باتری به باتری برق ایران و قطر در آینده نزدیک
نبض نفت - 7 مهر ماه سال ۱۳۹۹، جلسه ویدیو کنفرانسی بین وزیر نیروی ایران و وزیر مشاور در امور انرژی قطر برگزار شد که یکی از مهمترین دستورات این جلسه به مسئله اتصال شبکه برق دو کشور با استفاده از خط انتقال دریایی اختصاص داشت.
به طور کلی شبکه تولید و توزیع برق ایران با ظرفیت نزدیک به ۹۰ هزار مگاوات در مقایسه با کشورهای منطقه از توسعه بسیار بیشتری بهره‌مند شده است. تا جایی که این شبکه پتانسیل تبدیل شدن به قطب توزیع انرژی برق منطقه را در اختیار داشته و می‌تواند ایران را به بازیگر اصلی منطقه در حوزه تامین برق تبدیل کند.
تبدیل شدن ایران به قطب تولید و توزیع برق در منطقه علاوه بر اهمیت عمیق سیاست‌خارجی و مسئله تامین امنیت انرژی نقش قابل توجهی در تامین پایدار انرژی کشور دارد، زیرا میزان پیک مصرف در ایران مرتبط با بازه زمانی خاصی در فصل تابستان است و در شرایطی که اتصال شبکه برق ایران و شبکه برق کشورهای همسایه وجود داشته باشد، این میزان پیک مصرف با استفاده از انرژی تولید سایر کشورهایی که پیک انرژی متفاوتی نسبت به ایران دارند، تامین می‌شود.
متاسفانه در سال‌های اخیر، مسئله ایجاد کردن زیرساخت‌های لازم به منظور تبدیل شدن ایران به قطب انرژی کشور جدی گرفته نشده اما کشورهای منطقه برای جایگزینی ایران اقدامات فراوانی را صورت داده‌اند. برای مثال شرکت زیمنس آلمان در قالب قراردادی، تبدیل شدن کشور افغانستان به قطب توزیع برق منطقه آسیای مرکزی را هدف گرفته یا شرکت جنرال الکتریک آمریکا در قالب قراردادهای متعدد زیرساخت‌های انرژی کشور عراق را گسترش می‌دهند.
در چنین شرایطی خبر اتصال شبکه برق ایران و قطر با استفاد از خط انتقال دریایی می‌تواند گام ابتدایی برای بازگشت به مسیر تبدیل شدن ایران به قطب انرژی منطقه و استفاده از تمام مزایای مذکور تبدیل شود.
از طرفی بخش خصوصی صنعت برق کشور با در دست داشتن ۶۰ درصد از تولید برق کشور می‌تواند نقش بسیار موثری در تحقق هدف تبدیل شدن ایران به قطب انرژی منطقه ایفا کند و بازوی اصلی حاکمیت در این زمینه باشد.
بحث اتصال شبکه برق ایران و قطر در حالی مد نظر دو کشور قرار گرفته که این مسئله در مرحله مطالعه قرار دارد و امید است هرچه زودتر به نتیجه قطعی و شروع عملیات اجرایی آن نزدیک شویم.
در همین ارتباط به منظور گفتگو پیرامون امکان‌سنجی و اهمیت اتصال شبکه برق ایران و قطر از طریق خط انتقال دریایی به سراغ علیرضا غفوری‌فرد، قائم مقام فدراسیون صادرات انرژی و صنایع وابسته رفتیم تا به بحث پیرامون این موضوع بپردازیم.
مشروح این گفتگو به شرح زیر است:
مدتی پیش در دیدار مجازی رضا اردکانیان وزیر نیروی ایران و سعد شریده الکعبی، وزیر مشاور در امور انرژی قطر بحث امکان اتصال شبکه برق ایران به قطر از طریق کابل دریایی مطرح شد، به طور کلی از نظر شما اجرای چنین پروژه‌هایی در سطح کلان چگونه ارزیابی می‌شود و اساسا چه آثار و پیامدهای مثبتی را برای کشور به همراه خواهد داشت؟
*اتصال شبکه برق ایران و قطر، گام مثبت در تبدیل شدن ایران به هاب انرژی منطقه
غفوری فرد: پرونده اتصال شبکه برق کشورها به یک دیگر در سطح منطقه‌ای و جهانی با محوریت تامین پایدار انرژی مسئله بسیار مثبتی تلقی می‌شود. این مسئله در حوزه بهینه‌سازی مصرف انرژی به جهت تفاوت در افق و ساعت بسیار موثر است. شما توجه کنید که الزاما پیک مصرف انرژی در یک کشور تطبیقی با حداکثر تولید ندارد و این پوشش تامین برق مابه التفاوت پیک مصرف و میزان تولید از طریق تبادل انرژی با سایر کشورهایی که به جهت اختلاف ساعت، پیک مصرف برق متفاوت دارند، به راحتی امکان‌پذیر است.
برای مثال در کشورهای شمالی، در مقاطعی تولید برق هیدرولیک زیاد داریم و آن‌ها برق مازاد دارند، در حالی که در همان زمان و در فصل تابستان، کشور ما در پیک مصرف برق به سر می‌برد و نیاز به برق دارد. در شرایطی که امکان تبادل انرژی از مسیر اتصال شبکه‌های برق مهیا شود، به راحتی می‌توان با استفاده بهینه از تمامی منابع انرژی شرایط را برای تامین برق پایدار در منطقه مهیا کرد. بنابراین اتصال شبکه برق ایران و قطر با در نظر گرفتن فضای عنوان شده اتفاقی بسیار مثبت و مفید است.
*فرصت 2 میلیون دلاری بازار برق عراق و سایه سنگین بی‌توجهی مسئولان
اگر به فضای رسانه‌ای حوزه انرژی کشورهای منطقه توجه کنیم، متوجه حجم بالای فعالیت در زمینه پروژه‌های مشترک صنعت برق هستیم، برای مثال آلمانی‌ها و آمریکایی‌ها قراردادهای متعددی برای ارتقای شبکه برق افغانستان و عراق منعقد کردند و حتی پاکستان و اردن نیز پروژه‌های مشترک بسیاری را با کشورهای منطقه مهیا نمودند. در این بین نقش ایران در این فضا هیچ تناسبی با ظرفیت عظیم شبکه تولید و توزیع برق در کشور ندارد، اساسا از لحاظ درآمدی، این غفلت از بازار انرژی منطقه چه ضرری را متوجه ایران کرده است؟
غفوری فرد: برآوردهای متفاوتی در این حوزه مطرح است. در کشور ما حدود ۸۵ هزار مگاوات ظرفیت نصب شده تولید برق وجود دارد. از طرفی میزان پیک مصرف برق کشور در فصل تابستان بین ۵۵ هزار مگاوات تا ۶۰ هزار مگاوات برآورد می‌شود. فارغ از بحث‌های پیرامون راندمان کم نیروگاه‌های کشور و مباحث مدیریتی نظیر مدیریت شبکه گاز و برق، ما چیزی نزدیک به ۳۰ هزار مگاوات ظرفیت آزاد نیروگاهی داریم که تنها در پیک ۱ ماه تا ۲۰ روز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این در حالی ست که برخی از کشورهای همسایه ما وضعیت خوبی در شبکه برق ندارند. برای مثال در کشور عراق چیزی حدود ۱۲ تا ۱۷ گیگاوات بسته به آمار متفاوت، اختلاف مجموع تامین برق به اضافه واردات با پیک مصرف برق وجود دارد.
در کمترین حالت ما یک همسایه مشترکی داریم که ۱۰ گیگاوات نیاز به برق دارد و باز هم در حداقلی‌ترین حالت تنها در زمان‌های پیک از ما برق را دریافت می‌کند. اگر ما این میزان برق را با کمترین قیمت برق صادراتی یعنی ۵ سنت برای هر کیلووات صادر کنیم. یک بازار حداقل ۲ میلیارد دلاری برای صادرات برق را در کنار خود داریم.
توجه کنید که تمامی اعداد به‌کار رفته در این محاسبه حداقلی بود و کشور افغانستان برق با قیمت تا ۱۷ سنت برای هر کیلووات را وارد می‌کند.
اعدادی که از معوقات کشور ما در عراق ناشی از صادرات برق عنوان می‌شود، بین ۳ تا ۷ میلیارد دلار بسته به نوع حساب‌رسی‌های مختلف بوده و این رقم‌ها نشان‌دهنده وجود یک درآمد خوب ناشی از صادرات برق در کشور همسایه است؛ بنابراین ظرفیت آزاد ۳۰ هزار مگاواتی کشور باید بتواند از این بازار خوب کشورهای همسایه حداکثر انتفاع را داشته باشد.
چرا قطر می‌خواهد نسبت به تامین برق همسایگان ما اقدام کند
در بحث اتصال شبکه برق ایران و قطر، بنابر قول وزیر مشاور در امور انرژی قطر، قصد قطری‌های از این پروژه مهیا شدن امکان صادرات برق تولید مازاد بر مصرف به کشورهای همسایه از طریق شبکه برق کشورمان است؟ آیا برآوردی از درآمد ایران ناشی از این مسئله انجام شده است؟
غفوری فرد: حتما برآوردهایی از این مسئله در این حوزه وجود دارد اما پیش از آن توجه شما را به این نکته جلب می‌کنم که قطری های ظرف یک مدت ۲ تا ۳ ساله به عنوان یک بازیگر جدی در حوزه انرژی منطقه مطرح شده‌اند. چه در بعد برق در بحث صادرات انرژی و نقش پررنگ در شبکه کشورهای حاشیه خلیج فارس که از سال ۱۹۸۱ شروع به کار کرده و همچین بعد گاز و صادرات LNG به کشورهای مختلف، کشور قطر به یک بازیگر تمام عیار حوزه انرژی منطقه مطرح شده است. این کشور بدون هیچ محدودیتی در زمینه توسعه زیرساخت‌های انرژی تا همین امروز ظرفیت نصب شده تولید برق ۱۱ هزار مگاواتی دارد، این ظرفیت را با ظرفیت بیش از ۸۵ هزار مگاواتی ایران مقایسه کنید.
بر اساس اظهارات متولیان صنعت برق قطر، این کشور قصد صادرات برق به کشورهای همسایه از طریق شبکه برق ایران را دارد. ما باید از خود بپرسیم چرا کشوری با ظرفیت کمتر ۱۲ درصد ظرفیت برق ایران می‌خواهد نسبت به تامین برق همسایگان ما نظیر پاکستان، افغانستان و عراق اقدام کند اما ما با توانمندی از چنین فرصت‌های بکری بهره نمی‌گیریم.
البته این مسئله تعامل و استفاده از پتانسیل ترانزیتی نیز مثبت تلقی می‌شود اما ما باید از خود بپرسیم، چرا ما با این ظرفیت فوق‌العاده، میزان مرز خاکی مشترک و پیوست فرهنگی و اجتماعی از موقعیت صادرات برق ظرفیت آزاد نیروگاهی خود استفاده نمی‌کنیم اما کشوری نظیر قطر به این فکر افتاده است.
پرسشی که شما مطرح کردید، در حوزه انرژی کشور سوال بسیاری از بدنه کارشناسی فعال نیز هست، آیا پاسخی برای این پرسش دارید؟
غفوری فرد: در شرایط کنونی که با هم صحبت می‌کنیم، هنوز اختلاف بین وزارت نیرو و وزارت نفت به منظور صادرات برق حل نشده و همچنان تکلیف قیمت گاز تامین شده برای صادرات برق مشخص نیست و مادامی که این مسائل در سیاست‌گذاری کشور حل نشده می‌توان از ظرفیت ترانزیتی شبکه برق کشور استفاده کنیم اما همواره این سوال را از خود بپرسیم چرا با وجود این ظرفیت عظیم نیروگاهی در کشور همچنان نتوانستیم، به عنوان یک بازیگر اصلی در تامین برق منطقه نقش ایفا کنیم.
*خط انتقال برق ایران قطر می‌تواند با تکیه بر توان داخلی اجرا شود
در شرایطی که پروژه اتصال شبکه برق ایران و قطر قطعی شود، آیا امکان اتکا به توان داخلی کشور از منظر بلوغ فناوری برای اجرایی کردن عملیات اتصال با استفاده از خطوط انتقال دریایی وجود دارد و ایران می‌تواند، استاندارهای مطرح در ساخت این تجهیزات را پاس کند؟
غفوری فرد: تجربه این خطوط در برخی از پروژه‌های فرا ساحلی کشور وجود دارد و در بحث فناوری می‌توان گفت، امکان اتصال این شبکه از طریق کابل دریایی با استفاده از ظرفیت داخلی کشور به طور کامل وجود دارد. مشابه این مسئله در زمینه خطوط انتقال میعانات در گستره فرا ساحلی مطرح بود که مشخص شد چندین شرکت فعال در بخش خصوصی و بخش دولتی کشور پتانسیل این فعالیت را دارند. در هر صورت باید گفت اگر شرایط اتصال شبکه‌های برق دو کشور ایران و قطر مهیا شود، توان فنی اجرای این عملیات به طور کامل در کشور وجود دارد، هرچند از منظر شرایط تحریمی ممکن است، مشکلاتی ایجاد شود که با کمک دولت باید حل شود.
گفتنی است ما در تولید انواع کابل‌های توزیع برق، ظرفیت بسیار خوبی در کشور داریم که می‌تواند در این حوزه به خوبی نقش خود را ایفا نماید و بحث فنی در آخرین لایه نگرانی‌های پیرامون این پروژه قراردارد.
آیا به عنوان یک فعال بخش خصوصی صنعت برق از آخرین جزئیات پروژه اتصال شبکه برق ایران و قطر اطلاعی دارید؟
غفوری فرد: نه متاسفانه و این مسئله انتقاد ما از وزارت نیرو است. در حقیقت با وجود آنکه وزارت نیرو سرپرست 6 کمیسیون اقتصادی ایران با کشورهای همسایه است و علی رغم ایجاد ارتباط مقطعی بین وزارت نیرو و فعالین بخش خصوصی این ارتباط مستمر نشد و بخش خصوصی زیاد در تصمیم‌گیری‌های دولتی پیرامون پروژه‌های بین‌المللی دخالت داده نمی‌شود.
در پرونده پروژه اتصال شبکه برق دو کشور ایران و قطر، به نظر می‌رسد در جلسه ویدیو کنفرانسی وزیر نیرو و وزیر مشاور در امور انرژی قطر این مسئله مطرح شده و اخیرا بحث پیرامون آن تعمیق شده اما بنده اطلاعات بیشتری در این موضوع ندارم.
تعمیق روابط سیاسی ایران و قطر به افزایش چشمگیر تراز تجاری دو کشور منجر نشد
در سال‌های گذشته شاهد تعمیق روابط سیاسی بین ایران و قطر بودیم، آیا این مسئله بر افزایش تراز تجاری دو کشور نیز اثر گذار بود یا این فرصت نیز مشابه سایر فرصت‌های اقتصادی کشور از دست رفت؟
غفوری فرد: در اصل تجارت ایران و قطر، پس از بایکوت این کشور بین سایر کشورهای عربی، اولین تعامل بین ایران و قطر ایجاد شد اما زمانیکه می‌خواستیم نتیجه این تعامل سیاسی را در قالب تجارت پیگیری کنیم شاهد ضعف عمیقی از سوی داخل کشور بودیم، در آن دوره کشور ترکیه بسیاری از مایحتاج وارداتی قطری‌های را از طریق خطوط هوایی تامین می‌کرد اما بازرگانان کشور ما در حد ابتداییات نظیر گرفتن ویزا دچار محدودیت بودند و نتوانستیم از این فرصت برای صادرات کشور و تبادل تجاری اقدام کنیم. من در آن زمان با یک مقام مسئول در کشور قطر صحبت می‌کردم، متاسفانه بحث حل مشکلات مطرح نبود و دولت ما نیز آنقدری فعال نبود که تجارت بین دولت را با قطر گسترش دهد.
منبع: فارس
