مشکل آب حل شدنی است

نبض نفت - دکتر حسن روحانی رییس جمهوری نیز بتازگی در یکی از سخنرانی های خود با بیان این جمله که مشکل آب موردی نیست که قابل حل نباشد ، تصریح کرد : در باره هر مشکلی باید فکر، همکاری و تلاش شود و در کنار آن از مردم خواسته شود .

کارشناسان حوزه انرژی می گویند : برای بهبود شرایط موجود و جلوگیری از بحرانی شدن وضعیت آب کشور قبل از هر چیز باید مدیریت حوز‌ه‌ای بر منابع آب صورت گیرد از سویی اتخاذ رویکرد فنی در انتقال آب و آبیاری - هر چند که ممکن است اتخاذ رویکردهای فنی هزینه های بالایی را به دولت تحمیل کند اما نتایج مثبتی به همراه دارد - ارتقای فرهنگ مصرف آب ، صنعتی شدن و گریز از شعار توسعه کشاورزی به حل مشکل کمک می کند .

افزون بر این آنها بر این باورند که مدیریت منابع آب و حفظ محیط زیست در داخل و رودخانه های مرزی کشور - که از آن می توان به عنوان دیپلماسی آب در داخل و خارج کشور نام برد - و کاربردی‌تر نمودن علوم و مهندسی آب از دیگر شیوه های رفع مسائل موجود است.

از طرفی بازنگری جدی در سیاست های رشد و توزیع جغرافیایی جمعیت ، مرفه سازی کشاورزان و جوامع روستایی با اعطای امتیازات بیشتر و سرمایه گذاری در بخش کشاورزی به منظور افزایش بهره وری اقتصادی از طریق مدرنیزه کردن این بخش ، بازبینی الگوهای کشت در سراسر کشور با در نظر گرفتن امنیت غذایی ملی و بر اساس میزان دسترسی به منابع منطقه ای و بهره وری اقتصادی پیشنهاد می شود .

آنها براین باورند که افزایش قیمت حامل های انرژی و آب همراه با اعطای مشوق های اقتصادی برای جلوگیری از صدمات اقتصادی و معیشتی بر کشاورزان در کوتاه مدت ، ایجاد سازمان های تعاونی مدیریت کشاورزی در هر منطقه و افزایش مشارکت آنها و ظرفیت های جمعی در مدیریت آب و کشاورزی ، ایجاد بازار آب و کنترل حقابه ها ، ایجاد حساب پس انداز آب برای محیط زیست در جهت حفظ و احیای اکوسیستم ها از طریق خریداری آب از مزارع کم بازده در مدیریت وضعیت موجود تاثیر بسیاری دارد .

به گفته این کارشناسان ، تغییر وضعیت از مدیریت بحران به مدیریت پیشگیرانه ، اصلاح ساختار حکمرانی آب و تقویت سازمان محیط زیست ، آموزش و تقویت فرهنگ زیست محیطی جامعه از دیگر محورهایی است که برای حل بحران جدی آب از ضرورت های جلوگیری از گسترش دامنه کم آبی در ایران به شمار می آید .

این پیشنهادها در شرایطی ارائه می شود که کشور دائما در معرض تغییرات آب و هوایی خشک قرار گرفته که تاثیرات جوی آن از یک سو و منابع زیر زمینی را تحت تاثیر قرار داده است.

طبق اعلام سازمان ملل تنها 3 درصد از آب موجود در کل جهان قابل شرب است و باقی‌مانده، آب‌شور و غیرقابل‌شرب است. سهم ایران از این منابع در سطح پایین‌تری قرار دارد و تنها 0.3 درصد است، درحالی که یک ‌درصد از جمعیت جهان در ایران زندگی می‌کنند. با توجه به بالا بودن متوسط دما در ایران از مجموع 413 میلیارد مترمکعب بارندگی سالانه در کشور 66‌ درصد آن پیش از رسیدن به رودخانه‌ها تبخیر می‌شود.

از سویی در حالی که متوسط میزان مصرف آب شیرین در دنیا در بخش‌های شهری، صنعتی و کشاورزی به ترتیب برابر 12، 19 و 69‌ درصد منابع مورد استفاده جوامع است، این میزان در ایران برای همین مصارف به ترتیب 7، 1 و 92‌درصد است. این آمار نشان می‌دهد نزدیک 20‌درصد از منابع آب در جهان به بخش صنعت دارای ارزش افزوده اختصاص دارد در حالی که در ایران تنها یک ‌درصد از منابع آب به صنعت تخصیص می‌یابد.

ناسا در گزارشی طی یک تحقیق چند ساله برای مدل‌سازی دوره‌های اقلیمی پیش بینی کرده است که در سه تا چهار دهه پیشِ رو، کره زمین با یک نوع تغییر نظام بارش مواجه شده است.

کسب رتبه چهارم برای ایران از بین 45 کشور در معرض خشکسالی شدید در گزارش ناسا بیانگر وضعیت نگران کننده آب کشور است، در این گزارش تاکید شده که این پدیده در 30 سال آینده رخ خواهد داد و ایران نیز متاثر از این وضعیت خواهد بود .

اخیرا نیز وزیر نیرو در سخنانی با اشاره به وضعیت خشکسالی در کشور و ضرورت مدیریت مصرف آب به تازگی گفت : امسال خشک ترین سال طی نیم قرن اخیر بوده است.

رضا اردکانیان تصریح کرد : با کاهش محسوس بارندگی ها و وقوع خشکسالی، باید به موضوع افزایش بهره وری از آب در مناطق خشک و کم آب توجه بیشتری کنیم.

وی با بیان اینکه موضوع کم آبی در کشور باید کاملا جدی گرفته شود، از تشکیل کمیته های استانی به ریاست استانداران برای مدیریت مصرف آب اشاره کرد و گفت: فرهنگ استفاده صحیح از آب باید در جامعه نهادینه شود.

طبق برخی گزارش های رسمی میزان سرانه آب تجدیدپذیر ساﻻنه کشور از میزان حدود 13000 متر مکعب به ازای هر نفر در سال 1300، به حدود 1400 مترمکعب به ازای هر نفر در سال 93، کاهش یافته و در صورت ادامه این روند، وضعیت در آینده به مراتب حادتر خواهد شد.

با توجه به میزان منابع آب و سرانه مصرف، ایران از جمله کشورهایی است که در گروه کشورهای مواجه با کمبود فیزیکی آب قرار دارد این گروه شامل کشورهایی است که در سال 2025 با کمبود فیزیکی آب مواجه هستند.

ایران در بین 180 کشور دنیا از لحاظ برخورداری از منابع آب در رتبه 50 قرارگرفته و در بین این کشورها از نظر سرانه منابع آب در جایگاه 112 دنیا قرار دارد.

طبق برخی گزارش ها، سرانه منابع آب در ایران در سال 90، حدود 1704 مترمکعب بوده درحالی‌ که سرانه منابع آب در دنیا و کشورهای پردرآمد به ترتیب 3.6 و 6.65 برابر ایران است؛ یعنی منابع آب در ایران به ازای هر نفر 30 درصد متوسط سرانه جهان است و این در حالی است سرانه مصرف آب در ایران، خصوصاً در بخش‌های کشاورزی و صنعتی بیشتر از متوسط دنیاست.

سازمان ملل متحد اعلام کرده هر انسان روزانه دست‌کم به 50 لیتر آب نیاز دارد . البته سازمان جهانی بهداشت مقدار متوسط سرانه برای برآوردن نیازهای بهداشتی روزانه هر نفر را 150 لیتر تعیین کرده است. اگر میزان مصرف آب بخش خانگی، صنعتی، تجاری و فضای سبز را در سراسر کشور در نظر بگیریم و بر جمعیت تقسیم کنیم به ‌طور متوسط در هر شبانه‌ روز هر ایرانی 197 تا 200 لیتر آب مصرف می‌کند.

مصرف سرانه آب در بخش خانگی در ایران به‌طور متوسط حدود 160 لیتر در روز است و گاهی در کلان‌شهرهای ایران در اوج فصل گرما این میزان مصرف به 250 لیتر در روز هم می‌رسد.

عمده تخصیص آب ایران در بخش کشاورزی است، چرا که به ازای هر مترمکعب آب در کشور، 0.9 کیلوگرم محصول کشاورزی تولید می‌شود؛ اما در جهان به ازای هر مترمکعب آب 2 تا 2.5 کیلوگرم محصول تولید می‌شود. این در حالی است که از دیدگاه مصرف‌کنندگان آب کشاورزی، میزان مصرف به این بخش تقریباً 0.6 مقدار اعلام‌ شده است و علت این اختلاف را می‌توان در پایش نشدن میزان آب تحویل داده ‌شده سر مزرعه وهد رفت از منابع تنظیم تا مبادی توزیع جستجو کرد .

در خصوص میزان هدر رفت آب در کشور می‌توان گفت که 25 میلیون مترمکعب از آب‌ها در خاک نفوذ می‌کنند،68 میلیون مترمکعب جریان سطحی و 275 میلیون مترمکعب میزان تبخیر سالانه است.

با توجه به میزان منابع آب و سرانه مصرف، ایران از جمله کشورهایی است که در گروه کشورهای مواجه با کمبود فیزیکی آب قرار دارد. این گروه شامل کشورهای است که در سال 2025 با کمبود فیزیکی آب مواجه هستند. این بدان معناست که حتی با بالاترین کارکرد و بهره‌وری ممکن در مصرف آب، برای تأمین نیازهای خود آب کافی در اختیار نخواهند داشت. حدود 25 درصد مردم جهان از جمله ایران مشمول این گروه می شوند.

براساس شاخص فالکن مارک( بحران آب را بر اساس مقدار سرانه منابع آب تجدیدپذیر سالانه هر کشور تعریف کرده است)کشور ایران در آستانه قرار گرفتن در بحران آبی است. با توجه به اینکه در دهه 80 و 90 خورشیدی حدود 69 درصد از کل آب تجدیدپذیر سالیانه مورد استفاده قرار می‌گیرد، براساس شاخص سازمان ملل، ایران نیز اکنون در وضعیت بحران شدید آبی قرار دارد.

هر چند که شرایط حاضر کشور در مورد وضعیت آب چندان نگران کننده به نظر نمی رسد و بسیاری از فعالان حوزه انرژی معتقدند ما هم اکنون فقط با مسئله ای به نام کمبود آب مواجه هستیم اما شرایط اقلیمی گرم و خشک کشور و حرکت کره زمین به سمت خشکسالی این نیاز اساسی یعنی ضرورت اتخاذ برنامه ریزی و اتخاذ تدابیر لازم برای مدیریت آبها را گوشزد می کند .

منبع: ایرنا