بررسی دو ویژگی رودخانه زهره/ هدف از ساخت سد چمشیر چیست؟
نبض نفت-یکی از مزایای ساختار اجرایی چندعاملی متشکل از کارفرما، پیمانکار، مشاور و ناظر در ایران، ارتقای شفافیت به‌حساب می‌آید. ساختاری که ذیل آن نتیجه تکثرگرایی بر مبنای روابط مالی استقرار پیدا کرده و زمینه کاهش مسائل و مشکلات ناشی از اجرای هر پروژه را ایجاد می‌کند.
باتوجه‌به این مسئله پروژه سد چمشیر با اتکا به عاملیت متعدد در دستور کار قرار گرفته است. طرح سد چمشیر، یکی از طرح‌های شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران است که باهدف تعدیل کیفیت رودخانه شور زهره در ۲۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر دو گنبدان (گچساران) مرکز شهرستان گچساران در استان کهگیلویه و بویراحمد قبل از پیوستن رودخانه خیرآباد به رودخانه زهره در مجاورت محلی به نام تنگه چمشیر نزدیک به مرز استان بوشهر احداث شده است.
تأمین مالی این سد توسط کنسرسیوم ایران و چین به مبلغ ۲۰۳ میلیون یورو در دستور کار قرار گرفته و عملیات ساخت از سال ۱۳۹۳ آغاز شده است. توجه به روند تأمین مالی پروژه بیانگر آن است که طرح ساخت سد چمشیر از موفق‌ترین پروژه‌های ذیل تأمین مالی کشور چین به‌حساب می‌آید و در مهلت مقرر به نتیجه رسیده است.
هدف ساخت سد چمشیر چیست؟
مهم‌ترین هدف ساخت سد چمشیر، تعدیل کیفیت آب رودخانه زهره است. موضوعی که بارها توسط کارشناسان متعدد به آن اشاره شده است. برای مثال، محسن موسوی خوانساری، عضو هیئت‌مدیره انجمن آب‌وخاک پایدار ایران بر هدف ساخت سد چمشیر تأکید کرده و عنوان می‌کند: «سد چمشیر با اهداف تعدیل شوری آب در پایین‌دست با استفاده از جریانات سطحی و سیلابی و رواناب ۱٫۸ میلیارد مترمکعبی احداث شد.»
بر خلاف تصور بسیاری از مردم مبنی بر اینکه رودخانه‌های کشور به طور عمده از جریان آب شیرین شکل‌گرفته‌اند اما رودخانه زهره به‌واسطه حضور چشمه‌های شور شش‌گانه در مسیر خود، ذاتاً یک رودخانه شور است.
بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، در حوضه آبریز رودخانه زهره ۶ چشمه آب‌شور قرار گرفته‌اند که سالانه بیش از ۲٫۵ میلیون تن نمک را با خود به پایین‌دست سد انتقال داده و در بازه‌های زمانی از سال شاخص شوری ۷ برابر حد مجاز را تجربه می‌کند
به معنای دیگر زمانی که میزان آبدهی رودخانه به‌خصوص در بازه زمانی خردادماه تا مهرماه هرسال به‌واسطه کاهش آورد آبی افزایش می‌یابد میزان شوری آب در رودخانه زهره بالا رفته و زمینه ضربه به محیط‌زیست فراهم می‌شود.
نگاهی به کشت مردم در پایین‌دست رودخانه زهره گواهی دیگر بر ماهیت شور این رودخانه است، جایی که در مزارعی نظیر مزارع زیتون، تنها امکان کشاورزی برای ماه‌های خاصی از سال در فصل زمستان زمینه استفاده از منابع آبی مهیا بوده و در سایر ماه‌های سال به علت افزایش شوری آب زمینه استفاده از منابع آبی مهیا نیست.
متوسط ماهیانه غلظت املاح جامد محلول در آب رودخانه برحسب میلی‌گرم بر لیتر (شامل ایستگاه حاج قلندر) بالادست سد (ایستگاه پل زهره) پایین‌دست سد
با توجه به ریزترین اطلاعات رسیده از شرکت مدیریت منابع آب ایران، فرایند مطالعات برای ساخت این سد فارغ از مسئله تأمین مالی از سال ۱۳۶۷ روی میز قرار گرفته است. در همین راستا، سازمان آب منطقه‌ای استان فارس، کهگیلویه و بویراحمد و بوشهر مطالعات شناخت و مقدماتی در سال‌های ۱۳۶۷ تا ۱۳۶۸ به انجام رسانیده است. مطالعات مرحله اول سد مخزنی چمشیر، گشایش‌های وابسته توسط مشارکت مهندسین مشاور پاراب فارس و مهندسین مشاور تهران سحاب در سال ۱۳۷۳ شروع شده و در سال ۱۳۸۱ مصوبه فاز ۱ را اخذ کرد.
شروع مطالعات فاز ۲ بر مبنای تکمیل مطالعات مرحله اول توسط مهندسین مشاور تهران سحاب در سال ۱۳۸۵ انجام‌گرفته و اسناد مناقصه به‌صورت EPCF تهیه شده است.
پس از برگزاری مناقصه، شرکت‌های سایبر، مهاب قدس و صفا نیکو سپاهان برنده آن شده که قرارداد در سال ۱۳۸۶ عقد شد.
با توجه به اهمیت مسائل زیست محیطی در حوزه آبریز، دانشگاه صنعتی امیرکبیر و دانشگاه شیراز از دیگر نهادهای پژوهشی کشور به منظور تکمیل مطالعات شناختی و زیست محیطی در مسئله بوده‌اند.
باتوجه‌به روند بررسی‌های انجام شده، هم اکنون سد در انتظار پایان فرایند بررسی‌های پیش از بهره‌برداری قرار گرفته و در دی‌ماه سال ۱۴۰۱ فرایند آبگیری سد آغاز می‌شود و بر اساس جزئیات موجود حیات شرق خوزستان با این پروژه متحول خواهد شد.
منبع:ایرنا
