نفت؛ نگاه ملی و این چشمآبیها
نبض نفت -رنگ چشم و مو مهم نیست؛ تجربه ملاک است.» این جمله را وزیر نفت در مراسم امضای قرارداد توسعه میدان‌های سپهر و جفیر گفت؛ احتمالا در واکنش به قضاوت آنانی که طی سالهای اخیر بارها وزارت نفتِ دولت تدبیر و امید را دلبسته چشمآبیها خواندند؛ آنان که ندیدند و یا نخواستند ببینند در میان همه رفتوآمدهای نمایندگان کشورها و شرکتهای خارجی که قاعدتا بخشی اجتنابناپذیر از دیپلماسی انرژی کشوری است که بیشترین ذخایر هیدروکربور دنیا را در اختیار دارد، چگونه فضای کسب و کار برای حضور پررنگتر و اثربخشتر شرکتهای داخلی مساعد شده است. مهدی میرمعزی، مدیرعامل شرکت گسترش انرژی پاسارگاد به عنوان مدیرعامل یکی از شرکتهای اکتشاف و تولید ایرانی، در این مراسم از بیژن زنگنه و رویکرد حاکم بر وزارت نفت که تقویتکننده حضور موثر شرکتهای داخلی در صنعت نفت بوده است، قدردانی کرد؛ اما به راستی شرکتهای ایرانی در کجای معادلات نفتی وزارت نفت قرار دارند؟
شرکت ملی نفت ایران در سالی که گذشت، سه قرارداد توسعهای در چارچوب الگوی جدید قراردادهای نفتی امضا کرد. تیرماه نخستین قرارداد در این چارچوب با هدف توسعه فاز ۱۱ میدان گازی پارس جنوبی بین شرکت ملی نفت ایران و کنسرسیومی متشکل از توتال فرانسه، سیانپیسی چین و پتروپارس امضا شد و در روزهای پایانی اسفندماه نیز شرکت ملی نفت ایران برای توسعه میدان‌های مشترک آبان و پایدار غرب با کنسرسیومی متشکل از شرکت زاروبژنفت روسیه و دانا انرژی و برای توسعه میدان‌های سپهر و جفیر با شرکت گسترش انرژی پاسارگاد قرارداد امضا کرد. به این ترتیب، سه شرکت E&P ایرانی پتروپارس، دانا انرژی و گسترش انرژی پاسارگاد با امضای قرارداد توسعه میدان‌های نفت و گاز کشور، روزهای پرکاری در پیش دارند. این مسیر ادامه دارد. وزیر نفت در مراسم امضای آخرین قرارداد نفتی در سال ۹۶ گفت: «کار برای همه شرکتهای ایرانی هست.»
دیشب (۲۷ اسفندماه) در حاشیه مراسم امضای قرارداد توسعه میادین سپهر و جفیر، از علی کاردر، معاون وزیر درباره نتایج رویکرد تقویت توان داخل در وزارت نفت پرسیدم و گفت: «بزرگترین اقدامی که وزارت نفت در این مسیر انجام داد، ارزیابی و تعیین صلاحیت شرکت های ایرانی برای فعالیت در قالب شرکتهای اکتشاف و تولید بود. باور اینکه روزی شاهد فعالیت شرکتهای E&P در داخل کشور باشیم، ساده نبود. اما وزارت نفت مصر بود با اجرای مدل جدید قراردادهای نفتی، فضای کاری مناسبی برای فعالیت شرکتهای ایرانی ایجاد کند. اگر تنها به تولید فکر می کردیم، گزینه ایجاد و توانمندسازی شرکت های اکتشاف و تولید ایرانی روی میزمان قرار نمیگرفت؛ اما هدف عمقبخشی به توان داخل در صنعت نفت بود. ضمن آنکه آنچه امروز در امضای قراردادهای جدید نفتی و انتخاب شرکای ایرانی از سوی شرکتهای بینالمللی شاهدیم، موید آن است که فرایند تایید صلاحیت و رتبهبندیای که در وزارت نفت صورت گرفت، تا چه حد دقیق و حرفهای و مطابق با واقعیات فضای کسب و کار بینالمللی بوده است.» وزارت نفت میتوانست در مواجهه با بازار رو به رکود قراردادهای بیع متقابل، یا دست روی دست بگذارد یا مانند دولت دهم سراغی از قراردادهای مشارکت در تولید بگیرد؛ اما با وجود همه ناملایمتها و فراز و نشیبها قرارداد جدیدی را بنیان گذاشت که به گفته وزیر نفت، شرکت های اکتشاف و تولید ایرانی رکن اصلی آن به شمار میروند. حالا دنیا مدل جدید قراردادهای نفتی ایران را میشناسد و قراردادها در این چارچوب، یکی پس از دیگری امضا می‌شود؛ آن هم با مشارکت شرکتهای ایرانی.
درباره میزان متعهد بودن توتال به بهرهمندی حداکثری از توان شرکت های ایرانی در طرح توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی هم پرسیدم که کاردر پاسخ داد: «شرکتهای بینالمللی معتبری مانند توتال با استانداردهای بالایی کار میکنند و کیفیت ساخت تجهیزات و برخورداری از استانداردهای روز برایشان حائز اهمیت است. مذاکراتی داشتهایم تا با همکاری نهاد صدور گواهی انجمن نفت ایران، مسائلی که مرتبط با استانداردهاست و مانع استفاده از توان برخی شرکتهای ایرانی شده، مرتفع شود. همین پروسه نیز در نهایت به بالا رفتن سطح کیفی عملکرد سازندگان داخلی کمک میکند.» صحبت از نهاد صدور گواهینامه انجمن نفت ایران شد؛ نهادی که به دنبال ابلاغ آییننامه نظام یکپارچه صدور گواهینامه کیفیت محصولات و خدمات برای سازندگان کالاها و تجهیزات صنایع در انجمن نفت، تشکیل شده و نخستین گواهینامههای کیفیت محصول را نیز صادر کرده است. وزارت نفت از بحث کیفیسازی و استانداردسازی ساخت کالاهای صنعت نفت غافل نبوده است.
اما امسال بزرگترین قرارداد ساخت کالای نفت در پسابرجام هم امضا شد؛ قرارداد ساخت لولههای CRA (لوله مقاوم در برابر خوردگی) بین شرکت ملی نفت ایران و کنسرسیومی اسپانیایی-ایرانی. رامین قلمبر، مدیر پشتیبانی ساخت و تامین کالای شرکت ملی نفت ایران از تحویل نخستین محموله لولههای CRA به خبر میدهد و میگوید: «طی یک ماه گذشته، نمایندگان شرکت اسپانیایی در ایران حاضر شده و نشستهای متعددی با شرکت ایرانی برگزار کردهاند تا گپهای احتمالی در مسیر تولید این لولهها مرتفع و به تدریج زمینه برای انتقال فناوری و تولید در داخل کشور فراهم شود. هفته گذشته، نمایندگان شرکت ایرانی نیز به اسپانیا رفتند و تعامل بسیار خوبی بین دو طرف برقرار است. کار طبق برنامه زمانبندی در حال پیشروی است و ما امید داریم در آیندهای نه چندان دور، شاهد تولید این لولههای منحصربه‌فرد در ایران باشیم.» در اجرای طرح بومیسازی ۱۰ گروه خانواده کالاها و تجهیزات صنعت نفت، امسال قراردادهای دیگری هم امضا شد از جمله ۲ قرارداد با موضوع انتقال فناوری و ساخت لولههای حفاری (Drill pipe) و لولههای وزنه (Drill collar) با کنسرسیومی ایرانی-آلمانی متشکل از هلدینگ اشمیت کرانتس (Schmidt Kranz) آلمان و شرکت ساخت تجهیزات گاز تامکار. بر مبنای این قراردادها هم مقرر شده است طی مدت سه سال، فناوری ساخت انواع این لولهها به شرکت ایرانی منتقل و در مجموع، ۱۲ هزار و ۵۰۰ شاخه لوله حفاری و هزار و ۸۰۰ شاخه لوله وزنه ساخته و به شرکت ملی نفت ایران تحویل داده شود.
البته پرواضح است برای توانمندسازی و بهرهمندی حداکثری از توان شرکتهای ایرانی، راه درازی در پیش است. انتظار میرود سال آینده، سال خوبی برای این شرکتها باشد. وزارت نفت بستههای نگهداشت و افزایش تولید را برای اجرا در قالب EPC آماده کرده و قرار است این بستهها با بهرهمندی از توانمندی شرکتهای داخلی اجرا شوند. روند امضای قراردادهای جدید نفتی نیز ادامه دارد. غلامرضا منوچهری، معاون توسعه و مهندسی شرکت ملی نفت ایران در مراسم امضای قرارداد توسعه میادین آبان و پایدار غرب اعلام کرد که مذاکرات قراردادی میدان‌های منصوری، یاران، آذر، چنگوله، مارون (بنگستان) و کوپال پیشرفت خوبی داشته است و قرارداد توسعه میدان بلال به‌زودی با یکی از شرکتهای اکتشاف و تولید ایرانی امضا خواهد شد. قراردادهای باقیمانده در طرح بومیسازی کالاها و تجهیزات نفتی نیز سال آینده امضا می‌شود و فهرست جدید تجهیزات کاربردی نفت نیز با هدف بومیسازی در دستور کار قرار خواهد گرفت.
ایجاد، ارزیابی، تایید صلاحیت و به‌کارگیری شرکتهای اکتشاف و تولید ایرانی، فعال‌سازی نهاد صدور گواهینامه کیفیت انجمن نفت ایران، تدوین بستههای نگهداشت و افزایش تولید با رویکرد بهرهمندی از توان شرکتهای ایرانی، بهرهمندی از توان سازندگان ایرانی در ساخت کالاها و تجهیزات کاربردی نفت و زمینهسازی برای انتقال فناوری ساخت به داخل کشور و همچنین امضای قراردادهای متعدد همکاری با دانشگاهها به منظور تحکیم روابط صنعت و دانشگاه از جمله اقدام‌هایی است که در مسیر تقویت ظرفیتهای داخلی و تحقق سیاستهای اقتصاد مقاومتی در سالهای اخیر مدنظر وزارت نفت قرار گرفته است. البته شرکتهای ایرانی بسیاری در حوزه نفت و گاز فعالیت میکنند که ایجاد فضای کسب و کار برای همه آنها کار سادهای نخواهد بود. با این حال وزارت نفت در این مسیر قدم گذاشته و با وجود مواجهه با انواع چالشها که در راس آن کمبود منابع مالی خودنمایی میکند در حال پیشروی است. مراد از آنچه گفته شد، بینقص تلقی کردن فرآیندهای جاری نیست؛ ضمن آنکه این مسیر هنوز هم به پایان نرسیده است. قدر مسلم آنکه اینجا جز دغدغه ایران و ایرانی به چشم نمیآید و اگر برخی همه اینها را میبینند و اصرار دارند این اقدام‌ها را در سایه تعابیری مثل «دلبستگی به چشمآبیها» کمرنگ جلوه دهند، حرجی نیست؛ فقط با این تعبیر، ای کاش در طول تاریخ ایران همه آنان که چشم به راه چشمآبیها ماندند اینگونه میبودند. آنگاه بدون شک ایران امروز، ایران بهتری بود.
ما را در کانال تلگرامی نبض نفت دنبال کنید
