بحرانی که پایه‌های قدرت پوتین را لرزاند
به گزارش نبض نفت به نقل از اویل پرایس، در اوایل مارس سعودی‌ها در نشست گروه اوپک پلاس خواستار افزایش کاهش تولید به ۱.۵ میلیون بشکه در روز برای تقویت قیمتهای نفت شدند که تحت تاثیر شیوع بیماری کووید ۱۹، کاهش فعالیت اقتصادی و تقاضا نزول کرده بود اما روسیه این پیشنهاد را نپذیرفت.
به گفته سخنگوی روس‌نفت که بزرگترین تولیدکننده نفت روسیه است، این توافق از نظر منافع روسیه به هیچ وجه منطقی نبود. با حذف نفت ارزان عربی و روسی از بازارها، راه برای نفت شیل آمریکا گشوده می‌شد. مسکو پیش از تصمیم‌گیری برای کاهش بیشتر تولید، خواهان حفظ محدودیت عرضه در سطح توافق شده قبلی بود تا درک بهبودی از تبعات اقتصادی پاندمی کرونا داشته باشد و زمانی که با کاهش بیشتر تولید موافقت کرد، خواستار تضمین کاهش تولید از سوی آمریکا هم بود.
مسکو دلایل دیگری داشت که بخواهد به بخش انرژی آمریکا ضربه بزند. اواخر سال گذشته واشنگتن پروژه ساخت خط لوله گازی نورد استریم ۲ را هدف تحریم قرار داد و باعث به تاخیر افتادن تکمیل این پروژه شد، در حالی که همزمان صادرات گاز شیل آمریکا به بازارهای اروپایی در جریان بود. این اواخر آمریکا شرکت روس‌نفت تریدینگ که زیرمجموعه روس‌نفت بود را به دلیل کمک به تجارت نفت ونزوئلا هدف تحریم قرار داد. اما مسکو انتظار نداشت سعودی‌ها به مخالفت روسیه با کاهش بیشتر تولید واکنش نشان دهند.
تهدید سعودی‌ها برای گشایش شیرهای نفت و تخفیفهای چشمگیر برای صادرات نفت، قیمتهای را به سطحی نزول داد که در چند دهه گذشته کم‌سابقه بود. جنگ قیمت آغاز شد و در مقابل افزایش تولید روسیه به میزان ۳۰۰ هزار بشکه در روز، سعودی‌ها ۲.۵ میلیون بشکه در روز به میزان عرضه خود اضافه کردند. مسکو موضع تدافعی به خود گرفت و با وجود وابستگی به نفت برای دو سوم درآمد صادراتی خود و ۴۰ درصد درآمد بودجه، وزارت دارایی روسیه اعلام کرد که این کشور می‌تواند با قیمت نفت در سطح ۲۵ دلار به مدت ۱۰ سال دوام بیاورد.
این کشور روی ۱۵۰ میلیارد دلار دارایی صندوق سرمایه گذاری ملی برای پوشش شکاف بودجه که روی قیمت ۴۲ دلار هر بشکه نفت تنظیم شده بود، حساب باز کرده بود. این ادعا قطعا اغراق آمیز بود و صنعت نفت روسیه هم در صورت محدود شدن فعالیت چاه‌ها متحمل صدمات قابل توجهی می‌شد. با این حال مقامات این وزارتخانه این سیگنال روشن را فرستادند که تسلیم نخواهند شد.
با وجود لحن محکم روس‌ها، فروپاشی قیمتهای نفت چالشهای داخلی را پیش روی رییس جمهور روسیه قرار داد. اوایل امسال پوتین در سخنرانی سالانه خود بر بهبود اقتصاد و ارتقای استانداردهای زندگی که در شش سال گذشته تقریبا تغییری نداشتند، تاکید کرده بود. شرایط اجتماعی اقتصادی نامطلوب باعث نارضایتی مردم روسیه شده و شهروندان روسی به مسائل آموزشی، درمانی و محیط زیستی و همچنین فساد مالی و بی کفایتی مسئولان معترض شدند. این ناآرامی به سطحی نرسید که دولت را تهدید کند اما کرملین همواره نسبت به نارضایتی عمومی محتاط بوده است زیرا اعتراضات کارگران نقش مهمی در سقوط حکومت استبدادی در سال ۱۹۱۷ و فروپاشی اتحادیه جماهیر شوروی سابق در سال ۱۹۹۱ داشت.
اکنون تبعات اقتصادی جهانی بیماری کووید ۱۹ به شکل اجتناب ناپذیری رشد اقتصادی روسیه را آهسته خواهد کرد. فروپاشی طولانی قیمتهای نفت مطمئنا اقتصاد این کشور را به رکود می‌کشاند. قولهای پوتین به باد رفت. در چنین شرایطی پوتین به تقویت و تثبیت قیمتهای نفت نیاز داشت و سوال این بود که چگونه این کار را بدون تسلیم شدن در برابر فشارهای سعودی‌ها یا آمریکاییها انجام دهد.
دونالد ترامپ، رییس جمهور آمریکا فرصتی که پوتین به دنبال آن بود را فراهم کرد. ترامپ ابتدا از کاهش قیمت نفت به عنوان یک اتفاق خوب برای مصرف کنندگان استقبال کرد اما تا پایان مارس تحت فشار صنعت داخلی نفت، لحنش تغییر یافت و تلاش کرد دو سیاستمدار قدرتمند یعنی ولادیمیر پوتین و محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی را متقاعد کند.
ترامپ در ۳۱ مارس با پوتین تماس گرفت و درباره بحران ویروس کرونا و بازارهای نفت گفت و گو کرد. در بیانیه‌های کرملین درباره مکالمات پوتین با رهبران خارجی همواره بر این نکته تاکید می‌شود که چه کسی اول تماس گرفته است و این بار هم اعلام شد که ترامپ تماس گرفته و خواستار توقف جنگ قیمت نفت شده است. روز بعد روسیه یک محموله اقلام بشردوستانه به نیویورک ارسال کرد که دوباره نشان می‌داد این آمریکاست که به کمک نیاز دارد نه روسیه.
سه روز بعد پوتین اعلام کرد که روسیه آماده است با شرکای خود شامل آمریکا و عربستان سعودی برای تثبیت بازارهای نفت همکاری کند و تولید نفت را حداکثر ۱۰ میلیون بشکه در روز کاهش دهد. وی از دیدار فوق العاده اوپک پلاس برای مشخص کردن جزییات توافق جدید حمایت کرد. از منظر روسیه، کاهش تولید آمریکا که یکی از اهداف کلیدی این بحران به وجود آمده بود، باید بخشی از این توافق می‌بود.
همزمان با چرخش مواضع پوتین، دو روایت از جنگ قیمت نفت در مطبوعات روسیه پررنگ شد که در یکی گفته می‌شد سعودی‌ها مصمم بودند برای حذف نفت شیل آمریکا از بازار، قیمتها را پایین بیاورند و در دیگری گفته شد جنگ قیمت از ابتدا توطئه مشترک آمریکا و عربستان سعودی برای تضعیف بخش نفت روسیه از طریق کاهش تولید و تحریم بود. روایت اول نقش روسیه را از هر گونه تلاش علیه آمریکا مبرا می‌کرد و دومی روسیه را یک قربانی بی‌گناه جلوه می‌داد. هر دو روایت مطابق با استانداردهای کرملین برای نشان دادن حسن نیت و بی‌گناهی روسیه بودند.
بر اساس گزارش اویل پرایس، معلوم نیست قیمتهای نفت تا چند ماه دیگر به چه سطحی خواهند رسید. دانیل یرگین، کارشناس برجسته بخش انرژی جهانی خاطرنشان کرد که قیمتهای نفت احتمالا در اواخر آوریل و ماه مه به دلیل افت تقاضا و تکمیل شدن ظرفیت مخازن نفت کاهش پیدا خواهد کرد. توافق هفته گذشته اوپک پلاس برای کاهش تولید ۹.۷ میلیون بشکه در روز برای متوقف کردن روند نزولی قیمتها کافی نیست.
در چنین شرایطی، کاهش تولید آمریکا همان طور که روسیه می‌خواهد و همچنین کاهش تولید روسیه و عربستان سعودی اجتناب ناپذیر خواهد بود. فارغ از سیاست ترامپ، محمد بن سلمان و پوتین، دوران دشواری پیش رو قرار دارند. اما برای روس‌ها با وجود محاسبات اولیه اشتباهی که داشتند، به نظر خواهد رسید پوتین رهبر قاطع و سازنده ای در مبارزه با بحران بوده و نقش قویتری نسبت به ترامپ ایفا کرده است، مهمتر از همه این که پوتین و روسیه سرخم نکرده‌اند.
