اگر ایران بعد از تحریم، دوباره نفت صادر کند، با تخفیفی چند دلاری، نفتکشها برای انتقال نفت ایران راهی خلیج فارس می‌شوند!

نفت یک کالای همگن است؛ درصد برخی از ناخالصیها یا مواد تشکیل دهنده نفت در کشورهای مختلف ممکن است بالا و پایین باشد اما آنچه وارد پالایشگاه میشود، بعد از فرایند پالایش بصورت یک بنزین استاندارد یا گازوییل استاندارد خارج میشود. این کالای استاندارد در همه جای جهان همگن است و مصرف‌کننده، جویای منبع آن نمیشود. البته تنظیمات پالایشگاههای مختلف برای تامین کننده‌ی اصلی خودشان تنظیم شده‌اند و بطور کلی تنظیم یک پالایشگاه با یک منبع نفتی جدید هزینه‌بر است اما آنقدر نیست که غیر قابل انجام باشد. چنانچه نفتی از بازار خارج شده و بخواهد دوباره به بازار برگردد، اولا میتواند نفتهای مشابه خود را از بازار خارج کند و ثانیا در بدترین شرایط کافی است با چند درصد تخفیف و قرارداد فروش بلندمدت به راحتی مشتریان خود را جذب کند. هزینه جابجایی هر بشکه نفت از خلیج فارس به دورترین نقاط مثلا امریکا یا چین بسیار اندک است. به این ترتیب چنانچه ایران بخواهد بعد از بازگشت دوباره، مثلا دو میلیون نفت بیشتر صادر کند، کافی است تخفیفی در حد چند دلار نسبت به سایر رقبا به مشتریان بدهد، آن وقت از هر جای جهان ارزش دارد که نفتکشها برای انتقال نفت ایران، راهی خلیج فارس شوند. به همین دلیل کسب مجدد بازار اساسا مساله اصلی ماجرا نیست. 

وضعیت ایران بعد از تحریمها بسیار شبیه پیشا تحریم خواهد بود. تنها نکته خوب این است که لطمه‌ی اصلی را کسانی میخورند که هزینه تولیدشان بالاست و ممکن است بواسطه ورود ایران و پایین آمدن قیمت نفت در بازار، این تولیدکنندگان مانند نفت شیل امریکا، تولید برایشان به صرفه نباشد. ورود نفت ایران تا حدی به شیل در امریکا لطمه خواهد زد و یکی از معضلات بایدن برای تصمیمگیری پیرامون ایران هم، آرام کردن لابیهای نفتی امریکاست.

حدس میزنم بازگشت دو میلیونی نفت ایران در حدود یک تا یک و نیم میلیون بشکه نفت شیل امریکا را از بازار خارج خواهد کرد. اثر ورود ایران به بازار تا حدود شش ماه بعد از آن کاملا محسوس خواهد بود.

ذات نفت با گاز متفاوت است؛ نفت را به راحتی با تانکرهای ساده هم میتوان جابه‌جا کرد اما ایجاد زیرساخت جا‌به‌جایی گاز به سرمایه‌گذاری زیاد و تکنولوژی پیشرفته و زمان طولانی نیاز دارد. یا باید خطوط لوله کشیده شود یا بصورت LNG صادر شود. ایران خطوط لوله محدودی دارد و تاسیسات ال ان جی که اصلا ندارد. لذا همان طور که بازیگر جدی در عرصه گاز نبوده‌ایم، متاسفانه بعد از تحریمها هم نخواهیم بود. این در حالیست که قطر، استرالیا و کشورهایی که تجهیزات سنگین ال ان جی نصب کرده‌اند یا روسیه که خطوط لوله گسترده با کشورهای همسایه دارد، صادرات گاز را در دست دارند. کل صادرات گاز ایران به ترکیه و عراق است.اگر با رفع تحریمها دوباره به بازار وصل شدیم و ظرفیت گاز مازاد داشتیم (که با رشد فزاینده مصرف در شرایط فعلی محل سوال است) نه خط لوله انتقال را داریم و نه تاسیسات ال ان جی و ایجاد اینها حداقل پنج سال زمان نیاز دارد. به این تاگر با رفع تحریمها دوباره به بازار وصل شدیم و ظرفیت گاز مازاد داشتیم (که با رشد فزاینده مصرف در شرایط فعلی محل سوال است) نه خط لوله انتقال را داریم و نه تاسیسات ال ان جی و ایجاد اینها حداقل پنج سال زمان نیاز دارد. به این ترتیب ما در کوتاه مدت در بخش گاز بازیگر مهمی در جهان نبوده و نخواهیم بود.