فصلی تازه در روابط تهران - نورسلطان
قزاقستان در ۱۶ دسامبر سال ۱۹۹۱ برابر با ۱۷ آذرماه سال ۱۳۷۰ به
استقلال رسید و ایران از نخستین کشورهایی بود که استقلال قزاقستان را به
رسمیت شناخت و نمایندگی سیاسی خود را در آن گشود. قزاقستان از سمت غرب از
طریق دریای خزر به‌نوعی همسایه ایران است.
اکنون با گذشت بیش از
سه دهه، روابط تهران و نورسلطان (آستانه سابق) در حوزه های گوناگون روند
مناسب و روبه رشدی داشته است. در این سال ها دیدارهای گوناگونی میان مقام
های عالی رتبه دو کشور انجام شده است اکنون نیز «قاسم ژومارت توکایف» رئیس
جمهوری قزاقستان در راس هیاتی بلند پایه روز یکشنبه این هفه عازم کشورمان
شد تا روند روابط تهران - نورسلطان(آستانه سابق) مستحکم و شکوفا شود.
پارلمان قزاقستان اوایل فروردین ماه سال ۹۸ با تصویب قانونی بطور رسمی
تغییر نام پایتخت کشور از آستانه به نورسلطان را به منظور گرامیداشت
«نورسلطان نظربایف» اولین رئیس جمهوری دوران استقلال قزاقستان اعلام کرد.
«قاسم ژومارت توکایف» توکایف دومین رئیس جمهوری قزاقستان پس از ۳۰ سال
زمامداری «نورسلطان نظربایف» است. رئیس جمهوری اسلامی ایران و همتای
قزاقستانی وی سال گذشته در حاشیه اجلاس همکاری‌های شانگهای در تاجیکستان با
یکدیگر دیدار و گفت و کردند و دراین دیدار قرار شد تا همکاری‌های دو جانبه
از جمله همکاری‌های ریلی افزایش یابد. بر این اساس یک روز پیش از ورود
توکایف به تهران، نخستین قطار کریدور جدید ریلی KITI (قزاقستان - ترکمنستان
- ایران - ترکیه) وارد ایستگاه راه‌آهن تهران شد. این قطار حامل ۲۴ دستگاه
واگن لبه‌کوتاه حامل ۴۸ کانتینر ۲۰ فوتی گوگرد به مقصد ترکیه و سپس
اروپاست.
جمهوری اسلامی ایران از نخستین کشورهایی بود که استقلال این کشور را
پس از آنکه در آذر ۱۳۷۰ از اتحاد جماهیر شوروی جدا شد و استقلال خود را
اعلام کرد به رسمیت شناخت. همچنین کشورمان دومین کشوری بود که دفتر
نمایندگی خود را در قزاقستان تاسیس کرد.
ایران از همان ابتدای
استقلال قزاقستان، روابط سیاسی، تجاری و اقتصادی خود را با این کشور راه
اندازی کرد و به تدریج این روابط محکم تر شد. این پیشرفت به اندازه ای بود
که در سال های ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ شهر آلماتی میزبان ۲ دور از گفت وگوهای هسته ای
ایران و گروه ۱+۵ بود و همچنین شهر نورسلطان (آستانه سابق) پایتخت
قزاقستان میزبان مذاکرات صلح سوریه با مشارکت ایران، روسیه و ترکیه بوده
است که تاکنون ۱۸ دوره آن در قالب مذاکرات آستانه برگزار شده که اینها نشان
از حسن نیت و نقش آفرینی مثبت قزاقستان در مورد کشورمان بوده است.
مناسبات دو کشور در دولت سیزدهم جمهوری اسلامی به ریاست آیت الله
سید ابراهیم رئیسی وارد مرحله تازه ای شده است. روابط دو کشور در بیش از
دو دهه گذشته بدون فراز و نشیب با آهنگ مطلوبی همواره رو به رشد بوده است،
تاکنون دهها سند همکاری در زمینه های مختف میان دو کشور به امضا رسیده و
در سفر این هفته رئیس جمهوری قزاقستان به ترهان نیز ۹ سند دیگر همکاری امضا
شد.
این سند همکاری‌ها در زمینه‌های توسعه حمل و نقل ترانزیتی،
مبادلات علمی و فرهنگی، انرژی، کشاورزی فرهنگی، مبادلات تجاری - اقتصادی و
دیگر زمینه‌هاست که بین وزیران ایران و قزاقستان و در حضور رؤسای جمهور به
امضای طرفین رسید.
ملاقات با رهبر معظم انقلاب
در این
سفر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی «قاسم ژومارت توکایف»
توکایف رئیس جمهوری قزاقستان را به حضور پذیرفتند که این موضوع نشان
دهنده نگاه ویژه جمهوری اسلامی به همسایگان و کشورهای منطقه و اهمیت و
جایگاه خاص قزاقستان در سیاست خارجی تهران است.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار قاسم ژورمات توکایف رئیس‌جمهور قزاقستان و هیات همراه با اشاره به پیوندهای عمیق تاریخی و فرهنگی میان ایران و قزاقستان، بر لزوم گسترش بیش از پیش همکاری‌های دو کشور در عرصه‌های مختلف به‌ویژه همکاری‌های منطقه‌ای تأکید کردند.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، هماهنگی در زمینه مسائل سیاسی و اقتصادی را برای گسترش روابط ضروری خواندند و با تأکید بر لزوم فعال شدن کمیسیون مشترک خاطرنشان کردند: دو طرف باید برای پیگیری توافق‌ها و اجرایی شدن آنها تلاش مضاعفی انجام دهند.
رهبر انقلاب اسلامی گسترش همکاری‌های فرهنگی ایران و قزاقستان را نیز مهم دانستند و افزودند: فارابی به‌عنوان یک فیلسوف و دانشمند اسلامی که اصالت قزاقستانی دارد و در ایران هزار سال درباره آثار او تحقیق و مطالعه شده است، می‌تواند مبنای همکاری‌های فرهنگی و تشکیل یک کمیته مشترک علمی میان دو کشور شود.
در این دیدار که رئیس‌جمهور کشورمان نیز حضور داشت، قاسم ژورمات توکایف رئیس‌جمهور قزاقستان گفت: مذاکرات بسیار خوبی با جناب آقای رئیسی داشتیم و اسنادی که به امضاء دو طرف رسید می تواند زمینه‌ساز گسترش بیش از پیش روابط دو کشور باشد.
رئیس‌جمهور قزاقستان اشتراکات تاریخی و فرهنگی ایران و قزاقستان را عمیق خواند و با استقبال از پیشنهاد رهبر انقلاب برای تشکیل کمیته علمی در زمینه فارابی، دیدگاه های خود را درباره مسائل منطقه و شرایط اوکراین بیان و توضیحاتی درباره شرایط کشورش بعد از تلاش ناکام برای کودتا در دی ماه سال گذشته، ارائه کرد.
بازدید رئیس جمهور قزاقستان از نمایشگاه توانمندی‌های پزشکی ایران
در راستای اهمیت خلق فناوری و توجه به توانمندی ها و ظرفیت های کشورمان
برنامه بازدید برای قاسم ژومارت توکایف رئیس جمهور قزاقستان از نمایشگاه
توانمندی‌های پزشکی ایران انجام شدو رئیس‌جمهور همتای قزاقستانی خود را به
بازدید از نمایشگاه توانمندی‌های پزشکی ایران دعوت کرد.
در این بازدید رئیس‌جمهور قزاقستان در جریان بخشی از توانمندی‌های پزشکی قرار گرفت.
روابط فعال سیاسی دو کشور
ایران هم اکنون علاوه
برسفارت درآستانه درآلماتی وبندر آکتائو هم دارای سرکنسولگری است وقزاقستان
نیزدرگرگان سرکنسولگری دارد. رئیس جمهوری اسلامی ایران و همتای قزاقستانی
وی سال گذشته در حاشیه اجلاس همکاری‌های شانگهای در تاجیکستان با یکدیگر
دیدار و گفت و کردند و دراین دیدار قرار شد تا همکاری‌های دو جانبه از جمله
همکاری‌های ریلی افزایش یابد.
رایزنی و همکاری در مجامع منطقه ای
و بین المللی نظیر سازمان ملل، سازمان همکاری اسلامی، سیکا، اکو، مجمع گفت
و گوی آسیایی و اجلاس های مرتبط با امور دریای خزر نقش مهمی در پیشبرد
مناسبات دوجانبه و منافع مشترک ایران و قزاقستان دارد.
رشد تجارت ایران و قزاقستان
سخنگوی گمرک جمهوری اسلامی ایران گفت: در سال ۱۴۰۰ نزدیک به ۷۲۹ هزار تن کالا به ارزش ۲۶۵ میلیون و ۲۰۰ هزار دلار، بین ایران و قزاقستان تبادل شد که با رشد ۷۱ درصدی در وزن و ۲۹ درصدی در ارزش، نسبت به سال ۹۹ همراه بوده است.
«سید روح اله لطیفی» هم‌زمان با سفر رئیس‌جمهور قزاقستان به ایران در خصوص تجارت با قزاقستان اظهار داشت: از مجموع تجارت ۷۲۹ هزار تنی ایران با قزاقستان در سال ۱۴۰۰ بیش از ۵۱۲ هزار تن کالا به ارزش ۱۸۷ میلیون و ۲۰۰ هزار دلار، صادرات ایران به قزاقستان بوده که با رشد ۵۱ درصدی در وزن و ۱۱ درصدی در ارزش همراه بوده است، واردات از قزاقستان هم ۲۱۷ هزار تن کالا به ارزش ۷۸ میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه، ۱۴۱ درصد در وزن و ۱۰۸ درصد در ارزش افزایش داشته است.
وی در خصوص تجارت با قزاقستان تصریح کرد: تجارت غیرنفتی ایران با
قزاقستان به‌عنوان یکی از همسایگان پانزده‌گانه جمهوری اسلامی ایران (از
کشورهای حاشیه دریای خزر) در دو دهه اخیر دارای فراز و نشیب بوده است که
به‌صورت کلی در بررسی ۲۰ ساله تجارت با این کشور می‌توان دهه هشتاد را دهه
واردات از قزاقستان و دهه ۹۰ را دهه صادرات به این کشور دانست.
سخنگوی گمرک گفت: در ۲۰ سال اخیر بیش از ۱۵ میلیون و ۴۰۰ هزار تن کالا به ارزش تقریبی ۶ میلیارد دلار بین ایران و قزاقستان تبادل شد که سهم صادرات ایران چهار میلیون و ۲۰۴ هزار تن کالا به ارزش دو میلیارد و ۳۱۷ میلیون دلار بوده و واردات از قزاقستان هم ۱۱ میلیون و ۱۸۵ هزار تن کالا به ارزش سه میلیارد و ۶۳۵ میلیون دلار بوده است.
هم‌زمان با سفر رئیس‌جمهور قزاقستان به تهران، یک رام قطار با ۴۲ واگن
حاوی گوگرد از قزاقستان با عبور از ترکمنستان از مرز اینچه برون استان
گلستان وارد ایران شد و پس از عبور از کشورمان از مرز رازی در استان
آذربایجان غربی به مسیرش به مقصد کشور ترکیه ادامه خواهد داد.
«بخت سلطان اوف» معاون نخست‌وزیر و وزیر تجارت و همگرایی قزاقستان
نیز ماه گذشته در دیدار با وزیر صنعت و معدن کشورمان با تأکید بر تقویت
کریدور فراخزر با استفاده از امکانات لجستیکی ایران گفت: ایران با توجه به
ظرفیت‌ها و توانمندی‌هایی که دارد می‌تواند به هاب صادرات قزاقستان در
منطقه تبدیل شود.
بخیت سلطان‌اف معاون نخست وزیر و وزیر تجارت و همگرایی قزاقستان
همچنین در دیدار با مخبر معاون اول ریاست جمهوری اسلامی ایران با استقبال
از سیاست خارجی دولت سیزدهم مبنی بر گسترش روابط با همسایگان با حفظ حسن
همجواری تاکید کرد: گسترش روابط سیاسی و اقتصادی و همچنین افزایش چشمگیر
حجم تجارت در سه ماهه اول سال جاری بین دولت‌های جمهوری اسلامی ایران و
قزاقستان نشان می‌دهد که اهداف و راهبردهای دو کشور بر یکدیگر منطبق شده
است.
قزاقستان با حدود ۱۷ میلیون نفر جمعیت بزرگترین کشور محصور در خشکی در دنیا است.
قزاقستان با وسعت ۲ میلیون و ۷۱۷ هزارو ۳۰۰ کیلومتر مربع از شمال با
روسیه، از شرق با چین، در جنوب شرقی با قرقیزستان، درجنوب با ازبکستان و در
جنوب غربی با ترکمنستان همسایه است. سواحل شمال شرقی دریای خزر در خاک این
کشور قرار دارد.
اقتصاد قزاقستان، تا حد زیادی به بخش کشاورزی
متکی است. قزاقستان بیشترین تولید ناخالص داخلی و درآمد سرانه را در میان
جمهوری‌های تازه استقلال یافته دارد و از اعضای سازمان همکاری شانگهای است.
این کشور از لحاظ منابع زیرزمینی هم بسیار غنی است، تخمین زده می‌شود که
قزاقستان صاحب دومین منابع بزرگ در اورانیوم، کروم، روی و سرب و سومین در
منگنز، چهارمین در مس و در مورد زغال سنگ، آهن و طلا نیز در بین ۱۰ کشور
اول دنیا قرار می‌گیرد و همچنین یازدهمین منابع بزرگ هم در نفت و هم در گاز
طبیعی را در اختیار دارد.
قزاقستان همواره در شرایط سخت دوست ایران بوده است
«اسخت اورازبای» سفیر جمهوری قزاقستان ماه
گذشته در سفر یک هیات ۳۰ نفره قزاقستان به ایران گفت: این هیات یادداشتهای
تفاهم مهمی در زمینه صادرات، واردات و لجستیک با ایران امضا کرده است که
نشان می‌دهد روابط دو کشور در زمینه‌های مختلف در احیا شدن است.
سفیر قزاقستان در تهران با بیان اینکه جایگاه ایران در منطقه و جهان
را به خوبی درک می کنیم و به آن احترام می گذاریم، گفت: جمهوری قزاقستان
حتی در سخت‌ترین دوران که جمهوری اسلامی ایران متحمل تحریم‌های غیرعادلانه
بود اقدامی علیه تهران انجام نداده است.
اورازبای افزود: ریشه‌های اجتماعی، مذهبی، فرهنگی و زبان فراوانی با
ایران داریم و هرگز اختلافات مرزی، اقتصادی و سیاسی نداشته‌ایم و امیدواریم
در آینده نزدیک پس از پایان همه‌گیری کرونا شاهد رفع تحریم‌های ظالمانه و
به تبع آن شاهد روابط گسترده‌تر تجاری و اقتصادی با ایران باشیم.
پیوندهای فرهنگی ایران و قزاقستان
مشترکات تاریخی، دینی، فرهنگی، مراودات مردمی و دیدگاه مثبت مردم قزاقستان
نسبت به فرهنگ، تمدن و مردم ایران، فرصت ها و زمینه های مناسبی را برای
توسعه فرهنگی میان ایران و قزاقستان فراهم کرده است. علاوه برنمایندگی،
رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در نورسلطان و آلماتی در حوزه بسط
همکاری های فرهنگی میان دو کشور فعالیت می کند.
همکاری های
دانشگاهی، تقویت کرسی های زبان فارسی واتاق های ایران در دانشگاه های مهم
قزاقستان، اعزام استاد زبان فارسی، برگزاری نمایشگاه های فرهنگی به مناسبت
های مختلف، برگزاری کنفرانس های مشترک با موضوعات فرهنگی و دینی و اعزام
نخبگان قزاقی به برنامه های مهم فرهنگی کشورمان از مهم ترین برنامه های در
دست اجرا در این چارچوب است.
معماری سنتی، نوروز و آداب آن در
کنار سنت های مشترک، همجواری با جاده ابریشم، نزدیکی جغرافیایی به ویژه در
مرزبندی های دوره صفویه، وجود واژه های فارسی در زبان قزاقی و نیز دست
نوشته های فراوان فارسی در موزه های این کشور به همراه تدریس زبان فارسی در
چند دانشگاه قزاقستان نشانگر پیوندهای فرهنگی ۲ کشور است.
