نگاهی به روند اجرای پروژه‌های زیست‌محیطی نفت در قطب تولید گاز كشور
به گزارش نبض نفت به نقل از پایگاه اطلاع رسانی شرکت ملی نفت ایران به نقل از روابط عمومی سازمان منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس، مساله آلودگی هوا و غلظت آلاینده های محیطی و تاثیر آن بر سلامت ساکنان منطقه، صیانت از محیط زیست دریایی و آبزیان، پساب های صنعتی و ... که بارها و بارها از سوی رسانه های داخلی مطرح شده است،گواهی بر اهمیت حراست از زیست بوم این منطقه استراتژیک و صنعتی است.
در این میان، شرکت ملی نفت ایران به عنوان رکن اصلی توسعه در این منطقه، سعی کرده تا تولید حداکثری را با رعایت کامل الزامات زیست محیطی و به روز جهانی محقق کند تا تضمینی برای تولید پایدار از این منطقه باشد.
مهمترین این اقدامات ذیل مصوبات هیات دولت در خصوص انجام برنامه های اصلاحی در حوزه مدیریت محیط زیست منطقه تعریف شده است. در این مصوبه مقرر شده تا وزارت نفت با تخصیص یک میلیارد و دویست میلیون دلار، اعتبار لازم جهت اجرای برنامه های زیست محیطی منطقه را که از جمله عظیم ترین پروژ های محیط زیستی در سطح کشور به شمار می رود، تامین کند.
موازی با مصوبات هیات دولت، اقدامات عملی قابل توجهی نیز از سال ها پیش توسط شرکت ملی نفت ایران در این حوزه اجرایی شده است. از آنجایی که برخی از برنامه های زیربنایی در طولانی مدت معرفی شده و نیازمند تخصیص بودجه کلان در سطح ملی بودند، فهرستی از این اقدامات زیربنایی از سوی اداره حفاظت محیط زیست سازمان منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس تهیه شد و پس از اخذ تاییدیه های لازم از شرکت های ملی نفت ایران، ملی گاز و ملی صنایع پتروشیمی و نهایتا وزیر نفت، در کارگروه ملی الودگی هوای عسلویه که با دستور ریاست جمهوری تشکیل شده بود، مطرح شد. پس از تایید نهایی پروژه ها در کارگروه مذکور و کمیسیون زیربنای صنعت و محیط زیست دولت، این فهرست به منظور اخذ مصوبه به هیات دولت ارسال شد.
این طرح در آذر ماه سال ۱۳۹۹ در هیات دولت مصوب و به عنوان یک سند بالا دستی جهت بهبود کیفیت محیط زیست منطقه معرفی و در نهایت از سوی معاون اول رییس جمهوری ابلاغ شد.
برنامه های ابلاغی وزیر نفت، زیربنایی برای شناسایی و تعریف اقدامات اصلاحی بزرگی در زمینه محیط زیست منطقه شد و در نهایت در سال ۱۳۹۹، ابلاغیه دولت دریافت، و از آنجایی که این برنامه ها نیازمند بودجه و اعتبارات و حمایت در سطوح بالا در مجموعه وزارت نفت بودند، مصوبات لازم از هیات مدیره شرکت ملی نفت ایران نیز اخذ شد.
در ادامه سند بهبود کیفیت هوای منطقه تدوین شد؛ این سند، در یک چرخه مدیریت کیفیت هوا از مرحله پایش آغاز می شود. هدف اصلی در این مرحله، شناسایی میزان و انواع آلاینده ها، مناطق تحت پوشش و زمان تشدید آلاینده های هوا است.
سخاوت اسدی، مدیر عامل سازمان منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس، در خصوص روند اجرای این چرخه زیست محیطی می گوید: "پس از اندازه گیری دقیق آلاینده ها در چارچوب ساز و کار تایید شده علمی برای شناسایی آلودگی، پنج دستگاه به صورت پیوسته، میزان آلودگی هوا در منطقه را اندازه گیری می کنند. همچنین برای اینکه بتوانیم اطلاع دقیقی از وضعیت آلودگی هوا داشته باشیم؛ غیر از پنج ایستگاه که به صورت آنلاین و لحظه‌ای میزان آلاینده ها را اندازه گیری می کنند، تمامی منطقه را شبکه بندی کرده و در هر یک از شبکه ها، یک ایستگاه پایش راه اندازی کرده ایم. در مجموع ۱۰۰ ایستگاه پایش در این منطقه وجود دارد از پارس ۲ آغاز می‌شود و تا فرودگاه بین‌المللی خلیج فارس ادامه می‌یابد و همه مراکز جمعیتی و بخش‌ها و روستاهای همجوار را در بر می گیرد."
وی ادامه می دهد: "هم اکنون ایستگاه‌های آنلاین پایش آلودگی هوای منطقه تحت نظارت سازمان حفاظت محیط زیست در حال بهره‌برداری هستند. داده‌های موجود نیز موید این نکته است که در مناطق مسکونی همجوار منطقه صنعتی، در مورد برخی آلاینده‌ها مثل بنزن که از سوی سازمان بهداشت جهانی، سرطان‌زای درجه یک شناخته شده، هیچ مشکلی وجود ندارد."
با این وجود، آلودگی هوا در ابعاد صنعتی بدین پهناوری، مساله ای گریزناپذیر است. علاوه بر بنزن که یک آلوده کننده خطرناک است، به گواه آمار و ارقام، میزان دیگر آلاینده‌ها نیز به نسبت پایین است. به عنوان مثال هم اکنون میزان دی اکسیدنیتروژن NO2) ) پایین‌تر از میزان استاندارد است؛ اما برخی ترکیبات مثل دی اکسیدگوگرد SO2) ) بالاتر از میزان استاندارد در هوای منطقه وجود دارد که البته در خصوص این آلاینده هم پس از مشخص شدن میزان انحراف آن از استاندارد، کارگروهی با عنوان کارگروه جلوگیری از سوختن گازهای مشعل و بهبود کیفیت هوا در منطقه، تمهیداتی را در این خصوص اتخاذ می کند.
در مجموع برنامه مدونی جهت پایش و کنترل دو آلاینده اصلی منطقه یعنی دی اکسید گوگرد و بنزن در قالب مصوبه هیات دولت ابلاغ شده که هم اکنون در حال اجراست.
داده های آماری مربوط به این آلاینده ها، به صورت پیوسته در حال پیگیری و پایش بوده و گزارشات مبسوط آن به صورت روزانه تدوین می شود. در عین حال با هدف آگاهی سایر مردم کشور از وضعیت کیفی هوای این منطقه استراتژیک، داده های سه ایستگاه پایش کیفیت هوای منطقه بر روی سایت سازمان حفاظت محیط زیست به صورت پیوسته و برخط برای عموم مردم قابل رویت است.
به گفته اهل فن؛ با برنامه های خوبی که در زمینه کاهش انتشار دی اکسید گوگرد در منطقه تعریف شده و حمایت های وزیر نفت جهت تحقق این برنامه ها، هم اکنون روند کاهشی انتشار آلودگی آغاز شده و به نتایج قابل قبولی نیز رسیده است؛ به طوری که به گفته معاون وزیر بهداشت و درمان و آموزش پزشکی، سطح بروز بیماری های تنفسی و سرطان در منطقه از میانگین کشوری بسیار پایین تر است.
* کاهش 85 درصدی گازهای مشعل پالایشگاهی
یکی از مهمترین و دشوارترین اقدامات صنعتی در حوزه کاهش آلودگی ها در صنعت نفت، جمع آوری گازهای همراه و جلوگیری از سوزانده شدن آن ها در مشعل های پالایشگاهی است. اگرچه فلر به عنوان یک تجهیز برای ایمن نگه داشتن تاسیسات و جان انسان ها باید به طور پیوسته و در تمام شرایط جوی و طول سال روشن و در دسترس باشد و امکان خاموش شدن کامل آن تحت هیچ شرایطی وجود ندارد، اما لازم است تا اقداماتی برای کاهش میزان سوختن گازهای همراه نفت اندیشیده شود.
در این رابطه، با تلاش متخصصان و کارشناسان نفت، کاهش 85 درصدی مشعل سوزی در پالایشگاههای اول تا پنجم شرکت مجتمع گاز پارس جنوبی طی 10 سال اخیر محقق شده است؛ به طوری که میزان مشعل سوزی در این پالایشگاه ها از 2900 میلیون متر مکعب در سال 1387 به 433 میلیون متر مکعب در انتهای سال 1397 کاهش یافته است.
* اعتبار 1.2 میلیارد دلاری برای رفع مشکل فلرینگ
در ادامه اقدامات زیست محیطی در حوزه منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس، مدیریت و برطرف کردن مشکل فلرینگ و مشکل بازیافت واحدهای گوگرد در دستور کار قرار گرفت و بر این مبنا طبق برنامه مصوبه دولت یک میلیارد و دویست میلیون دلار اعتبار به رفع این مشکل اختصاص یافت.
سخاوت اسدی؛ مدیرعامل سازمان منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس در این باره می گوید: "با پیگیری های انجام شده برنامه های اصلاحی برای بازیابی گازهای فلر و بهبود واحدهای بازیافت گوگرد در سه سطح کوتاه مدت یکساله، میان مدت سه ساله و بلند مدت ۵ ساله تعریف شده است؛ به طوری که جنس کارهای کوتاه مدت از نوع تعمیراتی، کارهای میان مدت در حوزه خرید تجهیزات و کارهای بلند مدت در حوزه اصلاح و تغییرات فرایندی خواهد بود. علاوه بر این، داده های فلرینگ پتروشیمی و پالایشگاه از سال ۹۶ تا به امروز مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است و روند آن به طور کامل بررسی شده است."
در حال حاضر، کاهش فلرینگ در برخی از شرکت های پتروشیمی اغاز شده است؛ به عنوان مثال در شرکت پتروشیمی نوری پروژه کاهش فلرینگ انجام شده و در شرکت های پتروشیمی زاگرس و آریاساسول نیز در مرحله بهره برداری قرار گرفته است.
* تخصیص 10 درصد از محیط صنعتی به فضای سبز
توسعه فضای سبز منطقه، به عنوان راهکاری کلیدی در کاهش میزان آلاینده ها، همواره در اولویت برنامه های زیست محیطی شرکت ملی نفت ایران بوده است و به دقت در تمامی مناطق عملیاتی اجرایی می شود.
هم اکنون بیشتر صنایع موجود مرتبط با صنعت نفت در حوزه جغرافیایی منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس، استاندارد توسعه فضای سبز را محقق کرده اند. طبق این استاندارد، صنایع باید معادل ۱۰ درصد فضای صنعتی را به فضای توسعه فضای سبز اختصاص دهند.
درهمین راستا، در پارس جنوبی بیش از ۱۵۰۰ هکتار فضای سبز ایجاد شده است که ۱۱۰۰ هکتار آن توسط سازمان منطقه ویژه اقتصادی پارس و ۴۰۰ هکتار فضای سبز نیز توسط پتروشیمی ها و پالایشگاه ها توسعه یافته است که در نهایت هدف بلند مدت این است که این فضا به چهار هزار هکتار فضای سبز در منطقه برسد.
* راه اندازی مدرن ترین مجتمع دفع پسماند کشور در قلب عسلویه
شرکت ملی نفت ایران همچنین در خصوص دفع پسماندهای صنعتی نیز اقدامات موثری انجام داده است. در این رابطه از کانال سازمان منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس، احداث مجتمع مدیریت پسماندهای صنعتی و ویژه تعریف شده و در گام اول مطالعات مکان‌یابی براساس الزام‌های سازمان محیط زیست در مسیر مکان یابی اجرای پروژه آغاز شد. در گام بعدی و در قالب پروژه‌ای دیگر، همه پسماندهای شرکت‌ها شناسایی و طراحی مفهومی مجتمع انجام شد. در مرحله سوم مطالعات ارزیابی آثار زیست محیطی احداث مجتمع پسماند، تعریف شده و مجوز احداث این مجتمع از سوی اداره کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر صادر شد. در راستای احداث این مجتمع و با هدف غربالگری مکان های شناسایی شده سایت به سایت، ۱۰ نقطه از نزدیک بازدید و امتیاز بندی شد و در نهایت دو نقطه که در منطقه پارس ۲ واقع شده اند، انتخاب شد.
در ادامه برای هر دو نقطه مجوز گرفته شد و ساخت و ساز مجتمعی نوین با عنوان کارخانه بازیابی ماده و انرژی در سایت ۲ (در نقطه بالای سایت ایران ال ان جی) در دستور کار قرار گرفت؛ هم اکنون در این مجتمع احداث واحدهای بی خطر سازی پسماند های صنعتی، واحدهای بازیافت، زباله سوز صنعتی و لندفیل مهندسی طراحی و در حال ساخت هستند. ورودی این مجتمع در سال صد هزار تن است که از آغاز بهره برداری این طرح ۴ هزار تن پسماند در این مجتمع با مجوز اداره کل محیط زیست استان مدیریت شده است.
این مجتمع در سه فاز تعریف شده که فاز اول آن احداث شده است و فاز دوم در حال احداث است و طبق طرح تعریف شده، مدرنترین مجتمع مدیریت پسماند در کشور است.
* صیانت از زیست بوم جانوری
در راستای تعاملات اجتماعی و تعهدات زیست محیطی، برنامه بهبود کیفیت محیط زیست طبیعی و دریایی به صورت ویژه از سال گذشته در دستور کار سازمان منطقه ویژه قرار گرفته است. این مطالعات با هدف بررسی روند تغییرات زیستگاه های دریایی-ساحلی و اثرات توسعه منطقه بر این اکوسیستم ها، شناسایی مناطق مستعد بهسازی و بازسازی جنگل های حرا، آبسنگ های مرجانی، بستر علف ها و جلبک های دریایی، شناسایی تهدیدات فعلی و آتی حضور پستانداران و لاکپشت های دریایی منطقه و ارائه برنامه حفاطتی و بهبود زیستگاه های منطقه انجام شده است.
در این خصوص اقدامات موثری انجام شده که از جمله آن می توان به پروژه احیای جنگل های حرا با کاشت 117 هزار اصله نهال توسط شرکت SPGC و همچنین اقدامات بوم شناسی و حفاظت از آهوی مند توسط پتروشیمی زاگرس اشاره کرد.
حمایت از لاکپشت نوک عقابی و بهره برداری از ساحل روب از سوی پتروشیمی مبین، به همراه حمایت از گونه جبیر توسط پتروشیمی آریا ساسول و حمایت از جیرفتی و دراج از سوی پتروشیمی مروارید از دیگر مواردی است که در راستای حفظ گونه های جانوری منطقه صورت گرفته است.
در ادامه مطالعات مدونی نیز در خصوص روش‌های موثر بهبود کیفیت محیط دریایی و پایش آب های زیرزمینی محدوده منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس صورت گرفته و چندین برنامه زیست محیطی دیگر نیز از سوی اداره حفاظت محیط زیست سازمان منطقه ویژه در دست اقدام قرار گرفته است.
طراحی شبکه پایش کیفیت خاک و آب زیرزمینی در منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس به همراه پایش کیفیت هوای محیطی، برآورد موجودی انتشار آلاینده‌های هوا و گازهای گلخانه‌ای در منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس از دیگر اقدامات موثر در این خصوص است.
پایش و ارزیابی کمی و کیفی پساب‌های خروجی در محدوده تحت نظارت سازمان منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس و مقایسه نتایج با مقادیر استاندارد سازمان حفاظت از محیط زیست، مطالعات ارزیابی اثرات توسعه منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس بر زیستگاه های خشکی و محیط زیست ساحلی و دریایی منطقه به همراه منشأیابی و سهم بندی ذرات معلق در هوای منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس و طراحی مفهومی مجتمع مدیریت پسماندهای عادی و فضای سبز منطقه از دیگر اقدامات زیست محیطی صورت گرفته است.
سازمان منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس، به عنوان متولی فعالیت های توسعه ای شرکت ملی نفت ایران در منطقه همچنین نسبت به تدوین و ابلاغ دستورالعمل‌ها/شیوه‌نامه و مقررات اولویت‌دار منطقه ویژه، تخمین موجودی انتشار، تشخیص و رفع نشتی‌های فرایندی(LDAR) و پایش غلظت بنزن بر روی مرزهای واحدهای عملیاتی اقدام کرده است.
در مسیر انجام دیگر فرآیندهای مرتبط با صیانت از محیط زیست، تهیه و ابلاغ راهنمای کنترل انتشار آلاینده‌های خطرناک هوا در صنایع شامل راهنمای کنترل انتشار آلاینده‌های خطرناک هوا در ونت‌های فرایندی، مخازن و ظروف ذخیره، عملیات انتقال و سیستم‌های تصفیه فاضلاب، نشت تجهیزات در فرآیندها و همچنین تهیه و ابلاغ الزامات کنترل انتشار آلاینده‌های خطرناک هوا برای سیستم‌های ونت بسته و تجهیزات کنترل و بازیابی و ارسال به سیستم گاز سوخت در حال انجام است.
از سوی دیگر سعی شده تا با تهیه و ابلاغ الزامات استفاده از بهترین تکنولوژی در دسترس برای کنترل انتشار آلاینده‌های خطرناک هوا گام بلندی در مسیر صیانت از محیط زیست منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس برداشته شود.
