اجراي نخستين مرحله از عمليات ايمن‌سازي چاه‌هاي ميدان پارس شمالي
به گزارش نبض نفت به نقل از روابط‌عمومي شركت نفت و گاز پارس، ايمن‌سازي و ترك چاه‌هاي قديمي تخليه شده و چاه‌هايي كه از لحاظ اقتصادي نقشي در برنامه‌هاي توسعه‌اي ميادين نفت و گاز ندارند، همواره به دليل جلوگيري از مهاجرت هيدروكربن‌هاي باقيمانده به سازندهاي سطحي و يا نشت و آلوده‌سازي موقعيت‌هاي حفاري در خشكي و دريا حائز اهميت بوده است. در ميداني نظير پارس شمالي كه چاه‌هاي گازي حفر شده آن به مدت 40 سال بدون هيچ‌گونه توليدي با psi 8000 فشار بطور غيرصحيح ايمن، معلق و يا رها شده است و تجهيزات سرچاهي آن تحت نظارت، نگهداري و تعميرات نبوده است، اهميت ايمن‌سازي و ترك صحيح چاه‌هاي آن مطابق با استانداردهاي روز دو چندان است.
پراكندگي چاه‌ها و سازه‌هاي دريايي پارس شمالي، پوسيدگي شديد سازه‌ها در ناحيه پاشش، آسيب‌هاي وارده به واسطه حملات موشكي حين جنگ تحميلي، وجود فشار محبوس در داليز چاه‌ها، عدم ترك صحيح و ايمن چاه‌ها، پوسيدگي تجهيزات سرچاهي و احتمال عدم يكپارچگي تجهيزات و لوله‌هاي جداري چاه و همچنين احتمال وجود گاز سطحي كم عمق به دليل فوران زيرزميني يكي از چاه‌ها سبب شده است عمليات ايمن‌سازي و ترك صحيح اين چاه‌ها با مخاطرات و ريسك‌هاي عملياتي بسياري همراه باشد.
از اين رو شركت نفت و گاز پارس با محوريت مديريت مهندسي نفت و گاز و مشاركت مديريت مهندسي و ساختمان، HSE و مديريت عمليات و پشتيباني، ايمن‌سازي و ترك چاه‌ها را در اين ميدان به دو فاز Well Diagnosis و Execution تفكيك كرد.
فاز Well Diagnosis كه با هدف كاهش هزينه‌هاي اجرايي عمليات، برآورد صحيح زمان و هزينه اجرا و تهيه برنامه‌هاي اصلي ايمن‌سازي و ترك چاه‌ها برنامه‌ريزي شده است مشتمل بر عملياتي نظير بازرسي روسطحي و زيرسطحي سازه‌ها و ارزيابي استحكام سازه در مقابل بارهاي اعمالي از شناور و تجهيزات، طراحي و ساخت مسيرهاي دسترسي به سازه و تجهيزات سرچاهي به كمك داربست‌بندي، سرويس و بازيابي عملكرد شيرآلات، فشارخواني و تست‌ها و آزمايشات مربوطه و همجنين نمونه‌گيري از سيال داليزها و لوله مغزي چاه‌هاست.
بدون انجام مراحل فاز Well Diagnosis شرايط ساختمان چاه و تجهيزات سرچاهي بسيار مبهم بوده و امكان ارزيابي صحيحي از هزينه‌هاي ايمن‌سازي، ترك چاه و برچيدن سازه‌ها وجود ندارد. لذا سرمايه‌گذاران و يا پيمانكاران معمولاً بدترين سناريو ممكن از شرايط چاه را در نظر گرفته و برنامه‌هاي ايمن‌سازي و ترك را پيشنهاد مي‌دهند. اين برنامه‌ها مستلزم بكارگيري دكل‌هاي حفاري بوده و به همين ترتيب پيشنهادهاي مالي ارائه شده بسيار فراتر از هزينه‌هاي واقعي خواهد بود. در حاليكه نتايج Well Diagnosis امكان دسته‌بندي چاه‌ها از نظر پيچيدگي عملياتي و هزينه‌هاي مربوطه را داده و تخمين هزينه‌هاي چاه‌ها را به طرز چشمگيري كاهش مي‌دهد.
پس از اتمام كليه مراحل مطالعاتي و مهندسي و انجام بازديدهاي دقيق از منطقه، چاه E1 به واسطه شرايط خاص تجهيزات، ساختمان چاه و سازه به عنوان اولين چاه موردبررسي انتخاب و كليه دستورالعمل‌هاي اجرايي، ارزيابي ريسك و مخاطرات عملياتي و برنامه اقدام در شرايط اضطراري با همكاري شركت مهندسي و خدمات چاه‌پيماي مهران به عنوان پيمانكار اصلي اين عمليات در طي 9 ماه جلسات فشرده و ويرايش‌هاي متعدد تهيه شد.
در اين راستا مديريت مهندسي و ساختمان شركت نفت و گاز پارس نيز به ارائه شرح كار فرآيند مهندسي شامل عمليات بازرسي روآبي و زيرآبي و ارزيابي و تحليل‌هاي دقيق مهندسي مطابق با آيين‌نامه‌هاي مربوطه و همچنين ارائه فهرستي از مشاوران داراي صلاحيت اقدام كرد كه منجر به انتخاب شماور ارزيابي سازه و تهيه مدل و دستورالعمل ارزيابي پايداري سازه شد.
عمليات فشارخواني و ارزيابي شيرآلات سرچاهي و تاج چاه E1، با حضور نمايندگان محترم معاونت عمليات و پشتيباني، مديريت مهندسي نفت و گاز، مديريت مهندسي و ساختمان و واحد بهداشت، ايمني و محيط زيست، با بهره‌گيري از خدمات شركت مهندسي و خدمات چاه‌پيماي مهران به عنوان تامين‌كننده شناور عملياتي، خدمات سرچاهي، خدمات گاز سولفيد هيدروژن و شركت ناتيك به عنوان مشاور مهندسي ارزيابي سازه در تاريخ 3/5/97 آغاز و در مدت‌زمان 8 روز به انجام رسيد.
ارزيابي محيط اطراف چاه و سازه (جكت چهارپايه) از نظر نشت گاز H2S، ارزيابي استحكام سازه زير و روسطحي با چندين مرحله عمليات غواصي و بازرسي فني به روش NDT به منظور نصب داربست و امكان‌سنجي اتصال شناور، نصب داربست و برپايي عرشه‌هاي موقت دسترسي به تجهيزات و شيرآلات چاه، سرويس تمامي شيرآلات چاه در محل و بازيابي عملكرد صحيح شيرآلات، انجام تست‌هاي فشاري شيرآلات، فشارخواني تمامي فضاهاي حلقوي و فضاي داخل چاه، نمونه‌گيري از سيالات موجود در فضاهاي حلقوي و فضاهاي داخل چاه، مهم‌ترين مراحل اجرايي اين عمليات بوده است.
بر اساس اقدامات انجام‌شده، مشخص شد كه سازه مورد اشاره از استحكام لازم جهت اجراي عمليات برخوردار بوده و چاه E1 و فضاهاي حلقوي آن در حال حاضر ايمن و فشار آن‌ها، صفر مي‌باشد. لذا ايمن‌سازي و آواربرداري اين موقعيت، ساده، بدون نياز به دكل، بدون نياز به عمليات Hot Tap و كم‌هزينه ارزيابي مي‌شود.
نتايج ارزيابي مهندسي براي پايداري سكوي E1 كه ظاهراً نسبت به ساير سازه‌هاي اين ميدان داراي شرايط بهتري از لحاظ خوردگي و يكپارچگي سازه‌اي مي‌باشد نشان داد عليرغم داشتن استحكام كافي جهت مقاومت در مقابل بارهاي ناشي از اتصال شناور و نصب داربست و تجهيزات فشارخواني، حاكي از نرخ خوردگي بالاتر از حد انتظار در اعضاء موجود در ناحيه پاشش (Splash Zone) است، به‌طوريكه پيش‌بيني مي‌شود در برخي از اين سازه‌ها بدليل نرخ خوردگي بالاتر فروپاشي كلي سازه‌ها پيش‌بيني دور از انتظاري نباشد و ضرورت انجام پروژه متروكه‌سازي و برچيدن چاه‌ها و سكوهاي موجود اين ميدان را به منظور جلوگيري از يك حادثه زيست‌محيطي گسترده و تحميل هزينه‌هاي زياد براي مهار اين چاه‌ها بيش از پيش نشان مي‌دهد.
اجراي موفقيت‌آميز اين عمليات نشان داد كه با درنظرگيري كليه ملاحظات HSE، امكان ارزيابي ساير چاه‌ها و موقعيت‌هاي چاه‌هاي گازي پارس شمالي نيز وجود داشته و ضمن تهيه شرح كار و برنامه دقيق ايمن‌سازي و ترك صحيح چاه‌ها، برآورد دقيقي از هزينه‌هاي لازمه به دست مي‌دهد. اين امر ضمن كاهش چشمگير هزينه‌هاي اجرايي، به بهبود فرآيند مذاكره با شركت‌هاي علاقه‌مند به سرمايه‌گذاري در توسعه ميدان گازي پارس شمالي نيز كمك خواهد كرد.
با توجه به اينكه نتايج حاصله به ساير موقعيت‌هاي ميدان پارس شمالي قابل تعميم نيست در مراحل بعد، عمليات مشابه بر روي 15 چاه (14سكو) باقيمانده بصورت مجزا انجام خواهد شد.
