با تداوم عرضه، معاملات نفت هم در بورس انجام خواهد شد
نبض نفت- همزمان با آغاز تحریم‌های آمریکا در حوزه فروش نفت و فرآورده‌های نفتی ایران، ایده عرضه نفت و فرآورده‌های نفتی در بورس انرژی توسط وزارت نفت مطرح و پیگیری شد.
هدف از این اقدام ورود بازیگران جدید از بخش خصوصی به بازار نفت و فرآورده کشور بوده تا با ایجاد تنوع و تعدد مسیر‌های فروش، بتوان از همه‌ی ظرفیت‌های موجود برای مقابله با تحریم‌های آمریکا استفاده کرد.
در ادامه با پیگیری نمایندگان مجلس، عرضه نفت خام و میعانات گازی به عنوان یک تکلیف قانونی در قانون بودجه 98 قرار گرفت تا با تداوم عرضه‌های منظم در بورس انرژی یک بازار پایدار برای شرکت‌های خصوصی ایجاد شود. علیرغم شروع موفقیت آمیز عرضه نفت در بورس در ادامه کار و با شروع فاز دوم تحریم‌های نفتی، معاملات نفت در بورس نیز همانند فروش نفت ایران توسط شرکت ملی نفت تحت تاثیر قرار گرفت و نتوانست با توجه به انتظارات بالای به وجود آمده عملکرد مناسبی داشته باشد.
اما در این بین با ابتکار شرکت ملی پالایش و پخش، از شهریورماه امسال عرضه فرآورده‌های نفتی تحویل خشکی در بورس انرژی انجام شده و با استقبال متقاضیان همراه شد.
در ادامه شرکت ملی نفت نیز عرضه فرآورده تحویل دریایی را در دستور کار قرار داد و چهارشنبه این هفته نخستین معامله موفق فرآورده‌های این شرکت رقم خورد.
در این راستا با امیرحسین تبیانیان، نماینده شرکت ملی نفت در بورس انرژی به گفتگو نشستیم. مشروح مصاحبه به شرح زیر است:
* شرکت ملی نفت تصمیم دارد کلیه فرآورده‌های نفتی را در بورس انرژی عرضه کند
* پس از عرضه نفت در بورس انرژی توسط شرکت ملی نفت، حال این شرکت اقدام به عرضه فرآورده‌های نفتی تحویل دریایی نیز کرده است. به طور کلی این شرکت چه برنامه‌ای برای عرضه فرآورده در بورس انرژی دارد؟
تبیانیان: این هفته 260 هزار بشکه «گازوئیل یک درصد سولفور تحویل بندر ماهشهر» با قیمت 7/8 دلار کمتر نسبت به قیمت گازوئیل 500 ppm خلیج فارس در بورس انرژی عرضه شد که الحمدلله کل این حجم عرضه شده یعنی 260 هزار بشکه معامله شد. این عرضه جزء عرضه‌های فرآورده‌های نفتی شرکت ملی نفت ایران هست که منجر به معامله هم شد. براساس برنامه‌ریزی‌هایی که توسط شرکت ملی نفت ایران انجام شده، تصمیم گرفته شده که عرضه کلیه فرآورده‌های نفتی که امکان تحویل دریایی دارد در دستور کار قرار گیرد تا در بورس انرژی عرضه شود.
در واقع تحویل دریایی فراوردههای نفتی در دستور کار قرار گرفته که طی هفته‌های آینده سعی میکنیم که یک برنامه‌ی زمانی مشخص و مدون را برای این عرضه‌ها اطلاع‌رسانی کنیم و طبق آن برنامه‌ی زمانی عرضه‌هایمان را انجام بدهیم. طبیعتا در آینده چون حجم عرضه‌ها افزایش پیدا می‌کند یک مقدار نیاز به هماهنگی بیشتری داریم که بتوانیم مدیریتش کنیم و البته انتظارمان هم از بورس انرژی هم این است که با ما همکاری بیشتری داشته باشد تا ما بتوانیم حجم عرضه‌ی خود را افزایش بدهیم. الآن در واقع شروع کار هست و طبیعتا باید قدم به قدم به حالت مطلوب نزدیک شویم.
عرضه‌ی نفت کوره هم در دستور کار قرار گرفته است. کلاً بر اساس آن تصمیمی که گرفته شده ما در حال برنامه‌ریزی هستیم که کلیه‌ی فراوردههای نفتی که در اختیار ما هست را در بورس انرژی عرضه کنیم. حالا سعی میکنیم متناسب با تقاضایی که در بازار هم وجود دارد به مرور زمان حجم عرضه‌مان را افزایش بدهیم.
*حجم عرضه فرآورده‌های نفتی در بورس انرژی افزایش می‌یابد
*شرکت ملی نفت تا به امروز در معاملات فرآورده‌های نفتی در بورس انرژی چه کارنامه‌ای داشته است؟ دقیقا چه تغییراتی در اطلاعیه و شرایط عرضه فرآورده‌های نفتی ایجاد کردید که منجر به موفقیت در معاملات این هفته شد؟
تبیانیان: شرکت ملی نفت تا الآن 3 عرضه گازوئیل داشت که این عرضه در واقع چهارمین عرضه‌ی گازوئیل بود که منجر به معامله شد. عرضه‌های قبلی معامله نشده بود. با توجه به اینکه عرضه‌ی فرآورده را هم در بازار انجام نداده بودیم باید یک ذره متناسب با آن درخواستی که بازار دارد شرایط آن را مهیا کنیم که مورد اقبال هم واقع شود. در این راستا بر اساس آن عرضه‌هایی که صورت گرفته بود سعی کردیم که آن درخواست‌هایی که متقاضی داشتند را متناسب با آن چیزی که امکانپذیر است مدیریت کنیم تا منجر به معامله شود. لذا از تجربه‌ی این 3 تا عرضه استفاده کردیم تغییراتی را در اطلاعیه عرضه اعمال کردیم.
اگر اطلاعیه‌ی عرضه‌ها را مقایسه کنید متوجه این تغییرات می‌شوید و بر این اساس در ورود خریداران و متقاضیان را در این عرضه‌ها سهولت ایجاد کردیم و باز هم این روند را تا جایی که برای ما امکانپذیر باشد و شرایط به ما اجازه بدهد ادامه می‌دهیم. البته سعی‌مان بر این است که حتماً تنوع فراوردههای نفتی هم که به صورت دریایی عرضه میشود را افزایش بدهیم.
فروش فرآورده‌های نفتی از طریق حمل دریایی بر عهده‌ی شرکت ملی نفت ایران است و بر همین اساس طبق برنامه‌ریزی صورت گرفته ما تلاش میکنیم، تمام آن محصولاتی که در اختیار ما هست را در بورس انرژی عرضه کنیم. به مرور زمان و با توجه به تقاضایی که وجود دارد سعی میکنیم که حجم عرضه‌هایمان را هم افزایش بدهیم که کل تقاضای بازار را پوشش بدهد.
*شرکت ملی نفت در پیشپرداخت و تسویه مالی تسهیلاتی برای خریداران در نظر گرفته است
در گام اول برای اینکه متقاضیان در معامله ورود پیدا کنند علاوه بر امکان واریز پیشپرداخت از طریق شرکت سپرده‌گذاری، امکانی فراهم شد تا شرکت‌هایی که دارای رابطه‌ی مالی با شرکت ملی نفت هستند و از محل معاملاتی که با شرکت ملی نفت داشتند، اعتباری نزد این شرکت دارند؛ بتوانند بر مبنای آن اعتبار وارد سازوکار خرید از بورس شوند، بدون اینکه دیگر نیاز باشد که پیشپرداخت واریز بکنند.
نکته‌ی دوم این است که کسانی که در معامله برنده شوند با آنها قرارداد رسمی بسته میشود. در واقع شرایط قراردادی که برای آنها فراهم میشود می‌تواند در تضمین بازار و در جلب اعتماد متقابل کمک کند. نکته‌ی سوم این است که آن جزئیاتی که در بحث‌های عملیاتی وجود داشت را می‌توانیم با انعطاف بیشتری نسبت به خریدار داشته باشیم که بتواند در بحث عملیات آن کارها را انجام بدهد.
سعی کردیم از درج جزئیات عملیاتی در اطلاعیه‌ی عرضه تا حد ممکن خودداری کنیم. بعدا هم سعی میکنیم متناظر با شرایط خریداران اگر اصلاحاتی نیاز بود یا مواردی توسط خریدار مدنظر بود، آنها را اعمال کنیم تا خریدار دچار مشکل نشود. و نکته آخر هم اینکه در بحث‌های مالی هم تسهیلات و انعطاف بیشتری را شرکت ملی نفت در نظر گرفته که متناظر با شرایط خریداران، تسویه‌ی مالی راحتتر انجام شود.
* با ثبات و تداوم عرضه، معاملات نفت در بورس انجام خواهد شد
* در حال حاضر عرضه نفت در بورس صورت می‌گیرد اما برخلاف فرآورده که متقاضیان زیادی دارد از خرید نفت در بورس استقبال نمی‌شود. به نظر شما علت معامله نشدن نفت در بورس چیست؟
تبیانیان: فروش نفت در بورس یک نوع فروش به سبک جدید هست. همانطور که دیدید ما این کار را انجام دادیم، ولی بازار با این سبک معاملات خیلی آشنا نیست؛ زیرا فروش نفت در بورس یک فضای جدیدی هست، یک زمین بازی جدیدی هست، طرفین یعنی هم فروشنده هم خریداران باید برای آن مهیا بشوند که معاملات نفت در بورس نیز رونق بگیرد. قاعدتاً با توجه به شرایطی که بورس دارد هم ما به عنوان شرکت ملی نفت و هم خریداران باید یک مقدار متناظر با آن شرایط و قواعدی که هست خودمان را تطبیق بدهیم و این موضوع زمانبر هست. نباید انتظار داشته باشیم یک شبه حجم قابل توجهی نفت در بورس بفروشیم، ولی به مرور قطعاً با ثبات رویه و تداومی که در عرضه‌ها خواهد بود؛ معاملات نفت در بورس نیز انجام خواهد شد.
به هر حال ما انتظارمان این است که بورس انرژی هم با توجه به این گام بلندی که شرکت‌های بزرگ مثل شرکت ملی نفت برای عرضه‌ی محصولاتشان در بورس قرار دادند بتوانند در واقع خودشان را با شرایط جدید وفق بدهند و چابکی‌شان را افزایش بدهند، سازوکارهایشان، قواعد و مقرراتی که زاید هست و دست و پا گیر هست را تا حد ممکن کاهش بدهند تا شرکت‌هایی مثل شرکت ملی نفت ایران بتوانند راحتتر برای عرضه‌هایشان در بورس اقدام کنند. اگر آن فضا فراهم نشود کار سخت میشود، ضمن اینکه باید یک مقدار متناظر با این نوع خریدارهایی که برای این محصولات وجود دارد؛ فضای بین‌المللی هم ایجاد بشود که گستره‌ی مشتریان افزایش پیدا کند.
* قطعاً در آینده عرضه نفت و میعانات گازی تداوم دارد
*شرکت ملی نفت چه اقداماتی برای تسهیل فروش نفت در بورس در دستور کار قرار داده است؟ چون به نظر فروش نفت در بورس نسبت به فرآورده تمهیدات بیشتری می‌طلبد.
تبیانیان: نفت خام هم در واقع طبق آن دستورالعملی که بر اساس بند بودجه ابلاغ شده بود و حداقل 6 میلیون بشکه حجم عرضه در نظر گرفته شده بود، در حال اجرا است و تا این لحظه در واقع از آن حد حداقلی که در نظر گرفته شده بود، هیچ وقت کمتر نشده و بعضاً در بعضی ماه‌ها بیشتر هم عرضه شده است و قطعاً در آینده هم این عرضه‌ها تداوم دارد. یعنی ما سعی میکنیم که همچنان نفت خام و میعانات گازی را عرضه داشته باشیم؛ اما به هر حال یک نکته‌ای را باید در نظر بگیریم که شرایط نفت خام شرایط خاصی هست و موضوعات خاص خودش را در حال حاضر دارد.
در حال حاضر یک مقدار کار کردن در بازار جهانی نفت خام برای فعالان بخش خصوصی سخت شده است. در نتیجه شاید شیوه فروش نفت در بورس در این شرایط خیلی کمکی به ما نکند، اما ما باز هم سعی کردیم طبق آخرین تغییراتی که در آبان‌ماه انجام دادیم، متناظر با شرایطی که در آن هستیم یک مقدار ضوابط را تسهیل کنیم. از جمله اینکه آخرین قیمتی که مورد قبول شرکت ملی نفت ایران است را به عنوان قیمت پایه اعلام کردیم که خریداری که می‌خواهد معامله وارد شود و پیشپرداخت واریز کند از آخرین قیمت باخبر باشد و دچار مشکل نشود و بتواند با اطمینان خاطر پرداخت را واریز بکند.
نکته‌ی دوم اینکه اگر فرایند عرضه نفت در بورس منجر به معامله شد متقاضی با شرکت ملی نفت ایران وارد قرارداد میشود و اینجا اکثر موضوعات مالی و عملیاتی به بعد از انجام معامله موکول شده است. چون واقعاً شرایط خریداران از همدیگر متفاوت است و الآن با توجه به شرایطی که داریم نمی‌توانیم خیلی استاندارد عمل کنیم. لذا باید انعطاف بیشتری را داشته باشیم و خریداران ما هم بتوانند روی این قضیه کار کنند. سعی کردیم از جزئیات بپرهیزیم و اینها را به زمان اجرای قرارداد موکول کنیم تا متقاضیان خرید نفت از بورس بتوانند با اطمینان بیشتری وارد معامله شوند.
* پیش‌نیاز ورود بخش خصوصی به تجارت نفت حضور در بازار فرآورده‌های نفتی است
*به نظر شما چرا بخش خصوصی از خرید فرآورده از بورس انرژی استقبال کرده، اما برای خرید نفت از این سازوکار متقاضی جدی وجود نداشته است؟
تبیانیان: در حال حاضر فضایی که در بازار فراوردههای نفتی میبینیم این است که تعداد بازیگران بیشتر است، حجم معاملات بیشتر است و کارهای بیشتری صورت می‌گیرد. علت این است که در یک بازه‌ی زمانی بلندمدت کار روی بحث فروش فرآورده توسط بخش خصوصی انجام شده است و فضا بعد از این مدت زمانی شکل گرفته است. در این بازه زمانی بازیگران داخلی و خارجی فرآورده فعال شدند و الان می‌توانند به ما در فروش فرآورده کمک کنند.
به نظرم اگر در بحث فروش نفت خام هم بتوانیم یک زمانبندی بلندمدت در نظر بگیریم و این فضا را برای شرکت‌های خصوصی ماندگار کنیم؛ این شرکت‌ها می‌توانند روی معاملات نفت در بورس سرمایه‌گذاری کند و وارد این تجارت شوند. احتمالاً در بلندمدت شاهد هستیم که مثل فراوردههای نفتی که تعداد بازیگران فعالش زیاد است و ظهور بیشتری دارند؛ در نفت خام هم این اتفاق خواهد افتاد. البته به صورت کلی باید این موضوع را در نظر بگیریم که آن تجارت نفت خام نسبت به فراوردههای نفتی از پیچیدگی بالاتری برخوردار هست و شاید میشود گفت که بازیگرانی که در حوزهی نفت خام کار می‌کنند باید خیلی حرفه‌ای‌تر باشند.
پیش‌نیاز ورود بخش خصوصی به تجارت نفت این است که در فراوردههای نفتی موفق باشند تا بتوانند وارد یک گام جدی‌تر که فروش نفت خام است، بشوند. این هم لازمه‌اش این است که ما بتوانیم این فضایی که برای حضور بخش غیردولتی ایجاد کردیم، در طولانی مدت ماندگار بشود که روی آن حساب باز بکنند و بتوانند سرمایه‌گذاری بکنند.
