توان ساخت داخل در صنعت برق؛ چراغی فروزان در دل تاریکی

خانواده بزرگ صنعت برق که ظرف بیش از یک دهه گذشته سال های بسیار دشواری را در بطن کمبود منابع مالی ناشی از اقتصاد ناتراز این صنعت، رکود و نوسانات اقتصادی پشت سر گذاشته، یکی از پرچمداران اصلی خودکفایی در سال های پس از انقلاب است.

واقعیت این است که اگر هجمه سنگین و مخرب رخدادهای اقتصادی و صنعتی سال های اخیر به ویژه عدم توازن بین جریان درآمد و هزینه های صنعت برق، انباشت مطالبات معوق فعالان این صنعت، هزینه های ناشی از نوسانات ارزی و افزایش قیمت نهاده های تولید و نیز استمرار رکود اقتصادی، به ورشکستگی و سقوط صنعت برق کشور منجر نشده و آسیب هایش فعلا در حد خاموشی های مقطعی در روزهای اوج مصرف قابل مشاهده است، به این دلیل است که این صنعت، پشتوانه ای قابل اتکا در حوزه ساخت تجهیزات و تولید خدمات فنی و مهندسی دارد.

از روند خودکفایی صنعت برق و قطع وابستگی اش در سال های پس از انقلاب تا تامین بیش از 90 درصدی تجهیزات و خدمات حوزه تولید، انتقال و توزیع و قرار گرفتن در جمع ده کشور نیروگاه ساز دنیا، بسیار سخن گفته شده اما شاید بازیگران این عرصه پرمخاطره کمتر دیده شده اند.

شرکت های بزرگ و کوچکی که با اتکا به توان مهندسی داخلی یک صنعت خودکفا و صادرکننده ساختند تا تحریم ها کمترین تاثیر را بر زیرساخت های این صنعت داشته باشند، از جمله اصلی ترین بازیگران عرصه خوداتکایی صنعت برق کشور محسوب می شوند. همین شرکت ها در بخش تولید و خدمات صنعت برق بالغ بر 200 هزار نفر را زیر چتر اشتغال خود قرار داده و سهمی یک درصدی در تولید ناخالص ملی دارند.

با وجود همه مشکلات کنونی، در برخی حوزه ها به ویژه ساخت تجهیزات صنعت برق به همت بخش خصوصی و غیردولتی، سرمایه گذاری های قابل توجه، موثر و زیربنایی گسترده ای انجام شده است. توسعه ساخت تجهیزات مورد نیاز این صنعت به ویژه تجهیزات نیروگاه‌های حرارتی، زیرساختی کلیدی برای افزایش ظرفیت تولید برق و توسعه صادرات را فراهم کرده است که در این مسیر شرکت‌های توانمندی نظیر گروه مپنا با تولید و نصب بیش از 50 هزار مگاوات پروژه نیروگاهی نقشی مهم در توسعه شبکه برق و جلوگیری از خاموشی‌ها در سراسر کشور داشته‌اند.

تجربه خاموشی های اخیر به درستی نشان می دهد که ما برای ادامه مسیر توسعه اقتصادی کشور نیازمند اتکا به شرکت هایی هستیم که خودکفایی امروز صنعت برق را رقم زده اند. در صنعت برق مجموعه های موثری مانند مپنا، آغازگر حرکتی پرشتاب به سمت توسعه پایدار بوده و هستند. این دست از شرکت ها که سهمی غیرقابل انکار در کاهش وابستگی جدی صنعت برق کشور به تجهیزات و توان مهندسی خارجی و نیز توسعه صادرات تجهیزات و خدمات فنی و مهندسی دارند، بنیان های اصلی توانمندسازی صنعت برق به عنوان مهمترین پیشران اقتصادی و صنعتی کشور هستند.

این صنعت با وجود همه ظرفیت ها و پتانسیل های قابل توجهش به ویژه در حوزه صادرات، هرگز مشمول حمایت ویژه ای نبوده است. فعالان صنعت برق هرگز خواستار حمایت غیرمنطقی و انحصاری مشابه آنچه که مدت هاست مشمول صنعتی مانند خودروسازی شده و عملا توان رقابت آن را با رقبای بین المللی اش از بین برده، نبوده و برخلاف صنایع مذکور، توانسته اند در حد و اندازه استانداردها و تکنولوژی های روز دنیا و شانه به شانه سازندگان معتبر جهان به پیش روند به عنوان نمونه شرکت مپنا با ظرفیت تولید 5000 مگاوات نیروگاه در سال، همواره در سطح 3 یا 4 شرکت اول توربین ساز بزرگ جهانی بوده یا در زمینه ساخت ترانسفورماتور، کابل و بسیاری از تجهیزات دیگر نیز مشابه همین اعتبار منطقه ای یا بین المللی وجود داشته است.

اگرچه برخی از مجموعه های بزرگ صنعت برق در ابتدای راه با اتکا به حمایت ها و پشتیبانی های دولتی کار را آغاز کرده اند اما در بطن این صنعت چنان بالغ و توانمند شده اند که در ادامه مسیر نه تنها از حمایت ویژه یا منحصر به فردی برخوردار نبوده اند، بلکه با تولید برق و یا اجرای پروژه های کلیدی و زیرساختی و عدم دریافت به موقع مطالباتشان، عملا بار بی پولی دولت را هم به دوش کشیده اند.

سازندگان و پیمانکاران صنعت برق که میزان مطالباتشان فقط در محدوده شرکتهای کوچک و متوسط در حوزه ساخت تجهیزات و تولید خدمات فنی و مهندسی از مرز 5 هزار میلیارد تومان می گذرد، سال هاست اصلی ترین تامین کننده مالی پروژه های زیرساختی صنعت برق هستند، بدون آنکه بتوانند بابت دیرکرد وزارت نیرو در پرداخت مطالباتشان، خسارتی دریافت کنند. بنابراین به جرات می توان گفت، این صنعت در هیچ برهه ای از فعالیت های خود از حمایت غیرمنطقی برخودار نبوده و البته پشتیبانی های محدود صورت گرفته از سوی دولت و وزارت نیرو را هم به درستی و با ایجاد توسعه، رقابت پذیری و صادرات به نتیجه رسانده است.

داستان صنعت برق، داستان خانواده بزرگ و یکپارچه ای است که پس از سه دهه تلاش و رونق و شکوفایی، به یک دهه سخت سرشار از چالش و بحران رسیده است. خاموشی ها، توقف سرمایه گذاری و عدم توازن اقتصادی این صنعت، حاصل سیاستگذاری های نادرستی است که در حوزه برق و انرژی کشور اتخاذ شده است. با وجود همه این مشکلات اما نباید و نمی توان از ظرفیت های موجود چشم پوشید و تلاش چند دهه ای فعالان این صنعت برای تولید، توسعه، خودکفایی و صادرات را نادیده انگاشت.

امروز در بحرانی ترین روزهای صنعت برق، زمان درستی برای اتکا به همین ظرفیت های عظیمی است که عمده آنها در بخش خصوصی شکل گرفته، توسعه یافته و در رقابت های بین المللی نام ایران را سربلند کرده است. این خاموشی ها شاید بهتر از هر رخداد دیگری به ما یادآوری می کند که اگر به ظرفیت های موجود بها می دادیم، به شکلی عقلایی از آنها حمایت کرده و به جای بهانه جویی ها و بی توجهی های مرسوم راه را برای فعالیت آنها هموار می کردیم، قطعا به جای آنکه امروز صنعت برق تا این حد مورد نقد قرار گیرد، نقطه اتکای اصلی و ستون توسعه پایدار کشور می گردید.

امید که در دولت سیزدهم به ویژه وزارت نیروی آینده، باور به شرکت های داخلی و ظرفیت قابل توجهشان یکی از ارکان مهم تصمیم گیری ها و سیاستگذاری ها باشد.

* علی بخشی - رییس هیات مدیره سندیکای صنعت برق ایران

منبع: تسنیم