نامه بسیج دانشجویی به رئیس جمهور درباره ضرورت تحول در حکمرانی آب؛ شفافیت، گام اول
نبض نفت - کارگروه مدیریت منابع آب بسیج دانشجویی دانشکده فنی دانشگاه تهران در نامه‌ای به رییس جمهور، حجت الاسلام و المسلمین سید ابراهیم رئیسی، خواستار تحول در نظام حکمرانی منابع آب کشور شد. متن این نامه به شرح زیر است:
حجت الاسلام والمسلمین رئیسی
رئیس جمهور محترم و رئیس شورای عالی آب
سلام علیکم
در دو هفته گذشته شاهد اعتراضات گسترده مردم اصفهان، چهارمحال و بختیاری، یزد و سایر استان‌هایی بوده‌ایم که به طور مستمر و جدی با مشکلات کم‌آبی در بخش‌های مختلف از جمله صنعت، کشاورزی و آب آشامیدنی دست و پنجه نرم می‌کنند. این در حالی است که هنوز شش ماه از زمانی که مدیریت آب در خوزستان به بحران امنیتی تبدیل شد، نمی‌گذرد. از دولت انقلابی که با شعار تحول روی کار آمده است انتظار می‌رود که به جای مُسکّن‌ها و راه‌حل‌های مقطعی و واکنشی در مقابل بحران‌ها، به تحول ریشه‌ای در حکمرانی آب روی آورد.
همانطور که مستحضرید تحولات حوزه آب عموماً بلند مدت بوده و تشکیل مستمر جلسات شورای عالی آب، استفاده از نظرات نخبگان و کارشناسان و تعیین سازوکار دقیق نظارت و پیگیری بر اجرای مصوبات و اجتناب از هرگونه برخورد احساسی که منجر به اقدامات کوتاه مدت و مقطعی شود را می‌طلبد.
ایجاد تحول در نظام حکمرانی آب در کشور مستلزم عزم جدی برای صرف وقت و ایجاد تغییر در سه محور اصلی است که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم.
اول؛ شفافیت:
متاسفانه مدیریت آب در کشور همانند سایر حوزه‌های مدیریتی درگیر آسیب عدم شفافیت است؛ به طوری که حتی کارشناسان این حوزه به آمار و ارقام دسترسی نداشته و نمی‌توانند اظهارنظر دقیق کنند. سود و زیان صنایع آب‌بر، آب مصرفی در بخش‌های صنعتی، کشاورزی و شرب به تفکیک و با جزئیات، میزان آب انتقالی از کانال‌ها و موارد مصرف آنها، متولیان هر بخش از سیاست گذاری آب و همچنین مجوزهای پروژه‌های انتقال آب از جمله مواردی هستند که شفاف سازی کامل و فوری آنها در قدم اول اصلاحات سیاست‌های آبی ضروری است.
تحقق این شفافیت همکاری تمامی نهادهای مربوط از وزارت نیرو تا جهاد کشاورزی، صنعت، معدن و تجارت و سازمان حفاظت محیط زیست را می‌طلبد، اما گام اول، شفاف شدن منابع و مصارف 9 حوضه آبریز کشور در تابلوی منابع و مصارف وزارت نیرو است.
دوم؛ تثبیت حق‌آبه استان‌ها:
نزاع بین استان‌ها و بخش‌های مختلف بر سر حق‌آبه که بی شک دور از شان ملت عزیز ایران است، باید با اقداماتی اساسی همچون تثبیت حق‌آبه استان‌ها و مصارف این حق‌آبه آن هم با سازوکاری شفاف و کارشناسی شده پایان یابد. تثبیت و شفاف شدن حق آبه‌ها، برداشت‌های غیرقانونی از منابع آبی استان‌ها را مشخص و مدیریت تخصیص منابع آبی را تسهیل می‌کند. درنتیجه این فرآیند و با توجه به اینکه نیاز موجود به منابع آبی عمدتاً بیشتر از منابع حوضه‌هاست، لازم است حقوق بهره برداری از آب کاهش یافته و با مقدار منابع آبی متناسب شود تا علاوه بر جلوگیری از نزاع‌های فعلی، راه‌حل‌هایی سازگار با محیط زیست جهت مصرف مناسب آب با کمترین آسیب به کشاورزی و صنعت اتخاذ شود. در این مسیر می‌توان از روش‌هایی همچون مذاکره، مبادله حقوق آب، بازخرید حقوق آب و پرداخت خسارت بابت دریافت حق دیگری بهره برد.
سوم؛ پروژه‌های انتقال آب:
اولین مسئله با پروژه‌های انتقال آب، ابهامات فراوان موجود در مجوزها، دلایل واقعی آغاز به فعالیت آنها، میزان دقیق آب انتقال یافته و افراد و بخش‌های ذی نفع است؛ مشکلی که موجب شکل گرفتن اعتراضات در بین کشاورزان، فعالین محیط زیست و مردم در خصوص این پروژه‌ها شده است.
مسئله بعدی، تعیین تکلیف پروژه‌های متوقف شده و در دست اجراست. با اینکه ادعاهای زیادی مبنی بر غیرقانونی بودن پروژه کوهرنگ 3 وجود دارد، اما بخش‌هایی از آن اجرا شده که خشک شدن آب چشمه‌های منطقه را به دنبال داشته‌است. از طرفی نمایندگان اصفهان ادعای غیرقانونی بودن پروژه بن-بروجن و رد شدن آن توسط شورای عالی امنیت ملی را دارند و از پروژه گلاب دفاع می‌کنند و از طرف دیگر نمایندگان چهارمحال و بختیاری پروژه گلاب را غیرقانونی و خلاف مصوبات شورای عالی آب می‌دانند و به جد پیگیر اجرای پروژه بن-بروجن هستند. در این میان نگرانی‌های بسیاری در مورد پروژه بهشت آباد وجود دارد که علیرغم نداشتن مجوزهای قانونی، همانند پروژه‌های بدون مجوز دیگر فعالیتش آغاز شود. اگر این ادعاها غلط است چرا برخوردی صورت نمی‌گیرد و اگر صحیح است چرا پروژه‌ها متوقف نمی‌شوند؟
وضعیت مصارف آب انتقالی به استان یزد، که سال‌هاست خط لوله‌ی آن مورد تعرض قرار می‌گیرد، چنان مبهم است که هرروز شایعات جدیدی از نحوه‌ی مصرف این آب شنیده می‌شود و معلوم نیست چقدر از آب انتقالی واقعاً صرف شرب منطقه و چه میزان به طور غیرقانونی برای کشاورزی و حتی صنعت استفاده می‌شود.
در حالی که پروژه‌های انتقال آب قرار بود حل کننده‌ی حداقل بخشی از مشکلات آب به ویژه در نواحی مرکزی باشند، حالا عملاً تبدیل به معضلی شده‌اند که بدون رسیدگی جدی به وضعیت آنها، هیچ بهبودی حاصل نخواهد شد. اگر نتایج کارشناسی بر این دلالت دارد که این پروژه‌ها به حوضه مبدا یا شهرها و روستاهای مبدا، آسیب وارد می‌کند، عوارض زیست محیطی دارد و باید متوقف شود، چرا این مسئله را برای مردم شفاف نمی‌کنید و دستور قطعی صادر نمی‌کنید تا مسئولین برای تأمین آب حوضه مقصد به دنبال باقی راه‌حل‌ها باشند؟ چرا یک بار برای همیشه به طور رسمی ابهامات موجود پیرامون پروژه‌های انتقال آب را به صورت عمومی برطرف کنید.
جناب آقای رئیسی
مسئله آب در شرایط امروز کشور ما، راه حل کوتاه مدتی ندارد که با دستورات بالا به پایین و به سرعت حل شود، بلکه نیاز به گفتگو و مشارکت خود ذی‌نفعان در حوضه دارد و بی‌شک بی‌توجهی به این موارد و پرداخت بحران‌زده به مسئله، موجب تشدید مشکلات می‌شود که به دنبال آن شاهد مسائلی، چون فرونشست‌های پی‌درپی و گسترده در اصفهان، خشک شدن کامل تالاب‌هایی مانند گاوخونی، از بین رفتن گونه‌های مختلف زیستی، تشدید پدیده‌هایی مثل ریزگردها، نابودی آثار تاریخی و در صدر آنها مهاجرت‌های گسترده به علت تغییرات اقلیمی و از دست رفتن موقعیت‌های شغلی مختلف خواهیم بود.
نبود شفافیت، منجر به ادامه برداشت‌های غیرمجاز از آب در مناطق مختلف، کشاورزی غیراصولی و کشت محصولات نامناسب و آب‌بر در مناطق کم‌آب می‌شود، تخصیص ناصحیح حق آبه‌ها و نزاع میان استان‌ها را به دنبال دارد و دست افراد را برای حفر چاه‌های غیرمجاز باز می‌گذارد که نتیجه آن را در خالی شدن سفره‌های زیرزمینی و فرونشست‌های اخیر می‌بینیم.
در چنین شرایطی هر راهکاری پیش از شفاف‌سازی اتخاذ شود، بدون پشتوانه مردمی بوده و به شکست منجر می‌شود؛ حال آنکه می‌دانیم بخش بزرگی از اصلاح نظام حکمرانی آب نیازمند فرهنگ‌سازی عمومی است. پیش از آنکه شاهد شکل‌گیری اعتراضات دیگری باشیم، میزان منابع و مصارف هر بخش و وضعیت پروژه‌ها و تونل‌های انتقال آب را شفاف کرده و حق آبه هر استان را تثبیت کنید.
منبع: تسنیم
