کسری 38 هزار میلیارد تومانی با بیش برآورد درآمدهای نفتی/کمیسیون تلفیق دوباره اشتباه می‌کند؟
نبض نفت - لایحه بودجه 99 در حالی در کمیسیون تلفیق مجلس شورای اسلامی در حال بررسی است که بسیاری از کارشناسان و مراکز پژوهشی معتقدند بسیاری از اعداد و ارقام موجود در بودجه واقعی نیست و امکان تحقق ندارد. یکی از این موارد مربوط به رقم صادرات نفت خام و میعانات گازی در لایحه بودجه 99 است. در این لایحه، دولت رقم صادرات نفت را روزانه 1 میلیون بشکه در روز پیش‌بینی کرده است.
*استدلال دولت برای بیش
برآورد درآمدهای نفتی در لایحه بودجه 98 چه بود؟
در واقع، همان مسیری که توسط دولت
درباره لایحه بودجه 98 طی شد، در مورد لایحه بودجه سال آینده نیز در حال تکرار
است. در لایحه بودجه 98، دولت علی رغم انتقادات کارشناسان و مراکز پژوهشی،
دولت رقم صادرات نفت را 1.5 میلیون بشکه در نظر گرفت و عملا به بیش برآورد
درآمدهای نفتی پرداخت. بر اساس گزارش مرکز پژوهش های مجلس، استدلال اصلی
مسئولان دولتی این بود که این بیش برآوردی، توسط دشمنان به معنای قدرت کشور
در فروش نفت و عدم تحریم‌پذیری تفسیر خواهد شد.
در نتیجه، در ماه‌های ابتدایی امسال و
اندکی پس از اعمال لغو معافیت خریداران نفت ایران توسط آمریکا، کسری بودجه قابل
پیش‌بینی گریبان‌گیر دولت شد و دولت برای رفع این چالش، از مسیر شورای هماهنگی اقتصادی سران قوا وارد
عمل شد و بودجه مصوب مجلس را اصلاح کرد. در جریان این اصلاحات، رقم صادرات
نفت به 300 هزار بشکه در روز کاهش یافت.
*پیش بینی کسری 38 هزار
میلیارد تومانی از محل درآمدهای نفتی در بودجه 99
در تنظیم لایحه بودجه سال آینده هم
وضعیت مشابهی حاکم است. درحالی که از طرفی طبق آمار اوپک رقم
فعلی صادرات نفت ایران حدود 300 هزار بشکه در روز است و از طرف دیگر، براساس گزارش
رسمی سازمان برنامه و بودجه صادرات نفت کشورمان حدود 300 تا 500
هزار بشکه در روز است، لایحه بودجه 99
با پیش بینی رقم صادرات 1 میلیون بشکه ای نفت تنظیم شده است. برای اطلاع دقیق تر
از وضعیت فعلی صادرات نفت کشورمان نگاهی به صفحه 125 جلد اول گزارش «برنامه
عملیاتی دوسالانه دولت 1400-1399»
که توسط معاونت امور اقتصادی و
هماهنگی برنامه و بودجه سازمان برنامه و بودجه تهیه شده، می اندازیم. در این گزارش
آمده است: «میزان صادرات نفت خام و میعانات گازی در هشت ماهه اول سال جاری بشدت
کاهش یافته و به حدود 300 تا 500 هزار بشکه در روز رسیده که یک‌سوم تا یک‌پنجم رقم
مصوب سال 1398 است. میانگین قیمت صادراتی هر بشکه نفت ایران نیز حدود 50 دلار بوده
است».
با توجه به همین وضعیت، مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی درباره کلیات لایحه بودجه 99، درباره
میزان کسری بودجه از محل درآمدهای نفتی با توجه به میزان واقعی صادرات نفت
کشور آمده است:
«با توجه به میزان فروش نفت در یک سال گذشته و با فرض میانگین صادرات
نفت حدود 600 هزار بشکه در روز (و با
فرض سهم 20 درصد صندوق توسعه ملی)، از این محل بودجه با 38 هزار میلیارد تومان
کسری مواجه خواهد بود».
*مسدود شدن مسیر اصلاحات
ساختاری بودجه با بیش‌برآورد درآمدهای نفتی
در این بین استدلال‌های مسئولان دولتی
بخصوص مسئولان سازمان برنامه و بودجه کشور برای توجیه رقم غیرواقعی صادرات نفت در
لایحه بودجه 99 قابل تامل است.
به طور کلی، دو استدلال در این باره
مطرح شده است. یکی از این استدلال‌ها ناظر به بحث امیدآفرینی به مردم بوده است. در
این راستا مژگان خانلو سخنگوی ستاد بودجه سازمان برنامه و بودجه کشور در برنامه
«رهیافت» رادیو اقتصاد گفت: «نکته مهم درباره درآمدهای
نفتی در بودجه 99 بحث امیدآفرینی است. اینکه در بودجه بگوییم در مقابل تحریم‌ها
پذیرفتیم بیش از 300 هزار بشکه نمی‌توانیم صادرات داشته باشیم در راستای
امیدآفرینی به مردم نیست».
باید توجه داشت که با اعداد و ارقام
غیرواقعی، امیدآفرینی برای مردم ایجاد نمی‌شود زیرا امیدآفرینی در عرصه واقعیت
اتفاق می‌افتد و نه صرفا با بازی با رقم صادرات نفت در بودجه 99. در واقع،
امیدآفرینی برای مردم زمانی محقق می‌شود که دولت با اصلاح ساختاری بودجه تحولات
اقتصادی را در فضای واقعی کشور رقم بزند.
طبق نظر کارشناسان و مراکز
پژوهشی، بیش‌برآورد رقم صادرات نفت نه تنها هیچ پیامد مثبتی برای جامعه ندارد بلکه
مسیر اصلاحات ساختاری بودجه بخصوص اصلاح نظام مالیاتی را نیز سد می‌کند و نهایتا
با توجه به کسری بودجه چشمگیری که ایجاد می کند، کشور را به سمت استقراض از بانک
مرکزی و افزایش پایه‌ی پولی سوق می‌دهد. در این راستا، در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس درباره کلیات
لایحه بودجه 99 آمده است: «بیش برآوردهای غیرمعمول منابع عمومی باعث می‌شود از یک طرف
دولت تلاش کافی برای ایجاد منابع درآمدی پایدار ازجمله درآمدهای مالیاتی از خود
نشان ندهد و از طرف دیگر قدم‌های جدی برای مدیریت هزینه‌ها در سمت مصارف بودجه برداشته
نشود. همچنین به رغم تصویب قانون بودجه، میزان منابع قابل تخصیص برای دستگاه‌های
اجرایی مشخص نبوده و امکان برنامه‌ریزی سالانه از آنها سلب خواهد شد. نتیجه این اتفاقات سردرگمی دستگاه‌های اجرایی و عمدتاً تأمین
کسری بودجه دولت از ساده‌ترین و در عین حال زیان‌بارترین روش تأمین کسری بودجه
خواهد بود که همان استقراض از بانک مرکزی و برداشت از صندوق توسعه ملی است».
*امیدآفرینی برای مردم با
اصلاح ساختاری بودجه محقق می‌شود
همچنین همانطور که اشاره شد، یکی دیگر
از دلایل طرح شده از سوی مسئولان دولتی برای قرار دادن رقم غیرواقعی نفت در لایحه
بودجه این است که دولت با این اقدام نشان می‌دهد که در برابر تحریم‌های نفتی
ایستادگی کرده و آمریکا را شکست داده است. این استدلال نیز از دیدگاه کارشناسان
واقعا قابل دفاع نیست.
در همین راستا، محمدهادی سبحانیان
استاد دانشگاه و کارشناس اقتصادی در یک برنامه رادیویی درباره این موضوع گفت: «تاریخ خیلی زود تکرار می شود. برای بودجه‌ی سال 98 بارها و
بارها گفته شد که این بودجه‌ای که 1.5 میلیون بشکه در روز تهیه و تصویب شده، محقق نمی‌شود.
استدلال دوستان این بود که اگر ما 1.5 میلیون بشکه را 500 هزار بشکه بگذاریم، یعنی
ما در مقابل آمریکا تسلیم شدیم. این چه استدلالی است؟!
من واقعاً تعجب می‌کنم. با این
استدلال بهتر است به جای 1.5 میلیون بشکه 3 میلیون بشکه بگذاریم حتی بیشتر از این
عدد هم جا دارد. پس این استدلال‌ها قابل قبول نیست».
در مجموع، می توان
گفت پیروزی یا شکست در عرصه جنگ اقتصادی با واقع‌بینی ممکن است و صرفا با
بازی با اعداد نمی‌توان اتفاق خاصی را رقم زد. یعنی اگر دولت در مسیر
اصلاح ساختاری بوجه قدم بردارد و منابع پایدار درآمدی برای بودجه تامین کند، آن
وقت تحریم‌های نفتی آمریکا برای کاهش فروش نفت بر بودجه دولت بی‌اثر می‌شود و
پیروزی دولت در یک فضای واقعی و نه تخیلی محقق می‌شود.
*آیا کمیسیون تلفیق مجلس
دوباره اشتباه می کند؟
در حال حاضر، لایحه بودجه 99 در
کمیسیون تلفیق مجلس شورای اسلامی در حال بررسی است و یکی از محورهای مورد انتقاد
نمایندگان، رقم غیرواقعی صادرات نفت بوده است. در همین راستا، هادی قوامی سخنگوی کمیسیون تلفیق مجلس خبر از بحث و بررسی پیرامون پیشنهاد
کاهش رقم فروش نفت از یک میلیون بشکه در روز به 700 هزار بشکه در روز داده است.
حال باید منتظر ماند و دید
که آیا کمیسیون تلفیق مجلس با تصویب ارقام غیرواقعی از صادرات نفت، اشتباه پارسال
خود را تکرار می کند و دولت را در مسیر افزایش پایه پولی و ایجاد تورم همراهی می‌کند
و یا با واقعی کردن رقم صادرات نفت
در لایحه بودجه 99، دولت را به مسیر اصلاح ساختاری بودجه و امیدآفرینی واقعی برای مردم
هدایت می‌کند؟
منبع: فارس
