چگونه رکوردی تازه در انتقال نفت و فرآورده ثبت شد؟
سید جعفر علیزاده دربندی، مدیر خطوط لوله شرکت خطوط لوله و مخابرات ایران در این باره می‌گوید: اگرچه میانگین عمر خطوط لوله انتقال نفت بالای ۳۰ سال است، اما این خطوط مانند ساعت کار می‌کنند و این شرکت در سال 98 موفق شد با ارسال بیش از ۱۲۸ میلیارد لیتر مواد نفتی رکورد تازه‌ای در حجم انتقال فرآورده‌های نفتی ثبت کند.
متن کامل گفت‌وگو با سید جعفر علیزاده دربندی، مدیر خطوط لوله شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران را در ادامه می‌خوانید:
به‌طور میانگین روزانه چه مقدار فرآورده نفتی با خطوط لوله انتقال نفت جابه‌جا می‌شود؟
به‌طور میانگین روزانه ۳۵۰ میلیون لیتر فرآورده نفتی و نفت خام با خطوط لوله انتقال نفت جابه‌جا می‌شود. پارسال (۱۳۹۸) درمجموع بیش از ۱۲۸ میلیارد لیتر انواع فرآورده و نفت خام از طریق خطوط لوله منتقل شد که از این رقم، بیش از سه میلیارد لیتر فرآورده در اختیار نیروگاه‌ها هم قرار دادیم. این میزان انتقال نفت و فرآورده در طول ۲۰ سال گذشته یک رکورد برای شرکت ماست. بخش اعظم این حجم انتقال افزوده شده برای بخش‌های توسعه‌ای بوده و بخشی از راهکارهای فرآیندی با تولید و ابتکارهای انجام شده است، برای نمونه امکان استفاده از مواد روان‌کننده و تزریق به خطوط، افزایش ظرفیت بهره‌برداری بیش از ظرفیت طراحی خط را در پی داشته است.
البته ظرفیت انتقال فرآورده‌ها در طول سال دارای نوسان است، اما به‌طور کلی به‌دلیل افزایش مصرف فرآورده‌های نفتی در طول چند سال گذشته حجم انتقال نیز افزایش و به موازات آن به مرور ظرفیت انتقال و جابه‌جایی متناسب با آن افزایش یافته است. برای نمونه با بهره‌برداری از پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس در سال‌های گذشته، طرح‌های توسعه‌ای که از پیش در این بخش در نظر گرفته شده در حال اجرا بوده است تا بتوان فرآورده‌های تولیدی این پالایشگاه را برای مصرف به نقاط شمالی کشور انتقال داد.
چقدر در این مدت ظرفیت‌سازی صورت گرفته است؟
در طول چند سال گذشته ظرفیت تولید فرآورده‌های نفتی در ایران افزایش یافته است و ما هم متناسب با آن خطوط لوله انتقال نفت خود را توسعه دادیم. پارسال خط لوله نائین - کاشان - ری به بهره‌برداری رسید. اکنون هم افزایش ظرفیت خطوط لوله فرآورده و نفت خام در سایر بخش‌های مورد نیاز یا به پایان رسیده، یا در حال انجام است.
خطوط لوله کنونی پاسخگوی افزایش ظرفیت تولید فرآورده‌ها نیست؟
همان‌طور که گفتم به موازات افزایش ظرفیت پالایشگاه‌ها و ورود پالایشگاههای جدید به مدار تولید، ظرفیت خطوط انتقال خود را افزایش می‌دهیم. درواقع نمی‌توانیم یک بخش را توسعه دهیم و در بخش دیگر توسعه را متوقف کنیم. همه اینها به‌صورت زنجیره به هم متصل هستند. اگر ما به موازات افزایش ظرفیت پالایشگاه‌ها ظرفیت خطوط انتقال خود و انبارهای پخش را افزایش ندهیم زنجیره تولید، انتقال و توزیع دچار اختلال می‌شود که خوشبختانه تاکنون این زنجیره همواره برقرار بوده است.
با توجه به شرایطی که هم‌اکنون کرونا تحمیل کرده آیا حجم انتقال فرآورده کم شده است؟
انتقال نفت خام و فرآورده به‌طور کلی تابع شرایط خاص از جمله سرما، گرما و حتی بیماری کرونا نبوده و همواره مداومت دارد. برای نمونه زمانی که تازه با پدیده کرونا روبه‌رو شده بودیم در برهه‌ای از زمان سفرها خیلی کاهش یافته بود، در نتیجه مصرف بنزین نیز کم شد، اما به این معنا نبود که پالایشگاههای ما تولیدشان را به دلیل پایین آمدن مصرف کم کنند، بنابراین ظرفیت انتقال هم کم نشد، اما به موازات کاهش مصرف، ذخیره‌سازی فرآورده‌ها افزایش یافت، به نحوی که هم‌اکنون ظرفیت ذخیره مخازن ما افزایش یافته است. بنابران اگر مصرف کم یا زیاد شود موجودی ذخیره‌ها در مخازنمان تغییر می‌کند. افزایش ظرفیت‌هایی که در این بخش انجام دادیم سبب شده در برخی از فصول سال که با افزایش مصرف روبه‌رو می‌شویم بتوانیم تعادل را در عرضه و تقاضا برقرار کنیم.
در شرایطی شما موفق به ثبت این رکورد شده‌اید که علاوه بر کرونا صنعت نفت با تحریم شدیدی روبه‌رو بود. بیشتر توضیح دهید؟
ببینید تحریم‌ها به هیچ عنوان مانعی در انتقال نفت و فرآورده‌ها در ایران نبوده است؛ نمی‌گویم شرایط ایده‌آلی داشتیم، اما تاکنون انتقال نفت از طریق خطوط لوله به‌صورت پایدار و کلان انجام شده و خواهد شد. ما از همان ابتدا که تشدید تحریم‌ها علیه صنعت نفت را داشتیم استفاده از توانمندی شرکت‌های داخلی را در تأمین و تعمیر قطعات و تجهیزات در دستور کار خود قرار دادیم و خوشبختانه توانستیم در همین مدت با بسیاری از شرکت‌های توانمند ایرانی همکاری کنیم. با حمایت‌هایی که از سازندگان داخلی انجام دادیم هم‌اکنون آنها می‌توانند خیلی از تجهیزات مورد نیازمان را تعمیر کنند. برای نمونه فناوری پیشرفته ساخت بلید توربین‌ها، یا قطعات آنها بومی شده است همین موضوع سبب شده اتکای ما به شرکت‌های خارجی در این بخش‌ها از بین برود. البته ماهیت فعالیت ما به‌گونه‌ای است که باید به‌طور مداوم به پایش خطوط و مراکز انتقالمان بپردازیم و تعمیرات دوره‌ای را هم داشته باشیم.
میانگین عمر خطوط انتقال نفت ایران چقدر است؟
متوسط عمر خطوط لوله انتقال نفت در ایران بالای ۳۰ سال است، با این حال قدیمی‌ترین خط لوله ما خط لوله ۱۰ اینچ اهواز - ری است که ۶۳ سال از زمان تأسیس آن می‌گذرد، از طرف دیگر خط نائین - ری - کاشان را هم داریم که پارسال به بهره‌برداری رسید، شرکت‌های داخلی پیگرانی هوشمند را انجام می‌دهند؟
اما همه خطوط انتقال نفت ما مثل ساعت کار می‌کنند، زیرا تعمیر و نگهداری همه خطوط انتقال نفت را به‌صورت مداوم از طریق پیگیرانی هوشمند انجام داده‌ایم.
تاکنون پیمانکاران خارجی پیگرانی هوشمند را انجام دادند و ما براساس پیگرانی انجام‌شده در همان ایام نقاط ضعف خطوط را شناسایی و به تعمیر و نگهداشت آنها اقدام کردیم. اکنون هم تقریباً ۱۰۰ درصد خطوط لوله ما پیگرانی هوشمند شده‌اند و خطوط جدید هم فعلاً نیازی به پیگرانی ندارند، اما با آغاز و تشدید تحریم‌ها با توجه به اینکه دیگر ممکن است نتوانیم از خدمات شرکت‌های خارجی استفاده کنیم، به دنبال شناسایی شرکت‌های داخلی توانمند در این زمینه هستیم که تاکنون اقدام‌هایی نیز صورت گرفته است.
منبع: ماهنامه ایران پترولیوم
