طرح انتقال نفت، تمرین توانستن در شرایط تحریم
آغاز به کار طرح‌های صنعتی این هفته اما یک تفاوت مهم با هفته‌های دیگر داشت و آن افتتاح خط لوله مهم نفتی در جنوب ایران و توسعه سواحل باارزش مکران بود. بدین ترتیب طرح احداث خط لوله ۴۲ اینچی با طول تقریبی یک هزار کیلومتر و با استفاده از پنج تلمبه‌خانه بین‌راهی و دو ایستگاه توپکرانی، همچنین تعداد ۱۱ پست برق و خطوط انتقال برق به طول تقریبی ۱۸۰ کیلومتر، مردادماه سال ۹۸ آغاز شد.
هدف از این طرح انتقال یک میلیون بشکه نفت خام سبک و سنگین صادراتی در روز و نیز ایجاد ظرفیت انتقال یک میلیون بشکه نفت خام در روز از گوره به پایانه جاسک و ذخیره‌سازی نفت خام و صادرات آن از طریق پایانه جدید جاسک بود که تا پایان سال به بهره‌برداری کامل خواهد رسید. بر اساس اعلام وزارت نفت تاکنون ۳۰۰ میلیون دلار در این طرح هزینه شده و ۸۰۰ تا ۸۵۰ میلیون دلار برای تکمیل آن نیاز است.
اهمیت راهبردی خط لوله گوره - جاسک
ویژگی‌های فنی و اجرایی پروژه خط انتقال نفت، حکایت از کار بزرگ متخصصان داخلی کشور آن هم در شرایط دشوار تحریم و تهدید دارد اما اهمیت این خط انتقال تنها در بُعد فیزیکی و اجرایی آن نیست. این طرح از منظر استراتژیک برای ایران اهمیت به سزایی دارد و جمهوری اسلامی با تکمیل این طرح تنگه هرمز را برای صادرات نفت دور خواهد زد. شاید توصیف این اهمیت از زبان رئیس‌جمهوری بهتر بتواند آن را منعکس کند.
روحانی در مراسم افتتاح خط لوله «گوره - جاسک» این طرح را از استراتژیک‌ترین طرح‌های دولت تدبیر و امید عنوان کرد و افزود: «بسیاری از کشورهای منطقه توانستند برای صادرات نفت خود راه دومی ایجاد کنند تا هنگام خطر در تنگه هرمز بتوانند نفت را از طرق دیگر صادر کنند. تنها کشوری که در این میان مانده بود و اگر روزی تنگه هرمز به دلیلی بسته می‌شد، صادرات نفتش به‌طور کامل متوقف می‌شد، جمهوری اسلامی ایران بود. البته شعاری که می‌دادیم که ما در کنار تنگه هرمز هستیم و آبراه در اختیار ما است، کاملاً درست بود اما در روز مبادا مشکل عظیمی برای خود ما به وجود می‌آمد که از این مشکل عبور کردیم.»
بیژن زنگنه، وزیر نفت هم در توییتی با اشاره به اهمیت این خط لوله تأکید کرده است: «با امکان صدور نفت خام در بیرون تنگه هرمز از طریق احداث پایانه صادرات نفت در جاسک و خط لوله هزار کیلومتری به آن تا پایان امسال، با همت کارکنان صنعت نفت امنیت صدور نفت ایران نسبت به دیگر صادرکنندگان خاورمیانه و همسایگان دوچندان می‌شود.»
راه دوم و هنگامه خطری که رئیس‌جمهوری در سخنان افتتاحیه درباره آن گفت، نه به دلیل حضور یا اقدامات ایران بلکه ریشه در حضور نیروهای فرامنطقه‌ای در منطقه خلیج فارس و تنگه هرمز دارد. طی سال‌های گذشته ایران در آب‌های سرزمینی خود حتی در بدترین شرایط هم هیچ‌گاه تهدیدی برای همسایگان خود نبود، اما پروپاگاندای رسانه‌ای و ایران‌هراسی‌های کاخ سفید شرایط را به‌گونه‌ای ترسیم کرده بود که جهان آماده بسته شدن تنگه هرمز و حمله ایران به نفتکش‌ها و کشتی‌های حامل بار از این تنگه استراتژیک بود.
این هیاهو سال گذشته به بیشترین میزان خود رسید و هم‌زمان با حمله‌های مشکوک به نفتکش‌ها و تأسیسات نفتی در منطقه، وزارت دفاع آمریکا با اعلام اعزام نیروها و سربازان بیشتر به تنگه هرمز به جمهوری اسلامی درباره حضور در آب‌های سرزمینی خود هشدار داد!
با وجود چنین بهانه‌جویی‌هایی، همه کشورهای حاضر در این منطقه مهم، باید برای حراست از منافع خود طرح دوم یا همان «plan B» هم طراحی می‌کردند که شواهد نشان می‌دهد راه تازه‌ای برای صادرات نفت و فرآورده‌های نفتی خود یافته‌اند تا در روز ضرورت منافع آنها در آتش دخالت‌های آمریکا در منطقه نسوزد.
ایران هم در این مسیر از تلاش دست نکشید و برای رهایی از وابستگی به تنگه‌ای که کانون تنش تلقی می‌شود، گام برداشت. خط لوله «گوره-جاسک» منهای تمام ظرفیت‌های توسعه‌ای که می‌تواند برای بنادر مورد اشاره به وجود آورد، نشان می‌دهد که ایران هم در برابر دخالت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای راهکارهای مخصوص خود را داشته و دارد. مخابره این پیام استراتژیک وجود طرح ثانویه می‌تواند فشارها را تا حد زیادی از جمهوری اسلامی دور کند و هم‌زمان با کاستن از اهمیت این تنگه، دلیل وجود و حضور نیروهای آمریکایی را در منطقه زیر سؤال ببرد.
کاش منتقدان هم باور کنند
تمرکززدایی از پایانه‌های صادراتی موجود در تنگه هرمز و بهره‌گیری از ظرفیت بنادری چون جاسک و سواحل مکران، ریسک صادرات نفت از این تنگه را کاهش می‌دهد، اما ایران برای یافتن و ساختن این طرح دوم با مشکلاتی به‌ویژه پس از سال ۹۷ و خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌ها روبه‌رو بود. ساختن هر یک متر از این خط لوله و تکمیل ضمائم آن با وجود انسداد در ورود بسیاری از مواد اولیه پتروشیمی یکی از دشوارترین کارها بود، اما انجام شد تا رئیس‌جمهوری روز افتتاح آن یادآور شود: «تحریم با همه مشکلاتی که برای کشور دارد نقاط فرصت هم برای کشور دارد.» و زنگنه هم اعلام کند که «برای اولین بار تمام تجهیزات مورد نیاز آن در داخل تولید شده است». جملاتی کلیدی که در توصیف این خط لوله و طرح انتقال گفته شد، نشان می‌داد صنعت حساس و مهم نفت هم می‌تواند در تحریم‌های آمریکا به راه خود ادامه دهد و همین جمله نقطه تمایز طرح انتقال از دیگر طرح‌های مورد بهره‌برداری دولت است که درصدی از آنها یا با توان یا تکنولوژی خارجی ساخته شده و به مرحله بهره‌برداری رسیده است.
براساس اعلام رضا دهقان، معاون توسعه و مهندسی شرکت ملی نفت ایران، تمام شرکت‌های پیمانکار و مشاور این طرح ایرانی هستند و بخش عمده کالاها نیز به سازندگان داخلی واگذار شده است. در این طرح بیش از ۹۵ درصد خدمات و تجهیزات این طرح ایرانی است که از حیث برون‌سپاری و استفاده از توان داخلی در بین طرح‌های کلان شرکت ملی نفت ایران بی‌نظیر است.
با چنین توصیفاتی می‌توان به روحانی حق داد که بگوید: «امروز، روز بسیار مهمی در تاریخ انرژی کشور است. ایران در شرایط تحریم و فشار قادر است از استان بوشهر و منطقه تلمبه‌خانه گوره تا استان هرمزگان و جاسک هزار کیلومتر این طرح را ادامه دهد که این نشان از توانمندی ملت، محققان، صنعتگران و بخش نفت و انرژی است.»
این توانمندی و این میزان تکاپو اما در سایه انتقادات ناتمام داخلی به دولت آیا دیده خواهد شد؟ یا تنها به دلیل اینکه وزیر نفت دولت تدبیر و امید مسئول آن بوده در میان خبرها و تحلیل‌های منتقدان جایی نخواهد داشت؟ این پرسش مهم به نوعی در پایان رشته توییت توصیفی علیرضا معزی، معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر رئیس‌جمهوری از این طرح، هم مورد اشاره قرار گرفته و معزی تصریح کرده است: «ان‌شاءالله در اسفند ۹۹، ایران ما ظرفیت آن را خواهد داشت که از جاسک، روزانه یک میلیون بشکه نفت صادر کند. جهان به‌خوبی می‌فهمد و می‌داند که امروز چه رخ داد، امید که انصاف و وطن‌خواهی مخالفان دولت نیز اجازه دهد تا شهروندان ایرانی نیز از این رویداد ملی به‌خوبی آگاه شوند.»
انصاف و تمرکز بر منافع ملی به‌جای منافع سیاسی و جناحی چندی است که با شدت یافتن انتقادات علیه دولت شدت گرفته است و دولت امیدوار است دست‌کم در این موفقیت ملی منتقدان کمی منصفانه‌تر به اقدامات قوه مجریه بنگرند.
دولت در یکی از سخت‌ترین برهه‌های کشور، توانمندی خود و متخصصانش را باور کرده است و همین انتظار را هم از منتقدان خود دارد. ایران در شرایط کنونی گزینه‌ای جز اعتماد و تکیه بر توان داخلی ندارد. منصفانه نیست چنین توانایی و قابلیت‌هایی نادیده گرفته شود. این طرح‌ها و پروژه‌ها نه‌تنها کارنامه دولت روحانی که کارنامه نظام جمهوری اسلامی است.
منبع: ایرنا
