درآمد 1 میلیارد دلاری دولت از فروش فرآورده‌های نفتی در بورس انرژی
نبض نفت- از ابتدای شهریور 1398 تاکنون، عرضه منظم فرآورده‌های نفتی در رینگ صادراتی بورس انرژی آغاز شده است. نتیجه اتخاذ این راهبرد، صادرات بیش از 2 میلیارد و 700 میلیون لیتر فرآورده‌های نفتی بنزین، گازوئیل، گاز مایع و نفت سفید جمعاً به ارزش بیش از 1 میلیارد دلار در مدت‌زمان کمتر از 4 ماه بوده است. این راهبرد در شرایط تحریم و کاهش صادرات نفت خام، می‌تواند بسیار راهگشا باشد و موجب ارزآوری برای کشور شود.
در نمودارهای زیر، آمار معاملات هرکدام از فراورده ها، از ابتدای سال 98 تا 20 آذر، به تفکیک قابل مشاهده است.
*قیمت‌گذاری هوشمندانه مهم‌ترین عامل موفقیت رونق مناسب بورس فراورده‌های نفتی
شاید بتوان مهم‌ترین عامل موفقیت پالایش و پخش در فروش فرآورده‌های حساس نفتی مانند بنزین و گازوئیل از طریق بورس و در شرایط تحریم را قیمت‌گذاری هوشمندانه آن دانست. شرکت ملی پالایش و پخش با عنایت به این نکته که کشور در شرایط تحریم به سر می‌برد و تجارت با ایران، برای بخش خصوصی هزینه‌های زیادی دارد، تخفیف‌های حداقلی معقول و هوشمندانه به مشتریان داده و نتیجه آن را نیز دیده است.
آمار قیمت‌های پایه گریدهای مختلف بنزین و گازوئیل عرضه شده در 4 ماه اخیر در بورس انرژی و همچنین میانگین قیمت فوب خلیج فارس براساس نشریه پلاتس (میانگین قیمت‌های منتشر شده از طریق نشریه پلاتس در 2 ماه اخیر)، به همراه میزان معامله هر محصول، در نموارهای 5 و 6 قابل مشاهده است. با نگاهی به نمودارهای مذکور مشخص میشود که پالایش و پخش در بهترین حالت، 55 دلار برای بنزین و 110 دلار برای گازوئیل تخفیف در قیمت پایه نسبت به فوب خلیج فارس در نظر گرفته است. این نشان از عزم بالای پالایش و پخش نسبت به فروش محصولات خود از طریق بورس دارد که برای رونق بازار خود، حاضر شده است تخفیف‌های مناسبی به مشتریان خود ارائه دهد.
*سه راهبرد برای حداکثرسازی فروش فرآورده در بورس انرژی
بررسی‌های انجام‌شده حاکی از آن است که باوجود رونق نسبی صادرات فرآورده‌های نفتی از طریق بورس انرژی در 4 ماه اخیر، همچنان موانعی وجود دارد که مانع از استفاده حداکثری از ظرفیت راهبرد عرضه فرآورده‌های نفتی در بورس انرژی برای صادرات این فرآورده‌ها از طریق بخش خصوصی شود. در این راستا علیرضا قربانی، کارشناس حوزه انرژی گفت: «به طور کلی سه مانع جدی در مسیر فروش فرآورده در بورس انرژی وجود دارد که در صورت اینکه این مشکلات حل شود میتوان گشایش بیشتری در معاملات فراورده در بورس داشته باشیم. یکی از این موانع عرضه نامنظم فرآورده‌های نفتی تحویل دریا (فوب) است».
وی ادامه داد: «بررسی اطلاعیه‌های منتشرشده مربوط به عرضه فرآورده‌های نفتی در بورس انرژی در 4 ماه اخیر حاکی از آن است که بیش از 90 درصد فرآورده‌های عرضه‌شده، مربوط به تحویل زمینی و به مقاصد خشکی بوده و به‌جز موارد اندکی، عرضه دریایی فرآورده‌های نفتی وجود نداشته است. مقصد عرضه‌های زمینی، کشورهای اطراف ایران هستند که بازار به نسبت خوب اما محدودی است. حال‌آنکه میتوان با عرضه منظم فرآورده‌های نفتی با قابلیت تحویل در دریا، به بازارهای بزرگ‌تری با احجام بیشتر برای صادرات فرآورده دست پیدا کرد».
قربانی همچنین اظهار داشت: «یکی دیگر از دلایل عدم توسعه بازار فروش فراورده در بورس، عرضه نشدن نفت کوره است. از میان 5 فرآورده اصلی، بنزین، گازوئیل، گاز مایع و نفت سفید در بورس عرضه میشود. اما نفت کوره، جایگاهی در سبد فرآورده‌های عرضه‌شده در بورس ندارد و همچنان از طریق مسیرهای مذاکراتی صادر میشود.حال آن‌که میتوان با عرضه نفت کوره در رینگ صادراتی بورس انرژی، این محصول را در بستر رقابتی و شفاف و به بالاترین قیمت ممکن از طریق بخش خصوصی به فروش رساند. اتفاقی که در صادرات 4 فرآورده دیگر در 4 ماه گذشته چندین بار رخ داده است».
این کارشناس انرژی در پایان گفت: «نبود اوراق سلف مربوط به فرآورده‌های نفتی نیز یکی دیگر از مشکلات است. در حال حاضر، فروش فرآورده‌ها در بورس به‌صورت نقدی و فیزیکی انجام میشود. در بستر موجود، تنها تجاری که تجربه کافی برای تجارت فرآورده‌ها در احجام بالا و همچنین توانایی پرداخت پیش‌پرداخت را دارند می‌توانند وارد این فرآیند شوند. اما تجار دیگر، باوجود داشتن نقدینگی قابل توجه، تجربه کافی برای ورود به این کسب‌وکار را ندارند و درنتیجه وارد این معاملات نخواهند شد. حال‌آنکه میتوان در راستای جذب نقدینگی موجود در کشور و با هدف تأمین مالی پروژه‌های پالایشی یا پروژه‌های افزایش ظرفیت تولید فراورده‌های نفتی و همچنین افزایش عمق بازار معاملات فرآورده‌های نفتی، اوراق سلف مبتنی بر فرآورده‌های نفتی، با قابلیت معاملات ثانویه و تحویل فیزیکی، در بورس عرضه کرد».
بر این اساس تکمیل و ارتقای فرآیند فعلی عرضه فرآورده‌های نفتی در بورس مبتنی بر موارد فوق، می‌تواند موجب افزایش درآمدهای کشور در شرایط تحریم و کمک به تأمین مالی صنعت نفت و پالایش، با استفاده از ظرفیت بخش خصوصی شود.
