبی گفت: تولید دانش و متقاعدسازی مردم و سیاست‌گذاران درباره واقعیت کم‌آبی و نقش آن به عنوان سرنوشت اقلیمی غیرقابل تغییر در محدوده توان بشری موجود، تولید دانش درباره معنا ضرورت‌ها و ابزارهای سازگاری با کم‌آبی و تبدیل آن به گفتمان در مدیریت منابع آب، هماهنگ‌سازی منافع همه بازیگران در مسیر سازگاری با کم‌آبی، نشان دادن ظرفیت‌های تولید ابزارها خلق شیوه‌های زیست و وضع سیاست‌های مشوق سازگاری با کم‌آبی و همچنین سازماندهی نظام سنجش، پایش و ارزیابی توسعه کشور بر اساس میزان کم‌آبی از جمله این فعالیت‌ها است.
اردکانیان گفت: واقعیت آن است که به دلیل انواعی از ساز و کارهای مختلف، منافع بازیگران و شیوه زیست اکثریت جامعه بر اساس زیست ناسازگار با کم‌آبی شکل گرفته است و حتی اقتصاد و جامعه به کسانی پاداش می‌دهد که ناسازگاری با کم‌آبی را پیشه کنند. پیشبرد راهبرد سازگاری با کم‌آبی بر مبنای پنج محور یادشده مستلزم شناخت ساز و کارهای زیست امروزی ناسازگار با کم‌آبی ایرانیان است.
وی اظهار کرد: عوامل سازگاری و ضعف مدیریت، نبود ساختارهای سازمانی سازگار با فعالیت میان‌بخشی، نبود ساختارهای حقوقی و قانونی مبتنی بر مسئولیت مشترک در قبال پایداری منابع آب، بست نیافتن ظرفیت‌های فنی متناسب با رویکرد میان‌بخشی معطوف با سازگاری با کم‌آبی، تدوین سیاست‌های بلندمدت مبتنی بر پایداری بدون تمهیدات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی و فقدان شفافیت و پاسخگویی در نظام نهادی مدیریت منابع آب از جمله دلایل ناسازگاری با کم‌آبی هستند.
وی با اشاره به عوامل اقتصادی و اجتماعی مسئله سازگاری با کم‌آبی گفت: نابسامانی اقتصاد آب و توهم ارزانی آن، کاربری نامناسب اراضی، سبک زندگی پرآب‌طلب، سرمایه‌گذاری ناکافی برای توسعه زیرساخت‌های سازگاری با کم‌آبی، برنامه‌ریزی بهره‌برداری از منابع آبی حوزه‌های آبریز بر اساس فرض فراوانی به کمک زیرساخت‌ها با کم‌توجهی به مسائل زیست محیطی از جمله عوامل اقتصادی و اجتماعی ناسازگاری با منابع آب است.
او همچنین به عوامل سیاسی در بحث ناسازگاری با کم‌آبی اشاره کرده و گفت: مداخلات سیاسی در امور کارشناسی مربوط به مدیریت منابع آب، غلبه وجه سازه‌ای بر وجه غیرسازه‌ای بر مدیریت منابع آب به دلیل عدم گذار از مدیریت عرضه به دوران مدیریت توأمان عرضه و تقاضا در آغاز دهه قبل از جمله این دلایل است. ما در شرایطی که این ساز و کارها امروز نیز فعال هستند، از رویکرد جدید سازگاری با کم‌آبی سخن می‌گوئیم به این معنا که باید از طریق فراگیر کردن گفتمان سازگار با کم‌آبی به نیروی اجتماعی لازم برای تعدیل ساز و کارهای فعال از چند دهه پیش تاکنون دست یابیم و همه نیروهای مؤثر و سیاست‌های آبی و مدیریت منابع آب کشور را برای تحقق اهداف پایدارسازی منابع آب بسیج کنیم.
اهداف برگزاری همایش
وی در ادامه با اشاره به اهداف برگزاری همایش گفت: شناسایی طرح‌های موفق انجام شده در استان‌ها که منجر به کاهش مصرف، تلفات و آلودگی آب شده‌اند، شناسایی ظرفیت‌های موجود در حوزه‌های صنعت، معدن، انرژی، شرب شهری و روستایی، فضای سبز کشاورزی، توسعه گفت‌وگوهای اجتماعی فراگیر درباره موضوع سازگاری با کم‌آبی از جمله این اهداف است.
وزیر نیرو گفت: رویه‌های ناسازگار با کم‌آبی به لحاظ منطق اقتصادی حاکم بر کشور در چند دهه گذشته با تار و پود زندگی اقتصادی ایرانیان گره خورده است. نهادینه کردن سازگاری با کم‌آبی تنها زمانی ممکن می‌شود که بتوان منطق سازگاری با کم‌آبی را با منطق کنش اقتصادی پیوند داد و آن را ابزاری برای خلق ثروت قرار داد.
اردکانیان ابراز امیدواری کرد: در شرایطی که کشور شدیداً به رونق کسب و کار و تولید و اشتغال و بهبود شرایط محیط زیستی نیاز دارد، کسب و کارهای سازگار با کم‌آبی در این رویداد فرصتی برای رشد پیدا خواهند کرد. نیروی انسانی تحصیلکرده و مشتاق به فعالیت در استارتاپ‌ها اصلی‌ترین سرمایه برای جهت‌دهی اقتصاد کشور به سمت سازگاری با کم‌آبی است.
وی تاکید کرد: کشور به چنین رویدادهایی نیاز دارد تا رویکرد نوین به مدیریت منابع آب مبتنی بر سازگاری با کم‌آبی ظرفیت‌های خود را نشان دهد و همزمان تحرک بیشتری نیز در استان‌ها برای ارائه برنامه‌های سازگاری با کم‌آبی ایجاد شود. مشاهده قابلیت‌ها و ظرفیت‌های استفاده از فلسفه سازگاری با کم‌آبی انرژی بیشتری در مسئولین، فعالان محیط زیست و علاقمندان به پایدارسازی منابع آب ایجاد می‌کند تا با امیدواری و تلاش بیشتر در مسیر تحقق سازگاری با کم‌آبی فعالیت کنند.
سه محور وزارت صمت برای مقابله با کم آبی اعلام شد
محسن صالحی‌نیا - معاون وزیر صنعت و معدن و تجارت - هم، با تاکید بر هماهنگی کامل این وزارتخانه با کارگروه بحران بی‌آبی گفت: مشکل کم‌آبی امری اجتناب‌ناپذیر است و با وجود اینکه بخش صنعت و معدن مصرف کننده میزان محدودی از آب است اما باز وظیفه داریم برای بهره‌وری هر چه بیشتر تلاش کنیم. به گفته وی این بخش فقط دو درصد آب را مصرف می‌کنند.
معاون وزیر صمت از تعریف سه محور اساسی در این وزارتخانه برای بحران کم‌آبی خبر داد و افزود: با یک زمان بندی مشخص این سه محور را عملی خواهیم کرد. در فرآیند تولید بخش‌های صنعتی بزرگ‌تر از نظر شاخص آب‌بری دارای اهمیت ویژه‌ای هستند، بعضاً با تکنولوژی قدیمی به فعالیت ادامه می‌دهند که یکی از برنامه‌های ما به روز کردن و استفاده از فناوری نوین در این صنایع است.
صالحی‌نیا ادامه داد: باید بهره‌وری صنایع دیگری که جدیدالتاسیس هستند را بالا ببریم، البته در این حوزه نوع مدیریت و استفاده از فناوری نوین بسیار پراهمیت است و جز اهداف اصلی ماست.
معاون وزیر صمت با بیان اینکه محور دوم صنایع کوچک و متوسط هستند، گفت: صنایعی که تحت نظر شرکت شهرک‌های صنعتی فعالیت می‌کنند و اقداماتی همچون تصفیه فاضلاب و مدیریت آب جزو اهداف اصلی ماست که در برخی اماکن با توجه به بودجه در حال توسعه است.
صالحی‌نیا ادامه داد: سعی کردیم برخی واحدهای متوسط را در مناطق ساحلی و با استفاده از آب‌شیرین‌کن‌ها تجهیز کنیم که البته این یک تکنولوژی نو است و در مرحله ابتدایی قرار داریم.
وی در پایان گفت: در نهایت تدوین طرح جامع و تعریف استاندارد برای صنایع فعال و در حال احداث جز مهم‌ترین برنامه‌های وزارتخانه است که بر اساس آن فعالان بخش خصوصی و دولتی مطابق آن استاندارد فعالیت خود را آغاز خواهند کرد.
در روز پایانی این رویداد ملی قرار است که از طرح‌های برگزیده و تلاشگران عرصه‌های سازگاری با کم‌آبی تجلیل شود.
منبع: ایسنا
