گام‌های مهم اچ‌اس‌ئی و پدافند غیرعامل وزارت نفت برای کار در محیط ایمن
درباره مدیریت کربن و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای چه اقدام‌هایی تاکنون انجام شده است؟
همسو با سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری و اجرای برنامه ششم توسعه، صیانت از محیط زیست و کاهش انتشار آلاینده‌ها، بهبود کیفیت سوخت‌های مصرفی در بخش‌های نیروگاهی و حمل‌ونقل، افزایش مصرف گاز طبیعی به‌عنوان سوخت پاک، جمع‌آوری گاز مشعل و کاهش مشعل‌سوزی از مهم‌ترین برنامه‌های وزارت نفت بوده است.
از جمله این اقدام‌ها می‌توان به تهیه، ابلاغ و جاری‌سازی راهنمای محاسبه و گزارش‌دهی مقدار انتشار گازهای گلخانه‌ای و نرم‌افزار محاسبه موجودی انتشار گازهای گلخانه‌ای در تأسیسات صنعت نفت موسوم به PICARS اشاره کرد که به تهیه گزارش سیاهه انتشار گازهای گلخانه‌ای صنعت نفت در دوره‌های زمانی مشخص منجر شده است.
به‌منظور جمع‌آوری گاز مشعل و کاهش مشعل‌سوزی طرح‌های متعددی با سرمایه‌گذاری بالغ بر ۵ میلیارد دلار برنامه‌ریزی شده و در حال اجرا است که تعدادی از آنها تکمیل شده و به بهره‌برداری رسیده است. برای نمونه، قراردادهای بهسازی و احداث تأسیسات جمع‌آوری گازهای مشعل با شرکت‌های پالایش گاز بیدبلند خلیج‌فارس و پتروشیمی مارون در شرکت مناطق نفت‌خیز جنوب، گازهای مشعل میدان‌های نفت‌شهر/ سومار، گازهای مشعل میدان نفتی چشمه‌خوش، گازهای مشعل میدان‌های سروستان و سعادت‌آباد، گازهای مشعل میدان نفتی مناطق مرکزی، گازهای مشعل منطقه جفیر، همچنین احداث و تکمیل کارخانه‌های جدید گاز و گاز مایع (شامل ۳۱۰۰، ۳۲۰۰، خارک)، پروژه‌های کاهش ۲۰ درصدی سوختن گازهای مشعل پالایشگاههای اول تا دهم پارس جنوبی و جلوگیری از سوختن سالانه حدود ۲۳۴۴ میلیون مترمکعب گازهای مشعل را می‌توان نام برد، با تکمیل و عملیاتی شدن این پروژه‌ها، حدود ۹ میلیارد مترمکعب در سال گازهای همراه نفت و مشعل جمع‌آوری و بازیافت خواهد شد.
تازه‌ترین وضع توسعه فضای سبز در صنعت نفت چگونه است؟
بر اساس ماده ۱۵ قانون هوای پاک، واحدهای صنعتی و تولیدی جدیدالاحداث مکلف هستند به میزان حداقل ۱۰ درصد از مساحت فضای صنعتی واحدهای تازه را به احداث فضای سبز اختصاص دهند. در مجموعه صنعت نفت اهتمام به ایجاد فضای سبز از دیرباز وجود داشته است و اقدام‌های مناسبی برای ایجاد و نگهداشت فضای سبز با استفاده از گیاهان مقاوم و سازگار با اقلیم هر منطقه انجام شده که به حفظ تنوع زیستی نیز کمک شایانی کرده است. از جمله این اقدام‌ها می‌توان به کشت و توسعه گونه‌های در حال آسیب مانگرو (جنگل‌های حرا) در سواحل جنوبی کشور اشاره کرد. هم‌اکنون، در مجموع مقدار ۷۶۰۳ هکتار فضای سبز در مجموعه صنعت نفت احداث شده است. این مقدار ۳۱ درصد مساحت صنعتی مجموعه صنعت نفت را شامل می‌شود که حدود سه برابر حد ۱۰ درصدی تعیین‌شده در قانون است.
درباره مدیریت آب و پساب چه فرآیندهایی در صنعت نفت در حال اجراست؟
بخش اعظم منابع نفتی کشور در مناطقی واقع شده که دچار تنش آبی است، بنابراین با توجه به رشد جمعیت و منابع محدود آب و بحران آبی کشور در سال‌های اخیر، باید ضمن رعایت الزام‌های قانونی حفاظت از منابع آبی، راهکارهای مناسبی برای استفاده بهینه از منابع آب اجرا شود.
تأمین آب طرح‌های صنعت نفت در این مناطق در آینده‌ای نه‌چندان دور به تهدیدی برای ادامه این فعالیت‌ها تبدیل خواهد شد. در این میان، بازیابی و بازچرخانی و استفاده مجدد از پساب تصفیه‌شده به همراه استفاده از منابع آب غیرمتعارف (جمع‌آوری آب باران) از گزینه‌های منابع جایگزین است و به‌عنوان یکی از راهکارها و فرصت‌های کلیدی به‌منظور بهبود وضع تأمین آب مطرح می‌شود که ضمن جلوگیری از آلودگی منابع آب، می‌تواند زمینه‌ساز تأمین نیازهای آبی در بخش‌های مختلف از جمله صنعت نفت شود.
بر این اساس، ضرورت پیش‌بینی تمهیدات لازم برای کاهش مصارف آب در طرح‌های صنعت نفت مورد توجه قرار گرفته و «پیوست چرخه مدیریت آب و پساب» در مطالعات ارزیابی اثرات زیست محیطی طرح‌های نوساخته لحاظ می‌شود.
برای حفظ منابع آبی و کاهش نیاز صنعت نفت به مصارف آب تازه، «افزایش بهره‌وری آب» به‌عنوان راهبردی اساسی در اهداف و برنامه‌های محیط زیستی وزارت نفت مدنظر قرار گرفته و سیاست‌های «انجام مطالعات افزایش بهره‌وری آب» و «استفاده از پساب‌های تولیدی/ تصفیه‌شده در مصارف دیگر» به شرکت‌های اصلی و تابع وزارت نفت اعلام شده است.
استفاده از پساب‌ها به‌ویژه در بخش توسعه فضای سبز به‌عنوان نگرشی در مدیریت منابع آب می‌تواند تا حد زیادی از این فشارها بکاهد. مقادیر پساب تولیدی و تصفیه‌شده به همراه روش‌های مدیریت و نحوه دفع نهایی پساب‌های تولیدی در تأسیسات نفتی به‌طور سالانه گزارش می‌شود و مورد توجه قرار می‌گیرد.
از مهم‌ترین اقدام‌های انجام‌شده/ در حال اجرا برای مدیریت پساب‌های صنعتی در مجموعه صنعت نفت می‌توان به اجرای پروژه‌های تغییر سیستم آب خنک‌کننده از حالت یکبارگذر به مداربسته از جمله پروژه اجراشده در شرکت پالایش نفت آبادان، بازیافت آب و انجام پروژه‌های بازچرخانی آب به‌منظور صرفه‌جویی در مصرف، پروژه تصفیه‌خانه دماوند به‌منظور تصفیه پساب‌های پتروشیمی در محدوده پارس ۲ با ظرفیت ۱۳۰ مترمکعب در ساعت در مرحله نخست و برنامه‌ریزی برای احداث مرحله دوم با ظرفیت ۱۳۰ مترمکعب در ساعت، مطالعات ارتقای واحدهای پیش‌تصفیه موجود در محدوده پارس یک و احداث تصفیه‌خانه تکمیلی متمرکز در محدوده پارس ۲ در منطقه ویژه اقتصادی پارس جنوبی و پروژه طراحی و احداث تصفیه‌خانه تکمیلی پساب صنعتی پتروشیمی‌های بندر امام و شهید تندگویان اشاره کرد.
درباره رویه‌ها و اقدام‌های صنعت نفت درباره مدیریت پسماندها توضیح دهید.
پسماندهای صنعتی و غیرصنعتی به‌دلیل شرایط عملیاتی و ماهیت فرآیندهای تولیدی، افزون بر احتمال بروز حوادث آتش‌سوزی و انفجار، آلودگی‌های محیط زیستی را نیز به همراه خواهند داشت. تنوع و حجم پسماندهای تولیدی، مخاطره‌آمیز بودن پسماندها در کنار جغرافیای استقرار و پراکندگی تأسیسات صنعت نفت در گستره جغرافیایی کشور، سبب شده مدیریت پسماند در جایگاه ویژه قرار گیرد و مدیریت اصولی آن همواره مورد توجه بوده است.
برای مدیریت صحیح و یکپارچه پسماندهای تولیدی در مجموعه صنعت نفت، دو راهبرد اصلی «ارتقای وضع کنونی سیستم مدیریت پسماند» و «کاهش تولید پسماند و بازیابی منابع» در سطح وزارت نفت در نظر گرفته شده و سیاست‌های «پیاده‌سازی راهنماهای ابلاغی مدیریت پسماند»، «تعیین تکلیف و مدیریت نهایی پسماندهای انباشته‌شده»، «اتخاذ روش‌های فنی مناسب برای مدیریت پسماندهای ناشی از حفاری (با اولویت کاهش تولید، بازیابی منابع و دفع نهایی)» و «افزایش ضریب بازیافت پسماندها (استفاده مجدد و فروش) حداقل به میزان ۵ درصد در مقایسه با سال گذشته» اتخاذ شده است که از طریق شرکت‌های اصلی و تابع برای اجرا و عملیاتی شدن برنامه‌ریزی و پیگیری می‌شود.
مدیریت نهایی پسماندهای تولیدی در صنعت نفت نیز مشتمل بر روش‌هایی نظیر استفاده دوباره، فروش (بازیافت از طریق بخش خصوصی)، سوزاندن، دفن و واگذاری آن به اشخاص ذی‌صلاح است.
در مجموعه صنعت نفت فعالیت‌ها و اقدام‌های بارزی درباره مدیریت پسماندها انجام شده است که از آن جمله می‌توان به احداث مجتمع مدیریت پسماند عسلویه، مهندسی و ساخت مکان‌های دفن پسماند حفاری در طرح‌های آزادگان شمالی و جنوبی، یاران شمالی و جنوبی و طرح آذر با هدف کنترل و پیشگیری از بروز آلودگی در محدوده تالاب، نصب و راه‌اندازی یک دستگاه پسماندسوز صنعتی در پالایشگاه تهران و تجهیز ۲۳ دکل حفاری به سیستم تخلیه صفر و خرید ۹ دستگاه Solid Control در شرکت ملی حفاری به‌منظور کاهش پسماند تولیدی عملیات حفاری و هدرروی آب و گل حفاری اشاره کرد.
مهم‌ترین اقدام‌های انجام‌شده در حوزه پدافند غیرعامل در سطح وزارت نفت چیست؟
بر اساس تکلیف بند پ ماده ۱۰۶ دولت مبنی بر کاهش آسیب‌پذیری زیرساخت‌ها و ارتقای پایداری ملی و الزام تمامی دستگاه‌های اجرایی به رعایت سیاست‌های پدافند غیرعامل تاکنون ۷۶ مورد مطالعات مکان‌یابی طرح‌های جدید، ۵۵۹ مورد سطح‌بندی مراکز و تأسیسات حیاتی، حساس و مهم، ۱۳۲ مورد مطالعات پایه، مفهومی و تفصیلی پدافند غیرعامل در صنعت نفت انجام شده است.
از دیگر اقدام‌های انجام شده در این بخش تدوین سند راهبردی پدافند غیرعامل صنعت نفت کشور به‌عنوان یک سند بالادستی در سازمان‌دهی، طرح‌ریزی مناسب، برنامه‌ریزی‌های ضروری و اثربخش در حوزه اقدام‌های پدافند غیرعامل، شناسایی آسیب‌پذیری‌های عمده و اقدام‌های در جهت کاهش آسیب‌پذیری، تدوین دستورعمل سناریونویسی، اجرا و ارزیابی مانور و ... بوده است.
برنامه‌های وزارت نفت در زمینه ارتقای اچ‌اس‌ئی و پدافند غیرعامل در صنعت نفت چیست؟
رویکرد راهبردی و برنامه محوری به‌عنوان یک ضرورت و اصل اساسی به‌منظور دستیابی به اهداف بلندمدت و پایدار در اداره کل اچ‌اس‌ئی و پدافندغیرعامل وزارت نفت در سال‌های اخیر مورد توجه ویژه قرار گرفته است. مدیریت یکپارچه بهداشت، ایمنی و محیط زیست در تحقق اهداف این حوزه به‌عنوان یک ضرورت مورد تأکید است، از این رو به‌منظور استقرار و توسعه نظام مزبور و همسو با راهبرد پیشرفت در فرآیندهای اچ‌اس‌ئی و پدافند غیرعامل، برنامه‌ها و سازوکار عملیاتی شدن آنها در ۳۱ هدف کلان، ۶۹ راهبرد و ۲۳۵ سیاست در ۵ حیطه تخصصی استخراج شده است، همچنین در راستای اجرای سیاست‌های وزارت نفت به‌منظور افزایش ضریب ایمنی و قابلیت اطمینان در طراحی و بهره‌برداری از تجهیزات و تأسیسات صنعت نفت به‌منظور تولید ایمن و بدون آسیب به افراد، دارایی‌ها و محیط زیست، اجرای پروژه‌های مهندسی و طرح‌های سرمایه‌ای در ۲۰ محور مرتبط با حیطه‌های تخصصی اچ‌اس‌ئی و پدافند غیرعامل از جمله ارتقای سطح ایمنی و حفاظت در برابر حریق مخازن ذخیره، ارتقای سطح ایمنی سکوهای بارگیری زمینی، ارتقای سطح ایمنی و حفاظت در برابر حریق سکوها و تأسیسات فراساحلی، ارتقای سطح ایمنی خطوط لوله، ارتقای سطح ایمنی و حفاظت در برابر حریق دکل‌های حفاری و ... برای اجرا از سال ۱۴۰۱ و در بازه زمانی چهارساله ابلاغ شده است که نظارت بر پیشرفت اجرای آنها از سال ۱۴۰۱ در دستور کار قرار خواهد گرفت.
بازآرایی ساختار سازمانی واحدهای اچ‌اس‌ئی و پدافند غیرعامل در صنعت نفت، تقویت جایگاه اچ‌اس‌ئی و پدافند غیرعامل در صنعت نفت و بهبود شاخص‌های عملکردی اچ‌اس‌ئی و ارتقای فرهنگ اچ‌اس‌ئی و پدافند غیرعامل در صنعت نفت برای نهادینه شدن نگرش پیشگیرانه از دیگر اقدام‌هایی است که در دستور کار قرار دارد.
شرکت‌های نفت و گاز باید با به‌کارگیری رویکردهای ارزیابی فرهنگ اچ‌اس‌ئی، ابتدا سطح فرهنگ سازمان را شناسایی و در ادامه با تدوین و اولویت‌بندی برنامه‌های بهبود، اقدام‌های ارتقای فرهنگ اچ‌اس‌ئی را اجرایی کنند.
منبع:شانا
