کم آبی؛ دلیل کوچ پتروشیمی ها به سواحل جنوبی
نبض نفت - بحران کم آبی در کشور به مرز هشدار رسیده؛ به طوری که به دلیل استفاده گسترده از منابع آب زیر زمینی، از 609 دشت کشور، برداشت آب از 355 دشت ممنوع شده است.
در چنین شرایطی، برخی مجوزهای ساخت پتروشیمی در مناطقی صادر شده است که
جزو دشت های بحران زده به شمار می رود و برای مصارف عادی نیز آب کافی ندارد؛ چه برسد
به حجم عظیم آب مورد نیاز پتروشیمی ها.
صنعت پتروشیمی، جزو صنایع آب بر شناخته می شود و منابع آبی، در جانمایی
مکان ساخت مجتمع های پتروشیمی، نقش کلیدی بازی می کند.
کمبود آب می تواند روند ساخت یک طرح پتروشیمی را متوقف کرده و سازندگان
را به جابجایی ناچار کند.
آب در بخش فرایندهای مجتمع های پتروشیمی که به تولید محصول منجر می شود
و همچنین در تولید بخار و برج های خنک کننده، مصرف بالایی دارد و کمبود آن فعالیت مجتمع
را دچار اخلال و حتی توقف می کند.
** هشدار وزارت نیرو نسبت
به کمبود آب پتروشیمی ها
خطر کم آبی برای صنایع آب بر از جمله پتروشیمی به تدریج در حال گسترش است
و وزارت نیرو نیز نسبت به آن هشدار داده است.
بتازگی «حمیدرضا جانباز» معاون وزیر نیرو، اعلام کرده است: کشور به سمت
خشکسالی های مستمر پیش می رود و با توجه به چنین شرایطی اگر بارندگی نداشته باشیم سال
آینده به مجتمع های پتروشیمی آبی تخصیص داده نمی شود.
بر این اساس، اعلام شده است پتروشیمی ها نباید روی آب سدها حساب کنند و
برای جلوگیری از معضل کمبود آب برای پتروشیمی ها و توقف فعالیت، این واحدهای صنعتی
باید به سراغ استفاده از فاضلاب و پساب های شهری بروند.
** چالش تامین آب پتروشیمی های فعال
تاکنون، طرح های مختلفی مانند تامین آب از طریق تصفیه فاضلاب و پساب های
شهری و صنعتی، ساخت مجتمع های پتروشیمی با فناوری های جدید خنک کننده، حفر چاه های
عمیق و حتی انتقال آب از نقاط پرآب مطرح شده و در دستور کار قرار گرفته است.
اجرای این طرح ها مورد توجه پتروشیمی های در حال فعالیت قرار دارد و مالکان
و سهامداران آنها با هدف تضمین سودآوری و فعالیت مجتمع ها، این موضوع را پیگیری می
کنند اما این راهکارها، همگی هزینه بر بوده و اجرای آنها باعث می شود میزان حاشیه سود
بنگاه های اقتصادی کاهش یابد.
مقایسه مجتمع های پتروشیمی حاشیه خلیج فارس با پتروشیمی هایی که در مناطق
خشکی و مرکزی کشور قرار گرفته اند، نشان می دهد اجرای این طرح ها، فاصله سودآوری شرکت
های پتروشیمی را افزایش داده و توان رقابت پذیری پتروشیمی های داخل خشکی را نسبت به
پتروشیمی های ساحلی کاهش می دهد.
** سواحل جنوب؛ نقطه امید پتروشیمی های در دست ساخت
در مواجهه با معضل کم آبی، سرمایه گذاران درصدد برآمده اند طرح های جدید
پتروشیمی را به سواحل دریای عمان و خلیج فارس منتقل کنند تا با بحران آب روبرو نشوند؛
در این میان، حتی جانمایی پتروشیمی های جدید در دست ساخت و انتقال آنها به سواحل جنوبی
کشور نیز در دستور کار است.
البته ساخت پتروشیمی ها در ساحل دریا، علاوه بر برخورداری از منابع آبی،
مزایای دیگری مانند دسترسی به خوراک ارزان، نزدیکی به مبادی صادراتی و بازارهای هدف
را نیز به دنبال دارد.
بر این اساس، در طرح اولیه شهرک پتروشیمی مکران در منطقه آزاد چابهار قرار
شده است 18 طرح پتروشیمی در سه فاز ساخته شود که این طرح ها برای تولید محصولات بالادستی
متانول، اوره، آمونیاک، الفین‌ها و محصولات آروماتیک برنامه‌ریزی شده است.
منطقه عسلویه نیز به عنوان قطب اصلی صنعت پتروشیمی کشور به شمار می رود
که ساخت دهها طرح بالادستی و میان دستی در مجتمع ها و بنگاه های اقتصادی آن منطقه در
دستور کار قرار دارد.
با توجه به جذابیت مناطق ساحلی، طرح های متعدد پتروشیمی که برای مناطق
داخل خشکی در استان های مختلف تعریف شده اما ساخته نشده، قرار است به سواحل خلیج فارس
و دریای عمان منتقل شود.
** کوچ پتروشیمی های چهار
قلوی فارس
از مهمترین و پرچالش ترین طرح های پتروشیمی در دست ساخت، طرح مربوط به
پتروشیمی های چهار قلوی استان فارس است که قرار بود در قالب طرح خط اتیلن مرکز ساخته
شود.
پتروشیمی های فیروزآباد، جهرم، فسا و داراب که ساختشان سال های طولانی
به علت های مالی و فنی به تاخیر افتاد، این بار در مواجهه با دیو خشکسالی و کمبود آب،
چاره ای جز تسلیم ندارند و فشار و جوسازی مسوولان محلی نیز نمی تواند کارساز باشد.
بر این اساس، قرار است این طرح ها به علت کمبود آب، به سواحل خلیج فارس
منتقل شود.
برآورد می شود میزان آب مورد نیاز برای سه پتروشیمی
جهرم، فسا و داراب حدود 53 میلیون لیتر در طول شبانه روز باشد، یعنی مقدار آبی که در
این پتروشیمی ها مصرف می شود با میزان آب مصرفی 270 هزار نفر در شبانه روز برابر می
شود.
در وضعیت فعلی کشور و استان فارس که با بحران آب دست به گریبان است، مصرف
این مقدار آب توسط پتروشیمی ها فاجعه آمیز خواهد بود.
ساخت این پتروشیمی ها، در قالب طرح خط لوله اتیلن مرکز تعریف شده است.
عملیات اجرای خط لوله اتیلن مرکز در سال 1390 کلید خورد؛ هدف از این پروژه
انتقال گاز اتان از پالایشگاه پارسیان به مجتمع پتروشیمی فیروز آباد و انتقال اتیلن
به مجتمع‌های پتروشیمی جهرم، فسا، داراب و استهبان جهت تامین
خوراک اولیه آنها بود.
در نتیجه هشدار کارشناسان درباره کم آبی، قرار است این طرح ها به منطقه
عسلویه منتقل شود.
بر این اساس، پاییز پارسال مدیرعامل پتروشیمی فیروزآباد از انتقال این
طرح پتروشیمی به عنوان تامین‌کننده اتیلن خط اتیلن مرکز به سواحل خلیج فارس در عسلویه
خبر داد و گفت: با این انتقال، مشکل تامین آب حل و این طرح در کنار پروژه استحصال اتان
پارسیان در عسلویه ساخته می‌شود.
وی تصریح کرد: یکی از خطوط قرمز در صنعت، به ویژه صنایع نفت و گاز و پتروشیمی
تامین آب است و به ویژه در کشور ما که بحران آب بر کسی پوشیده نیست.
«بحث آب اگر با مشکل روبرو شود، طرح به طور کامل شکست می‌خورد و مرگ این
طرح رقم می خورد».
پتروشیمی فیروزآباد بزرگ ترین طرح پتروشیمی استان فارس و خط اتیلن مرکز
به شمار می رود که قرار است با ساخت آن سالیانه بیش از یک میلیون تن اتیلن تولید شود.
** ابهام در تامین آب پتروشیمی خمین
همه مناطق مرکزی کشور با بحران آب دست به گریبانند.
برخی پتروشیمی های قدیمی مانند پتروشیمی شازند اراک به ناچار با حفر چاه
های عمیق به تامین آب مورد نیاز اقدام کرده اما تامین آب پتروشیمی های در دست ساخت،
دچار ابهام است.
به عنوان مثال، منطقه خمین در استان مرکزی که در تامین آب مورد نیاز بخش
کشاورزی مشکل داشت به عنوان محل ساخت یک مجتمع جدید پتروشیمی انتخاب شده است.
پلیمر خمین از ظرفیت تولید سالانه 175 هزار تن پلی‌پروپلین برخوردار است
که تا 230 هزار تن افزایش می یابد.
با وجود اینکه استاندار مرکزی از رفع مشکل کمبود آب مورد نیاز پتروشیمی
خمین خبر داده است اما همچنان نسبت به کارآمدی و اجرای روش های تامین آب این طرح، ابهام
وجود دارد.
** پتروشیمی ابن سینا در
انتظار آب
پتروشیمی ابن سینا در استان همدان نیز با بحران آب دست به گریبان است.
این طرح در انتظار تامین منابع آبی مورد نیاز آن از محلی بجز منابع زیرزمینی است.
به گفته نهادهای ذیربط، مشکل این طرح، آب است که البته پیشنهاد شد که آب
مورد نیاز پتروشیمی همدان از خط انتقال پساب به نیروگاه برق مفتح تامین شود.
«سیدعادل عربی» سرپرست اداره کل محیط زیست استان همدان، در این زمینه گفت:
اجازه نداریم با استقرار واحدهای صنعتی آب‌بر موافقت کنیم که به طور مشخص به پتروشیمی
و فولاد اشاره شده است؛ این، یعنی اینکه در استان همدان نمی‌توانیم از این نوع پروژه‌های
جدید داشته باشیم.
البته برای حل مشکل این پتروشیمی، استفاده از پساب ها به جای منابع آبی
زیرزمینی پیشنهاد شده است که در دست بررسی قرار دارد.
** آب، قربانی بلندپروازی
برخی مقام های محلی و استانی
کارشناسان برای انتقال طرح های پتروشیمی در دست ساخت به سواحل جنوبی کشور
و در مقابل، ایجاد صنایع پایین دستی به جای آنها در مناطق مرکزی کشور پیشنهادهایی دارند
اما مقاومت هایی از سوی مقام های محلی و ذینفعان وجود دارد و با سیاسی کردن موضوع تلاش
می کنند مانع انتقال این طرح ها شوند.
با توجه به تجربه سایر کشورها، امروز بیش از هر زمان دیگری، به ایجاد یک
نهاد رگولاتوری در این بخش نیاز احساس می شود که بر اساس منافع ملی، اسناد بالادستی
و چشم انداز 20ساله، نسبت به صدور مجوز و تغییر در جزییات مجوزهای صادر شده اقدام کند.
منبع: ایرنا
