امروز جمهوری اسلامی در موضع قدرت است
نبض نفت - پاسخ به ابهامات پیرامون کنوانسیون خزر موضوع گفت‌وگوی ویژه خبری دیشب چهارشنبه 24 مردادماه بود که با حضور محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان برگزار شد.
ظریف در ابتدای برنامه اظهار کرد: امروز جمهوری اسلامی در موضع قدرت است
و به هیچ وجه در شرایط ضعف قرار ندارد. کنوانسیون خزر 21 سال مورد مذاکره بوده است.
امروز فشارهای آمریکا این کشور را در نقطعه ضعف قرار داده، ما نیز در شرایطی مذاکره
کردیم که افکار عمومی همراه ایران بود. در این توافق نامه بیشترین منفعت را برای تمامیت
ارضی و منفعت ملی در کنوانسیون در نظر گرفتیم.
وی ادامه داد: هدف دولت، تعامل سازنده بخصوص با همسایگان شمالی است؛ کنوانسیون
خزر تمامیت ارضی ما را حفظ و رابطه خوب با همسایگان مان برقرار می کند، همانطور که
با همسایگان شرقی و افغانستان رابطه خوبی داریم. اکنون هدف اصلی سیاست خارجی کشور،
حراست از تمامیت ارضی کشور است.
رئیس دستگاه دیپلماسی ادامه داد: در شرایط فشارهای فعلی، رابطه با همسایگان
اهمیت بسیاری دارد. ۵۵ جلسه کارشناسی در سال های اخیر در خصوص خزر برگزار شده و روز
۱۲ اوت نیز روز دریای خزر اعلام شده بود و از 2 سال قبل برنامه ریزی کردیم تا کنوانسیون
هم در همین روز برگزار شود.
این تصور اشتباه است که سهم ایران از خزر ۵۰ درصد بوده است
وی با اشاره به برخی سخنان در مورد تعیین سهم ایران از این دریاچه افزود:
این تصور اشتباه است که سهم ایران از خزر ۵۰ درصد بوده است. سهم بندی در پایان دهه
۹۰ میلادی بین روسیه و قزاقستان در بحث زیر بستر انجام شده که سهم روسیه حدود ۱۸ درصد
و قزاقستان بالای ۳۰ درصد بوده است. هنوز تقسیم حوزه های زیر بستر شکل نگرفته و ممکن
است در این حوزه هم توافقی در این خصوص نداشته باشیم، اما تفاهم های خوبی با آذربایجان
و ترکمنستان داریم که بتوانیم به صورت مشترک از زیر بستر استفاده کنیم.
ظریف در ادامه تاکید کرد: نمی توانیم اجازه دهیم سایر کشورها بین خود سهم
بندی کنند، طبق توافقِ کنوانسیون، کشورها بدون نظر سایرین نمی توانند سهم بندی در خصوص
خزر داشته باشند. در این توافق محدوده آب های سرزمینی را 15 مایل در نظر گرفتیم و از
3 الی 4 ماه دیگر مذاکرات برای خط مبدا شکل می گیرد.
خزر دیگر یک منطقه بین المللی نیست و فقط یک منطقه مشترک بین 5 کشور است
وی ضمن اشاره به تصمیم گرفته شده مبنی بر امضای توافق نامه خزر افزود:
در چندین جلسه با وزرا توانستیم در یک بند تعریف کنیم کشورهایی که خط مبدا ویژه دارند،
تعریف ویژه ای برای آنها در نظر بگیرند. هر حرکتی که در وزارت امور خارجه انجام شده،
مرحله به مرحله در شورای عالی امنیت ملی بررسی شده است. امروز شرایط ما در کنوانسون
خوب است و تمامیت ارضی ما را تایید می کنند و قطعا مجلس هم فرصت بررسی کنوانسیون را
دارد، تا کنوانسیون اجرایی شود. تاکید می کنم هیچ اقدامی که به تمامیت ارضی ما ضرر
بزند در کنوانسیون وجود ندارد و این منطقه دیگر یک منطقه بین المللی نیست و فقط یک
منطقه مشترک بین 5 کشور است.
وزیر امور خارجه گفت: اولین موضوع مورد بحث در آینده، تعریف خط مرز خواهد
بود. باز هم تاکید می کنم تصور اینکه 50 درصد
دریا برای ما بوده تصور غلطی است، همچنین تصور مشاع بودن خزر هم به هیچ وجه درست نبود.
ما موافق تقسیم بندی نبودیم و هنوز هم معتقدیم دریا بر اساس نظر همه تقسیم بندی شود؛
در مورد بستر و زیر بستر توافق بین 5 کشور را خیلی محتمل نمی دانم، ولی همکاری در دست
بررسی است. در خصوص خزر رابطه ۵ جانبه است و به هیچ وجه نباید خارج از این محور قرار
بگیریم و ما می دانستیم که برخی انتقاد خواهند کرد، اما مهم این بود که بدون ایران
تصمیم گیری نشود.
کنوانسیون خزر افتخار جمهوری اسلامی است، افتخار را به یاس تبدیل نکنیم
ظریف تصریح کرد: همه معتقد هستند سهم ۵۰ درصدی ایران از خزر درست نیست،
به دلیل وابستگی شدید رژیم گذشته حتی اجازه ندادند ایران یک بار هم از خط حسین قلی
میرزار عبور کند. پس از انقلاب ما اجازه ندادیم از حدود خود حتی ذره ای جلو بیایند.
ما هیچ گاه رویه سابق را نپذیرفتیم، جمهوری اسلامی هیچ گاه آن خط را که در زمان رژیم
گذشته تعیین شد و همان ۱۱ درصد بود را نپذیرفت.
رئیس دستگاه دیپلماسی کشور با اشاره به برخی مفاد کنوانسیون خزر افزود:
طبق کنوانسیون هیچ کشوری با پرچم کشورهای دیگر نمی تواند در خزر کشتی رانی کند و از
سرزمین کشورهای ساحلی هم نمی توان علیه کشور دیگر استفاده کرد. هر فعالیت خصمانه توسط
کشورهای غیر ساحلی از قلمروی ساحلی یک کشور ساحلی ممنوع است. در 2 حوزه باید به مذاکرات
ادامه بدهیم، یکی بحث زیر بستر و دیگری خط مبدا است. اگر زمینه آماده باشد و چهار کشور
دیگر با حسن نیت وارد شوند ما هم آمادگی لازم برای مذاکره را داریم. در دریای خزر کیلومترها
خط لوله وجود دارد که عبور این خط لوله از خزر دیگر باید از نظر محیط زیستی، نظر تمام
کشورهای خزر را حفظ کند که با امضا کنوانسیون، مشکلات ما درخصوص محیط زیست تا حد زیادی
حل می شود.
ظریف با اشاره به مزایای بسیار زیاد این کنوانیسیون در حوزه سرزمینی، اقتصادی
و امنیتی برای جمهوری اسلامی ایران گفت: این کنوانسیون افتخار جمهوری اسلامی است، افتخار
را به یاس تبدیل نکنیم.
وی ادامه داد: ما می‌دانستیم برخی از دوستان ما یا به دلیل اینکه اسناد
را خوب مطالعه نکرده بودند و یا به هر دلیل دیگری ایراد خواهند گرفت، ولی موضوع این
بود که ما اجازه ندادیم هیچ اقدامی بدون اجازه ما صورت بگیرد، تصمیم‌گیری که محل اعتراض
ندارد، به خاطر اینکه کنوانسیون ۱۹۲۱ و ۱۹۴۰ مرجع قضایی رسیدگی به این کنوانسیون را
تعیین نکرده است.
وی افزود: کنوانسیون معاهده ۲۱ و معاهده ۴۰ هیچکدام معاهده مرزی نیستند،
لذا معاهده 21معاهده مودت و معاهده ۴۰ معاهده امور بازرگانی و کشتیرانی است، در واقع
معاهده مرزی هم نیستند و مرجع رسیدگی قضایی هم ندارند.
در مورد بازگرداندن تحریم‌ها از سوی آمریکا به دیوان بین‌المللی دادگستری شکایت کردیم
وزیر امور خارجه با اشاره به اینکه بر اساس قرارداد ۱۹۵۵ به دیوان بین‌المللی
دادگستری در مورد بازگرداندن تحریم‌ها از سوی آمریکا شکایت کردیم اظهار کرد: آمریکا
به جای اینکه مذاکره بر اساس ۵۵ ۱۹داشته باشد، مستقیم تحریم‌ها را اعمال کرد.
وی با اشاره به این که بر اساس این قرارداد تحریم‌ها غیرقانونی بود گفت:
ما مشکلی با رفتن به دیوان نداریم و همیشه به عنوان یک کشور قانونمند استقبال کرده
ایم، همه موضوعات را ما به دیوان بین‌المللی دادگستری برده ایم به خاطر اینکه قرارداد
۱۹۵۵ مودت، مبنای صلاحیتی برای دیوان ایجاد می‌کند.
ظریف با اشاره به اینکه دیوان بین‌المللی دادگستری نمی تواند به هر قضیه‌ای
رسیدگی کند، گفت: یا کشورها باید صلاحیت اجباری دیوان را پذیرفته باشند که ایران هیچ
وقت این صلاحیت اجباری را نپذیرفته است، حتی آمریکا هم بعد از قضیه نیکاراگوئه قضیه
صلاحیت این دیوان را پس گرفته و یا باید در یک توافقنامه یا موافقت نامه دوجانبه و
یا کنوانسیون بین المللی مرجعیت دیوان بین‌المللی دادگستری را برای رسیدگی به اختلافات
را پذیرفته باشند؛ وگرنه دیوان احراز صلاحیت نمی کند.
وزیر امور خارجه با اشاره به اینکه یکی از مراحل عمده ای که دیوان برای
رسیدگی به یک موضوع دارد احراز صلاحیت است، افزود: اول کسی که می‌خواهد دعوا را به
دیوان ببرند سوال می شود که شما مبنای صلاحیتتان چیست؟ معاهد21 و 40 هم اشاره ای در
این باره ندارند، لذا باید به دوستانی که می گویند باید به دیوان مراجعه می‌کردیم گفت که دلیلی برای مراجعه به دیوان وجود ندارد،
به خاطر اینکه منافع ما امروز در حال عملی شدن است، اما اگر دوستانی زمانی معتقد بودند
که روسیه و قزاقستان تصمیم به تقسیم منابع بستر در کنار مرزهای خودشان در منطقه شمالی
گرفتند و ما باید به دیوان مراجعه می‌کردیم، باید بگوییم دیوان مبنای صلاحیت در هیچ
یک از این کنوانسیون ها نداشت و ثانیاً هیچ جای معاهده ۱۹۲۱ و ۱۹۴۰ مطلبی نبود که صراحتا
آنها را از این کار منع کند، لذا تصوری که برخی از دوستان ما در رابطه با اینکه دریا
مشاع بود، غلط است.
ظریف با اشاره به اینکه معاهدات ۱۹۲۱ و ۱۹۴۰ نکات مثبت و منفی داشت گفت:
در معاهده ۱۹۲۱ آنچه مهم است این موضوع بود که آن چیزی که در گلستان و ترکمانچای برای
مدت ۱۰۰ سال محروم بودیم از هرگونه کشتیرانی در دریای خزر، در فصل ۱۱ ایران را محق
می داند که از حق کشتیرانی استفاده کند و این حق به صورت کامل در کنوانسیون فعلی در
نظر گرفته شد.
همانطور که رئیس جمهور گفت باید در راستای این کنوانسیون مسیر زیادی را
طی کنیم
وی اضافه کرد: معاهدات ۱۹۲۱ و ۱۹۴۰ به قوت خود باقی است، اما برخی نکات
منفی که در آن معاهدات وجود داشت به نفع جمهوری اسلامی ایران اصلاح شده که در اعلامیه
تفسیری نیز به آن اشاره کردیم .
وزیر امور خارجه در پاسخ به سوال دیگری پیرامون توافق در خصوص رژیم بهره
برداری از بستر و زیر بستر گفت: خیلی امیدی نداریم که در آینده نزدیک در این موضوع
به توافق برسیم، برای همین هم بود که سال ها پیش تصمیم گرفتند که کنوانسیون حقوقی را
از موضوع بستر و زیر بستر جدا کنند، چراکه اگر این موضوع باقی می ماند در مورد مسائلی
مانند حفاظت از محیط زیست خزر و یا وضعیت کشتیرانی به توافق نمی رسیدیم.
وی با بیان اینکه این کنوانسیون پروتکل های جانبی هم دارد اظهار کرد: ۲۰
روز قبل از آن پروتکل زیست محیطی خزر امضا شد که در واقع عبور خط لوله را موکول می
کرد به اینکه همه کشورهای ساحلی قانع شوند که این خط لوله مشکلی برای مسائل زیست محیطی
ندارد.
ظریف ادامه داد: همانطور که رئیس جمهور گفتند باید در راستای این کنوانسیون
مسیر زیادی را طی کنیم که یکی موضوع بستر و زیر بستر است، موضوع دیگری که بسیار دشوار
خواهد بود بحث خط مبدا است که بسیار حساس است لذا، اگر ۴ کشور دیگر با حسن نیت وارد
شوند، ما حاضریم با حفظ تمامیت ارزی مان گفتگو کنیم. تا خط مبدا کشیده نشود، بخش عمده
ای از توافقاتی که حاصل شده اجرایی نخواهد شد.
وی در پاسخ به سوالی دیگری مبنی بر اینکه آیا خط لوله به ضرر ما نیست گفت:
در دریای خزر کیلومترها خط لوله وجود دارد، اتفاقی که الان می افتد این است که عبور
خط لوله باید ملاحظات زیست محیطی کشورها را در نظر بگیرد، لذا معتقدیم با امضای کنوانسیون
مشکلات ما در مورد مسائل زیست محیطی تا حد بالایی حل خواهد شد.
اگر اروپا می خواهد از منافع برجام بهرمند شود، باید برای آن هزینه کند
رئیس دستگاه دیپلماسی کشور با اشاره به حال و روز این روزهای برجام اظهار
کرد: اروپایی ها در زمینه پایبندی به برجام خوب عمل کرده و در مقابل تعهد خود ایستاده
اند و باید به این موضوع افتخار کنیم. امروز انزوای آمریکا در هیچ حوزه ای مثل برجام
متبلور نشده است، هر چند پیشنهاد مذاکره ترامپ با ایران واکنش موگرینی را در پی داشت، اما قطعا اروپایی
ها امروز باید از حرف فراتر بروند و بپذیرند اگر می خواهند از منافع برجام بهرمند شوند
باید برای آن هزینه کنند.
ظریف ادامه داد: اروپا هنوز در مقام عمل ظاهر نشده و آن میزانی که باید
هزینه بدهند انجام نشده است. امروز دنیا از اینکه دلار مبنای معادلاتی باشد فاصله خواهد
گرفت. آمریکا در تلاش است تا فضای روانی علیه ایران شکل دهد؛ آنها در مذاکره جدی نیستند،
اگر مذاکره می خواستند چرا پل را خراب کردند. مردم ما هوشیار هستند و اجازه نمی دهند
این فضای روانی تاثیری بر آنها داشته باشد، انشاالله این فضای روانی شکسته می شود،
زیرا به فشارهای اقتصادی امروز ناآشنا نیستیم.
منبع: باشگاه خبر نگاران جوان
