تهران برای حل معضل بزرگ آبی،چه خواهد کرد؟
نبض نفت- منابع زیرزمینی آب تهران در دشت‌های ممنوعه و ممنوعه بحرانی قرار دارند و با توجه به این‌که حدود ۵۰ سال است که پمپاژ می‌شوند، همه آنها در روزهای پایانی عمر خود قرار دارند. این وضعیت نامطلوب با یک یا دو سال بارندگی خوب بهبود نمی‌یابد. البته بارندگی روی منابع آب سطحی و سدها قطعا اثر دارد و بخشی از آب که از منابع آب سطحی تامین می‌شود وضعیت خوبی دارند اما ۵۰ درصد دیگر که از منابع آب زیرزمینی تامین می‌شود، کماکان اوضاع خوبی ندارند.
بارندگی‌ها پیامدهای خشکسالی ۱۱ ساله را جبران نکرد
البته سال آبی ۱۳۹۸-۱۳۹۷ به دلیل افزایش بارندگی رنگ دیگری نسبت به سال‌های قبل داشت. بارندگی امسال میزان حجم ذخیره سدها را افزایش داد و به‌طور متوسط تا ۸۲ درصد حجم مخازن را پر کرد اما مشکل کمبود آب کلان شهرها را حل نکرده است. به همین دلیل مدیریت مصرف آب تنها محدود به دوره خشکسالی و کم‌آبی نیست و حتی در بارش‌های مناسب نیز باید در مدیریت مصرف آب جدی بود. مصرف روزانه سه میلیون و ۵۰۰ هزار مترمکعب آب برای تهران یک تهدید به‌شمار می‌رود و پایتخت با عبور از خطوط سه میلیون مترمکعب در روز دچار یک چالش و مشکل جدی خواهد شد.
در شرایط اخیر، مصرف آب شرب چهار درصد افزایش داشته و در حالی افزایش جمعیت این مقدار نبوده و این در حالی است که میزان مصارف شرب خیلی بیشتر از میانگین جهانی است و در شمال شهر تهران، مصرف آب تا دو برابر میانگین جهانی هم می‌رسد.
از سوی دیگر ظرفیت آب سدها فقط برای مصرف شرب استفاده نمی‌شود و برای بخش صنعت و کشاورزی هم مورد استفاده قرار می‌گیرد. بنابراین نمی‌توان به این دلیل که بارندگی‌ها زیاد بوده و ظرفیت آب سدها افزایش پیدا کرده، افزایش مصرف آب را توجیه عقلانی کرد. اگرچه بارندگی امسال دو برابر نسبت به سال گذشته و نسبت به متوسط دراز مدت ۴۰ درصد بیشتر بوده، اما این میزان بارش پیامدهای خشکسالی ۱۱ ساله را جبران نکرده است.
اما حجم متوسط سالانه مصارف آب شرب و بهداشت در ایران حدود هفت میلیارد متر مکعب است که از این میزان ۴۰ درصد از طریق آب‌های سطحی و ۶۰ درصد از طریق آب‌های زیرزمینی تأمین می‌شود. در کلان شهرها مصرف آب حتماً باید به میزان مصرف متوسط جهانی برسد.
متوسط مصرف شرب و بهداشت در مقیاس جهانی ۱۴۰ لیتر به ازای هر نفر است که این میزان در ایران خیلی بیشتر شده و بین ۲۱۰ تا ۲۵۰ لیتر است که در برخی نقاط مثل شمال شهر تهران بیشتر بوده و حتی به ۳۰۰ لیتر هم رسیده است. الگوی مصرف بهینه برای هر خانوار در کشور تا ۱۲ تا ۱۵ متر مکعب در ماه است و چنانچه بیش از این مصرف داشته باشند، مشمول هزینه‌های پلکانی خواهند شد.
نمی‌توان آینده را پیش‌بینی کرد
طبق آماری که از سوی قاسم تقی‌زاده خامسی- معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا - اعلام شده است، مخازن سفره‌های زیر زمینی آبی ۱۳۰ میلیارد مترمکعب کسری دارد و این میزان کسری با یکسال بارندگی تأمین نمی‌شوند، زیرا ما حدود ۱۰ سال خشکسالی داشتیم.
از سوی دیگر، مسوولان بر این باورند که نمی‌توان وضعیت آب و هوا را پیش‌بینی کرد و هیچکس نمی‌تواند به صورت مستند بگوید که سال آینده خشک است یا تر. با این‌که در حال حاضر وضعیت آب در ایران مناسب است، برای سال آینده آبی ترسالی پیش‌بینی نمی‌شود؛ زیرا کشور ما در یک اقلیم خشک و نیمه‌خشک قرار دارد و ۶۰ درصد آن نیمه‌خشک و ۵۰ درصد بیابانی است و نمی‌توان سرنوشت آن را تغییر داد.
به عبارت دیگر ایران دارای سرنوشت اقلیمی خاص خود است؛ اقلیمی که یک‌سوم میانگین جهانی بارش دارد. توزیع بارش‌ها در آن به لحاظ جغرافیایی و زمانی نامتوازن است و به طور تاریخی در لیست مبتنی بر کم‌آبی اتکا کرده است. این سرنوشت اقلیمی حداقل با ابزارهای فن‌آورانه بشری امروز قابل تغییر نیست و نمی‌توان آن را به پرآبی بدل کرد. به همین دلیل مسئولان نگران این موضوع هستند که کشور امسال با خوش خیالی ترسالی ناشی از بارندگی‌ها مواجه است.
در این راستا وزارت نیرو در این استان ۱۷۴ پروژه با ۳۵ هزار میلیارد تومان در بخش‌های آب، برق و فاضلاب با پیشرفت متوسط ۴۵ درصد در دست اجرا دارد. مهم‌ترین این پروژه‌ها، واحد دوم تصفیه‌خانه هفتم تهران است که بیش از ۲ میلیون نفر جمعیت را در شهرهای پاکداشت، ورامین، قرچک و پیشوا زیر پوشش خواهد برد. علاوه بر این ۲۰ پروژه خرد و کلان برق با ۲۷۵ میلیارد تومان سرمایه گذاری در تهران، قرچک، ورامین و اسلامشهر و سه نیروگاه خورشیدی با ۱۲۷ میلیارد تومان سرمایه‌گذاری در ری و دماوند و آبرسانی به ۷۲ روستای پرجمعیت با ۱۴۶ هزار نفر جمعیت با ۵۰ میلیارد تومان و تاسیسات فاضلاب در منطقه امامزاده داود بهره‌برداری می‌شود که مجموع آنها بالغ بر ۱۰۷۹ میلیارد تومان است.
بیش از ۱۰ هزار و ۶۰۰ روستا را با جمعیت بیش از ۷ میلیون نفر به شبکه آب پایدار و سالم وصل شده در پرتو این یکپارچکی، توسعه داده و در نیمه نخست سال ۱۴۰۰ سه میلیون نفر دیگر از روستاییان به این مجموعه بهره‌مند بپیوندند و فصل تازه‌ای در موضوع جمع‌آوری و تصفیه‌خانه فاضلاب در روستاها گشوده شود. رضا اردکانیان وزیر نیرو بر این باور است که موضوع آب بویژه در کلانشهرها باید ناظر بر دهه‌های پیش رو باشد و برای سال ۱۴۱۵ طرح‌های ما در دست اجراست.
تهران پس از سیستان‌وبلوچستان دومین استان ایران از نظر فقر منابع آبی است و هر سال عددی به اندازه یک شهر متوسط به جمعیت آن اضافه می‌شود. همین مسأله سبب شده است که علاوه بر معدود سدهای اطراف پایتخت، منابع آب زیرزمینی این استان به‌شدت زیر فشار باشد به همین دلیل مشکل آب در این استان یکی از بزرگترین مشکل‌ها شناخته شده که لازم است تدابیر جدی برای آن درنظر گرفته شود.
