یافته‌های جدید در مطالعات ازدیاد برداشت ۶ میدان مناطق نفت‌خیز جنوب

نبض نفت - بر مبنای قراردادهای توسعه فناورانه ٩ میدان نفتی که در دولت یازدهم بین شرکت ملی نفت ایران و دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی منتخب کشور امضا شد، مطالعه میدان آزادگان به انستیتو مهندسی نفت دانشگاه تهران، میدان نفتی دارخوین به دانشگاه امیرکبیر، میدان نفتی سروش به دانشگاه سهند تبریز، میدان اهواز به پژوهشگاه صنعت نفت، میدان کرنج به دانشگاه آزاد اسلامی، میدان کوپال به دانشگاه صنعتی شریف، میدان منصوری به دانشگاه شیراز، میدان گچساران به دانشگاه صنعت نفت و میدان بی‌بی حکیمه به پژوهشکده ازدیاد برداشت (پژوهشگاه صنعت نفت) واگذار شد؛ به عبارت دیگر ۶ میدان از مجموع این ۹ میدان در گستره فعالیت شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب قرار دارند که بررسی روند اجرای قراردادهای مرتبط با این میدان‌ها، از دستیابی به یافته‌های جدیدی در زمینه ازدیاد برداشت نفت حکایت دارد.

شاهین کُرد، رئیس پژوهش و فناوری شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب در این زمینه می‌گوید: فاز نخست قراردادهای «انجام مطالعات پژوهشی و فناورانه به‌منظور توسعه فناوری‌ها در جهت بهینه‌سازی فرآیندهای تولید و افزایش ضریب برداشت» در ۶ میدان مناطق نفت‌خیز جنوب تقریبا نهایی شده است. بر اساس این قراردادها، دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی منتخب موظف شدند با اتخاذ رویکرد پژوهشی و مبتنی بر فناوری‌های روز جهانی، کلیه فعالیت‌های لازم برای افزایش ضریب برداشت و بهبود تولید از میدان‌های مربوطه را ظرف مدت ۱۰ سال راهبری کنند.

وی با بیان اینکه حجم نفت درجای اولیه این ۶ میدان کسر بزرگی از حجم کل نفت درجای اولیه میدان‌های شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب را به خود اختصاص داده، ادامه می‌دهد: افزایش تنها یک درصد ضریب بازیافت از این ۶ میدان، درآمدزایی قابل توجهی به همراه خواهد داشت.

کرد می‌گوید: تاکنون بیش از ۶۰ نفر از کارشناسان مناطق نفت‌خیز جنوب به میزان ۲۰ هزار نفر ساعت در قالب اعضای کمیته تخصصی و مشاوران متخصص در روند انجام پروژه‌های یادشده مشارکت داشته‌اند.

سنتز نانوذرات جدید در کوپال

اما مطالعات صورت گرفته در این ۶ میدان تاکنون چه دستاوردهایی داشته است؟

رئیس پژوهش و فناوری شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب در پاسخ به این سوال، به مواردی از جمله ایجاد زیرساخت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری، راه‌اندازی مراکز نوآوری و فناوری در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی طرف قرارداد، مشخص شدن چالش‌های اصلی میدان‌های (در سه بخش چاه‌محور، مخزن‌محور و تاسیسات‌محور)، غربالگری اولیه روش‌های ازدیاد برداشت و بهبود تولید از میدان‌ها، تعیین آزمایش‌های تخصصی روش‌های ازدیاد برداشت، تهیه نرم‌افزارهای بومی غربالگری روش‌های ازدیاد برداشت و بهبود تولید میدان‌ها، شناسایی میدان‌های مشابه در سطح دنیا و مشخص شدن کمبودهای اطلاعاتی میدان‌ها اشاره می‌کند و در توصیف مجزای دستاوردهای هر پروژه توضیح می‌دهد: برای نمونه، طبق بررسی‌های انجام‌شده از سوی دانشگاه صنعتی شریف در مخزن بنگستان میدان کوپال و با استفاده از نرم‌افزارهای غربالگری و مدنظر قرار دادن آنالوژی میدان‌های مشابه در سطح دنیا، مشخص شده است تزریق آب دریای خلیج‌فارس نسبت به آب سازند موجب افزایش قابل‌توجه ضریب بازیافت خواهد شد. همچنین در مخزن آسماری میدان کوپال نانوذرات جدیدی سنتز شده است که میزان ترشوندگی سنگ مخزن در بخش گاز زده را به سوپر گازدوست تغییر خواهد داد. به این ترتیب در صورت تغییر ترشوندگی سنگ مخازن نواحی گاز زده، میزان نفت باقیمانده در این نواحی کاهش یافته و موجب افزایش ضریب بازیافت نفت در کل میدان خواهد شد.

غربالگری روش‌های ازدیاد برداشت کرنج با نرم‌افزار بومی

وی درباره قرارداد توسعه فناورانه کرنج هم می‌گوید: در میدان کرنج با استفاده از بانک داده‌های مخازن کربناته در دنیا که توسط دانشگاه آزاد اسلامی تهیه شده است، نرم‌افزار بومی APT-EOR با هدف غربالگری روش‌های ازدیاد برداشت استفاده شد که براساس غربالگری اولیه با این نرم‌افزار، روش‌های تزریق امتزاجی گاز دی‌اکسیدکربن و تزریق گازهای هیدروکربوری بیشترین کاربرد در مخازن مشابه با مخزن آسماری میدان کرنج در دنیا را دارند. بر این اساس، آزمایش‌های اولیه جهت بررسی دقیق‌تر روش‌های ازدیاد برداشت پایه گازی بر روی نمونه‌های سنگ و سیال میدان کرنج طراحی شده‌اند که فاز اجرایی آن به‌زودی آغاز خواهد شد.

تعیین و اولویت‌بندی ۳۲ چالش اساسی میدان اهواز

کُرد به نتایج مطالعات انجام‌شده در میدان اهواز می‌پردازد و ادامه می‌دهد: پس از مطالعات و بررسی‌های صورت گرفته در میدان اهواز، به دلیل وسعت زیاد این میدان و تنوع سنگ و سیال، هر یک از مخازن آن به ناحیه‌هایی (مخزن بنگستان و آسماری به ترتیب ۸ و ۱۲ ناحیه) تقسیم شد که بر اساس غربالگری اولیه روش‌های ازدیاد برداشت در مخزن بنگستان میدان اهواز با استفاده از نرم‌افزارهای تخصصی، روش‌های تزریق غیرامتزاجی گاز، سیلاب‌زنی آب و چاه افقی انتخاب شده است؛ همچنین ۳۲ چالش‌ اساسی میدان در سه بخش مخزن‌محور، چاه‌محور و تاسیسات‌محور تعیین و راهکارهایی برای رفع آنها پیشنهاد شده است. این مطالعه از سوی پژوهشگاه صنعت نفت و با همکاری شریک معتبر خارجی در حال انجام است.

طراحی ست‌آپ‌های آزمایشگاهی نوین در مطالعه گچساران

به گفته این مقام مسئول، دانشگاه صنعت نفت در مطالعه میدان گچساران ست‌آپ آزمایشگاهی نوینی جهت شبیه‌سازی رفتار مخازن دارای کلاهک گازی طراحی کرده و با بومی‌سازی دستگاه مذکور امکان بررسی تمامی روش‌های ازدیاد برداشت در بسیاری از مخازن میدان‌های نفت‌خیز جنوب با دقت بیشتری امکان‌پذیر شده است. همچنین روشی منحصربه‌فرد در تعیین انواع سنگ مخازن تعریف و بر مبنای آن دستگاه جدیدی طراحی و راه‌اندازی شده است. در زمینه چالش‌های این میدان نیز تاکنون بیش از ۴۰ پروژه دانشجویی تعریف شده و گروه نفت این دانشگاه تصویب پروپوزال‌های تحصیلات تکمیلی را به مرتبط بودن با چالش‌های میدان گچساران منوط کرده است.

غربالگری روش‌های ازدیاد برداشت در بی‌بی‌حکیمه

رئیس پژوهش و فناوری شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب درباره مطالعات انجام شده در میدان بی‌بی‌حکیمه، به شناسایی و اولویت‌بندی ۱۳ چالش اصلی میدان اشاره می‌کند و می‌گوید: راهکارهای فناورانه برای حل این چالش‌ها به‌صورت پروپوزال‌های پژوهشی از سوی پژوهشگاه صنعت نفت در حال تهیه است. در این میدان با استفاده از آنالوژی و نرم‌افزارهای تجاری، روش‌های بهینه ازدیاد برداشت انتخاب و آزمایش‌های اولیه و پیشرفته برای بررسی دقیق‌تر روش‌های منتخب طراحی شده‌اند.

ساخت و سنتز مواد شیمیایی برای ازدیاد برداشت نفت منصوری

آخرین میدانی که کُرد به آن اشاره می‌کند، میدان منصوری است که بر اساس توضیحات ارائه‌شده، بیش از ۵۶ پروژه دانشجویی در ارتباط با این میدان در دانشگاه شیراز در حال پیگیری است. در این میدان نیز چالش‌های اصلی شناسایی و اولویت‌بندی و برای رفع آنها راهکارهایی پیش‌بینی شده است. طبق بررسی‌های اولیه انجام‌شده در مخزن آسماری، با توجه به آب‌زدگی لایه نفتی، ازدیاد برداشت با استفاده از سیالات پایه آبی تحت بررسی است. در مخزن بنگستان نیز افزون بر روش‌های پایه آبی، روش‌های لایه شکافی نیز برای بهبود تولید از میدان تحت بررسی قرار دارد. ساخت و سنتز مواد شیمیایی برای ازدیاد برداشت در شرایط دما و فشار مخزن از دیگر دستاوردهای این پروژه پژوهشی است.

انتخاب مراکز تحقیقاتی معتبر خارجی به‌منظور انتقال فناوری

به گفته نماینده مدیرعامل در پروژه‌های ازدیاد برداشت از میدان‌های شش‌گانه مناطق نفت‌خیز جنوب، تاکنون یک مرکز تحقیقاتی معتبر در بسته کاری نخست در پروژه پژوهشی میدان اهواز در زمینه انتخاب روش بهینه ازدیاد برداشت مشارکت فعالی داشته است. همچنین شرح کار چند مشاور پژوهشی معتبر خارجی دیگر مرحله امضای قرارداد را می‌گذراند که هدف از امضای قرارداد با شریکان خارجی، دستیابی به دانش و فناوری‌های روزآمد جهانی و انتقال فناوری به داخل کشور است.

منبع: شانا