دولت سیزدهم، مصمم برای بسته شدن پرونده گازهای همراه نفت شرق و غرب کارون
به گزارش نبض نفت به نقل از شرکت ملی نفت ایران؛ سالانه افزون بر ۱۵۰ میلیارد مترمکعب گاز در مشعل‌های بالای چاه‌های نفت در جهان به مواد آلاینده تبدیل می‌شود که بر اساس آمارهای بانک جهانی این رقم معادل یک‌سوم مصرف گاز کل اروپاست. بر اساس آمارهای بانک جهانی، ایران تا سال ۲۰۱۸ سومین کشور بعد از روسیه و عراق در میان تولیدکنندگان این گازها بوده است، با این حال گفته می‌شود میزان مشعل‌سوزی در کشور از ۱۷ میلیارد مترمکعب در سال ۲۰۱۸ به ۱۳.۷۸ میلیارد مترمکعب در سال ۲۰۱۹ رسیده است. این یعنی حدود روزانه ۳۸ میلیون مترمکعب گاز در حال سوختن است.
دولت سیزدهم در طول عمر دو ساله خود توانسته است ۲۸ قرارداد به ارزش بیش از یک میلیارد دلار در زمینه جمع‌آوری گازهای مشعل را که بیشتر با شرکت‌های خصوصی امضا شد نهایی کند. افزون بر این متعهد شده است پرونده بیشتر پروژه‌های جمع‌آوری گازهای همراه نفت کشور را تا پایان عمر خود ببندد.
این موضوع حکایت از آن دارد که عزم دولت سیزدهم برای تحقق هدف یادشده تا حدی جدی است که وزیر نفت از آمادگی وزارت نفت برای واگذاری توسعه میدان‌های نفت و گاز کشور به‌صورت صفر تا صد به پتروشیمی‌ها سخن به میان آورده و معتقد است این معامله وزارت نفت و پتروشیمی معامله‌ای برد - برد برای دو طرف است، زیرا پتروشیمی‌ها می‌توانند با توسعه میدان‌های نفتی در کمتر از سه سال حداقل تا ۳۰ سال تأمین خوراک گاز و خوراک مایع واحدهای خود را تضمین کنند.
به نظر می‌رسد استفاده از توان مالی پردرآمدترین صنعت کشور یعنی پتروشیمی بتواند در بلندمدت راهکاری مناسب برای تأمین مالی پروژه‌های صنعت نفت بدون نیاز به نتیجه میز مذاکرات هسته‌ای در وین از سوی دولت سیزدهم باشد.
هم‌اکنون بیش از ۸۰ درصد گازهای همراه جنوب کشور جمع‌آوری شده است و دولت سیزدهم تلاش می‌کند با جمع‌آوری گازهای مشعل باقیمانده، افزون بر صرفه اقتصادی، تعهدهای بین‌المللی محیط زیستی را در نظر داشته باشد.
کاهش آلایندگی در قطب گازی ایران
مجوز امضای قرارداد و تأمین مالی اجرای پروژه کاهش ۲۰ درصدی مشعل‌سوزی پالایشگاههای یک تا ۱۰ پارس جنوبی با هدف توقف سوختن سالانه ۲.۳ میلیارد مترمکعب گاز صادر شده تا اجرای یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های زیست‌محیطی صنعت نفت کلید بخورد.
طرح جامع توسعه پایدار موظف به سامان‌دهی و مدیریت یکپارچه همه پالایشگاه‌ها و تأسیسات پارس جنوبی و اجرای طرح مهار و پالایش همه آلاینده‌های پارس جنوبی اعم از نفت، گاز و پتروشیمی است. این طرح توانسته با همکاری مدیران شرکت ملی گاز و شرکت ملی صنایع پتروشیمی گام‌های اولیه را در سه بخش مدیریت پالایش و مصرف گازهای آلاینده، مدیریت مایعات آلاینده (از جمله DSO) و مدیریت جامدات آلاینده (به‌ویژه گوگرد) و جلوگیری از انتشار آن در فضا بردارد.
با توجه به ارزش بالای اقتصادی گازهای مشعل و منافع غیرمستقیمی که از جمع‌آوری آنها حاصل می‌شود، کشورهای مختلف جهان در این حوزه سرمایه‌گذاری‌های زیادی انجام داده و توانسته‌اند تا حدود زیادی از حجم گازهای مشعل خود بکاهند. کشورهای حاشیه خلیج فارس نظیر امارات، کویت و عربستان به‌واسطه سرمایه‌گذاری‌های زیاد در این زمینه، بخش زیادی از سکوهای مشعل خود را در میدان‌های نفتی خاموش کرده‌اند.
در مجموع با توجه به اینکه جمع‌آوری گازهای مشعل ضمن منافع مستقیم اقتصادی دارای منافع غیرمستقیم زیادی همچون کاهش آلودگی‌های محیط زیستی است و در برنامه ششم توسعه نیز تأکید ویژه‌ای به جمع‌آوری این گازها شده، وزارت نفت با جدیت و سرعت بیشتری در این مسیر گام برمی‌دارد.
برای موفقیت بیشتر این طرح‌ها لازم است ریسک‌های سرمایه‌گذاری در این زمینه کاهش یابد و قیمت‌گذاری محصولاتی که قرار است از گازهای مشعل جمع‌آوری‌شده تولید شود به‌گونه‌ای باشد که سرمایه‌گذار را برای ورود به این حوزه ترغیب کند.
برنامه‌های شرکت ملی گاز ایران در این زمینه در سه بخش تقسیم‌بندی شده‌اند. کاهش مشعل‌سوزی، کاهش انتشار اکسیدهای گوگرد و تصفیه تکمیلی پساب‌ها از جمله این برنامه‌هاست که با ابلاغ مصوبه هیئت وزیران در سال ۱۳۹۸ قوت گرفت و اکنون پروژه‌های اجرایی آن احصا شده و مراحل مختلف طراحی و اجرا را طی می‌کنند.
این مصوبه طیف متنوعی از اقدام‌های مرتبط با کاهش آلودگی، پایش و کنترل وضع محیط زیست منطقه را در بر می‌گیرد و بر این اساس تکالیف پرشماری هم برای شرکت‌های ملی نفت، گاز، پتروشیمی و سازمان منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس منظور شده است.
تکالیف مرتبط با شرکت ملی گاز ایران به‌طور عمده بر کاهش مشعل‌سوزی و کاهش انتشار اکسیدهای گوگرد متمرکز است که طبق مصوبه یادشده در مجموع قرار است دی‌اکسید گوگرد منتشره از پالایشگاه‌ها ۴۸۸۵۰۰ تن در سال در مجموع ۱۲ پالایشگاه پارس جنوبی کاهش یابد که این مهم از طریق رفع مشکلات عملیاتی، بهینه‌سازی فرآیند و نصب سیستم‌های تکمیلی در واحدهای عملیاتی پالایشگاه و به‌ویژه واحد گوگردسازی آن به‌دست خواهد آمد. با انجام این کار مقدار مشعل‌سوزی گازهای اسیدی نیز کاهش می‌یابد که ضمن افزایش محصول گوگرد، بهبود قابل‌توجهی در کیفیت هوای منطقه حاصل خواهد شد.
همچنین مشعل‌سوزی پالایشگاههای دوازده‌گانه پارس جنوبی تا ۲۳۴۴ میلیون مترمکعب در سال کاهش می‌یابد که افزون بر بهبود قابل‌توجه کیفیت هوای منطقه، سبب جلوگیری از انتشار گاز شده و از هدرروی منابع ارزشمند هیدروکربوری جلوگیری می‌شود.
از سویی به‌منظور تحقق اهداف مورد انتظار، پروژه‌های متعددی درباره کاهش مشعل‌سوزی و انتشار اکسیدهای گوگرد در پالایشگاه‌ها احصا شده که در حال اجراست و برخی از آنها نیز پایان یافته که در نتیجه انجام این اقدام‌ها، مقدار مشعل‌سوزی پالایشگاههای پارس جنوبی تا ۴۹۸ میلیون مترمکعب (حدود ۱۷.۶ درصد) کاهش یافته و از انتشار ۲۷۷۷۵ تن ترکیبات گوگردی در پالایشگاههای سایت ۲ پارس جنوبی هم جلوگیری شده که معادل کاهش حدود ۲۴ درصدی این پالایشگاه‌هاست.
مقدار مشعل‌سوزی پالایشگاههای اول تا هشتم پارس جنوبی در سال ۱۳۹۷ حدود ۱۳۷۳ میلیون مترمکعب بود که بر اساس مصوبه یادشده باید تا پایان سال ۱۴۰۵ مقدار ۷۳۹ میلیون مترمکعب آن استحصال شود و به ۶۳۴ میلیون مترمکعب تقلیل یابد. بر اساس مطالعات و برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده همسو با کاهش گازسوزی در مشعل، در نظر است این مقدار در پالایشگاههای یکم تا هشتم تا پایان سال ۱۴۰۵ به حدود ۳۰۷ میلیون مترمکعب در سال برسد که این مقدار کاهش بالاتر از اهداف مورد انتظار مصوبه است.
جمع‌آوری گازهای همراه نفت غرب ایران به ایستگاه دهلران می‌رسد
پتروپالایش دهلران در ۲۰ ماه گذشته رشدی ۲ برابری نسبت به نیمه سال ۱۴۰۰ را تجربه کرده است. یکی از روش‌های خلق منابع پایدار برای تقویت ورودی‌های صندوق‌ها، طرح ملی ان‌جی‌ال ۳۱۰۰ (پتروپالایشگاه دهلران) است. یکی از طرح‌های مورد توجه شورای عالی پروژه‌های گروه اقتصادی صندوق‌ها در طول یک سال گذشته، روند رشد و پیشرفت پتروپالایشگاه دهلران بوده است. اکنون روند پیشرفت این طرح نسبت به سال ۱۴۰۰ افزایش قابل‌توجهی داشته است.
هم‌اکنون پروژه ان‌جی‌ال ۳۱۰۰ یا همان پتروپالایشگاه دهلران پیشرفت فیزیکی بالای ۸۳ درصد دارد و از ۱۷ درصد باقیمانده ۱۰ درصد مربوط به بخش اجرایی است. گازهای همراه نفت تولیدشده در حوزه نفتی دزفول شمالی شامل میدان‌های دهلران، آذر، پایدار، پایدار غرب، چشمه‌خوش و بنگستان بعد از تقویت فشار در ایستگاه‌های بیات (دهلران)، چشمه‌خوش و پایدار غرب در این واحد پالایشی به ارزش افزوده و محصولات پایین‌دستی تبدیل می‌شوند.
ایستگاه تقویت فشار بیات روزانه ۱۲۰ استاندارد میلیون فوت‌مکعب گاز و ایستگاه‌های چشمه‌خوش و پایدار غرب نیز در مجموع روزانه ۱۲۰ استاندارد میلیون فوت‌مکعب گاز جمع و در مجموع ۲۴۰ استاندارد میلیون فوت‌مکعب گاز جمع‌آوری‌شده از میدان‌های یادشده را به سمت واحد ان‌جی‌ال پتروپالایشگاه دهلران به‌عنوان خوراک ورودی تزریق می‌کنند.
پیشرفت فیزیکی واحد ان‌جی‌ال این پالایشگاه اکنون پیشرفت فیزیکی بالای ۸۳ درصد دارد و از ۱۷ درصد باقیمانده ۱۰ درصد مربوط به بخش اجرایی است و بر اساس برنامه‌ریزی انجام‌شده به احتمال زیاد تا پایان سال وارد فاز راه‌اندازی می‌شود.
پتروپالایش دهلران ابتدا خوراک (گازهای همراه نفت که تاکنون سوزانده می‌شدند) را از وزارت نفت تحویل می‌گیرد و محصول نهایی خود در پتروشیمی دهلران (پلی‌اتیلن‌ها و پلی‌پروپیلن‌ها) را با قیمت اقتصادی به ازای هر تن می‌فروشد. به عبارت دیگر، در این زنجیره حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ دلار به ازای هر تن ارزش افزوده از این گازهای آلاینده ایجاد خواهد شد. در مجموع در این زنجیره از مرحله دریافت خوراک در ان‌جی‌ال تا واحدهای الفین و پلی‌الفین در پتروشیمی حدود ۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری خواهد شد.
تبدیل بیش از ۲۰ میلیون تن گازهای ترش شرق کارون به ثروت
پالایشگاه بیدبلند خلیج به‌عنوان بزرگ‌ترین تأسیسات جمع‌آوری و فرآورش گازهای همراه نفت ایران در طول حدود ۲ سال و نیم فعالیت خود توانسته ۲۶ میلیون تن خوراک دریافتی را که بیش از ۲۰ میلیون تن آن گاز ترش بوده است به محصولات ارزشمند تبدیل کند و ثروت‌آفرینی برای کشور به ارمغان آورد، اما این پالایشگاه همچنان با ۶۰ درصد ظرفیت اسمی خود کار می‌کند و قرار است بر اساس برنامه‌ریزی انجام‌شده برای تکمیل ظرفیت این مجتمع گاز همراه نفت ۲۱ مشعل را تا پایان سال به این مجتمع برسانند.
پالایشگاه گاز بیدبلند خلیج فارس از بهمن‌ماه سال ۱۳۹۹ تا پایان مردادماه ۱۴۰۲ حدود ۲۰ میلیون تن گاز ترش از ان‌جی‌ال ۹۰۰ و ان‌جی‌ال ۱۰۰۰ و ۶ میلیون تن گاز شیرین از خط سراسری گاز به‌عنوان خوراک دریافت و حدود ۲۰ میلیون تن متان، یک میلیون و ۶۵۰ هزار تن اتان، یک میلیون و ۲۲۰ هزار تن پروپان، بیش از ۸۷۰ هزار تن بوتان و بیش از یک میلیون ۳۲۰ هزار تن پنتان‌پلاس تولید کرده است. همچنین در طول این دوره بیش از ۵۰۰ هزار تن گازهای اسیدی به سمت چاه‌های آغاجاری برای تقویت فشار تزریق و تولید صیانتی ارسال و از سوختن این گازها در مشعل جلوگیری شده است.
مجتمع عظیم پالایشگاه گاز بیدبلند خلیج فارس با ظرفیت پالایشی ۲ فاز پارس جنوبی با جمع‌آوری گازهای همراه نفت و تصفیه آن، تحول عظیمی را در کاهش آلایندگی‌های زیست‌محیطی در گستره استان‌های خوزستان، بوشهر و کهگیلویه و بویراحمد و تأمین خوراک مجتمع‌های پتروشیمی و رشد تولید در کشور ایجاد کرده است. روزانه ۸ میلیون مترمکعب گاز در این پالایشگاه شیرین‌سازی می‌شود و تا پایان سال این رقم با افزایش خوراک به ۲۶ میلیون مترمکعب می‌رسد.
طرح جمع‌آوری گازهای همراه نفت ۵۲ مشعل در شرق کارون طی دو سال اخیر به‌شدت رو به جلو بوده و تاکنون این طرح در مجموع بیش از ۵۳ درصد رشد داشته است، این پروژه در مجموع یک میلیارد و ۱۰۹ میلیون دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد. وزارت نفت قصد دارد از این تعداد مشعل ۲۱ مشعل میدان‌های نفتی آغاجاری، مارون، رگ سفید و گچساران را تا پایان سال خاموش و گاز همراه نفت آنها را که حدود ۶ میلیون مترمکعب در روز است به چرخه تولید و مصرف وارد کند.
برای جمع‌آوری گازهای مشعل میدان‌های نفتی شرق کارون در مجموع ۴۲ قرارداد (۱۹ قرارداد ئی‌پی‌سی + ۲۳ قرارداد خرید کالا و خدمات با پیمانکاران و سازندگان ایرانی) امضا شده است،ضمن آنکه پیشرفت کل طرح «بهسازی و احداث تأسیسات جمع‌آوری گازهای مشعل شرق کارون» تاکنون ۵۳ درصد بوده است که مرحله به مرحله به بهره‌برداری می‌رسند.
تاکنون چهار پروژه از پروژه‌های این طرح کلی بهره‌برداری شده‌اند و تا پایان امسال در مجموع هشت پروژه دیگر به بهره‌برداری می‌رسد که با اجرای آنها در مجموع امسال ۲۱ مشعل خاموش و گازهای همراه آنها جمع‌آوری و منجر به استحصال ۲۱۲ میلیون فوت‌مکعب روزانه گاز غنی برای تحویل خوراک به پالایشگاه گاز بیدبلند خلیج فارس می‌شود. تا پایان دولت مردمی سیزدهم همه مشعل‌های میدان‌های شرق کارون جمع‌آوری می‌شود.
