خام فروشی و انحصاری بودن فروش نفت به پاشنه آشیل کشور تبدیل شده‌اند
نبض نفت - محمدرضا اکبری، مدیر گروه نفت اندیشکده تحلیل‌گران انرژی با اشاره به ضرورت اتخاذ تصمیمات متناسب با شرایط جنگ اقتصادی توسط مسئولین وزارت نفت اظهار داشت: درحال حاضر کشور درگیر جنگ اقتصادی است که پارامترها و الزامات متفاوتی نسبت به شرایط عادی دارد ولی ما همچنان در شرایط آرمانی و ایده‌آل تصمیم‌گیری می‌کنیم.
اکبری افزود: مقامات ارشد دولت در سخنرانی‌ها به شرایط جنگ اقتصادی اذعان می‌کنند ولی در عمل قدمی برنمی‌دارند. ما انتظار داریم که متناسب با شرایط جنگی تصمیم‌گیری شود ولی باز مشاهده می‌کنیم که مسئولین در تصمیم‌گیری‌ها خود را به قوانین و ساختارهایی محدود کردند که حتی در شرایط عادی هم رعایت آنها محل سوال است.
دولت دایه عزیزتر از مادر برای بخش خصوصی نشود
مدیر گروه نفت اندیشکده تحلیل‌گران انرژی در ادامه با تاکید بر ضرورت همکاری دولت و بخش خصوصی برای بی اثر کردن تحریم های فروش نفت، گفت: متأسفانه در همه عرصه‌ها دولتها خودشان را دایه عزیزتر از مادر برای بخش خصوصی می‌دانند؛ یعنی بهانه می‌آوردند که اگر بخش خصوصی از ما نفت بخرد می‌خواهد با این نفت چه کند؟ چطور می‌خواهد تحریم ها را دور بزند؟ کجا می‌خواهد این محموله‌ها را بفروشد؟ واقعا نمیدانم که این مسائل چه ارتباطی به وزارت نفت دارد. بخش خصوصی اگر از شما نفت خرید خودش مشتری‌اش را پیدا می‌کند.
اکبری با بیان اینکه سازوکار شفاف بورس مانع شکل گیری فساد می‌شود، اضافه کرد: در تمام کشورها، بورس با هدف شفاف‌سازی در معاملات راه‌اندازی می‌شود اما در کشور ما تا حرف از بورس می‌زنیم فکر و ذهن‌ها معطوف به رانت و فساد مالی می‌شود. اگر ساختار بورس به درستی پیاده شود تمام مکانیسم‌های آن شفافیت دارد و فلذا کشف قیمت در فضایی شفاف صورت می‌گیرد. به طور کلی ساختار بورس مغایر با بحث رانت است و اینکه گفته می‌شود بورس فسادزا است یعنی در حقیقت ما نتوانسته‌ایم صنعت بورس و بهره‌گیری از مزایای آن را در کشور به صورت واضح تبیین کنیم.
مدیر گروه نفت اندیشکده تحلیل‌گران انرژی با اشاره به فضای رقابتی بورس اظهار داشت: یکی از ایراداتی که مطرح می‌شود این است که بورس نفت محل عرضه نفت‌های مختلف است و حالا اگر قرار است فقط شرکت ملی نفت ایران به عنوان یک تولیدکننده، نفت را به بورس عرضه کند، دیگر رقابتی در سمت عرضه‌کننده شکل نمی‌گیرد و یکی از اصول اساسی بورس زیر سوال می‌رود. این در حالی است که حداقل این موضوع در سمت خریداران وجود ندارد و مشتریان می‌توانند در این فضای شفاف به رقابت بپردازند.
راه اندازی بورس نفت، راهکار تشویق بخش خصوصی به توسعه زنجیره ارزش افزوده
اکبری با اشاره به نقش دولت در ایجاد محدودیت برای بخش خصوصی، بر ضرورت تسهیل شرایط برای ورود این بخش به بازار فروش نفت و گاز تاکید کرد و افزود: یکی از مشکلات جدی کشور در زمان تحریم‌ها بحث میعانات گازی بود. چون میعانات گازی به همراه گاز از میادین پارس جنوبی خارج می‌شود و چون کشور به گاز نیاز دارد فلذا به ناچار مقدار قابل توجهی میعانات گازی نیز روی دست‌مان می‌ماند. راه اندازی بورس می‌تواند عرصه‌ای فراهم کند که پالایشگاههای کوچک میعانات گازی مورد نیاز خود را از بورس تامین کنند.
مدیر گروه نفت اندیشکده تحلیل‌گران انرژی در ادامه گفت: در حال حاضر سوخت موردنیاز پالایشگاههای کوچک کشور حدود 200 تا 300 هزار بشکه است که عمده آن از عراق تامین می‌شود و فرآورده‌های آن به افغانستان صادر می‌شود. متاسفانه دولت علاوه بر اینکه زمینه را برای تامین خوراک موردنیاز پالایشگاههای کوچک از طریق سازوکارهایی مشابه بورس فراهم نمی‌کند بلکه به بهانه تولید بنزین بی کیفیت و تخریب برند کشور مانع فعالیت بخش خصوصی در این زمینه می‌شود.
اکبری با اشاره به تجربه موفق عرضه محصولات پتروشیمی در بورس افزود: پس از آنکه این بورس در تهران راه اندازی شد، صنایع پایین‌دستی پتروشیمی نیز راه‌اندازی شدند یعنی وقتی بخش خصوصی اطمینان پیدا می کند که مکان مطمئنی برای عرضه مواد اولیه بالادستی به عنوان خوراک این صنایع وجود دارد، روی آنها تمرکز و سرمایه‌گذاری کردند و صنایع پایین‌دستی را راه‌اندازی نمودند.
مدیر گروه نفت اندیشکده تحلیل‌گران انرژی تاکید کرد: اگر بخش خصوصی مطمئن باشد جایی وجود دارد که نفت عرضه می‌کند و در آنجا می‌تواند به قیمت رقابتی، نفت را خریداری کند، خودش می‌تواند در این زمینه سرمایه‌گذاری کند.
اکبری افزود: متاسفانه خام فروشی و انحصاری بودن فروش نفت به پاشنه آشیل کشور تبدیل شده به گونه‌ای که هر وقت درگیری با دشمن صورت می‌گیرد، اولین نقطه‌ای که دشمن دست می‌گذارد تحریم نفت کشور است. در نتیجه، ما باید به فکر جایگزین آن باشیم. به نظرم راهکار اصلی این است که با تمرکز بر تکمیل زنجیره‌ی ارزش افزوده از تداوم خام‌فروشی جلوگیری کنیم. فلذا می‌توان به جای نفت خام، فرآورده‌های آن را صادر کرد که تحریم آن به مراتب سخت‌تر از نفت خام است چون بالاخره تنوع فرآورده‌ها و کشورهای هدف و روش‌های فروش آن بیشتر است.
مدیر گروه نفت اندیشکده تحلیل‌گران انرژی با تاکید بر ضرورت راه اندازی بورس نفت گفت: یکی از راه‌های تشویق بخش خصوصی برای ورود به زنجیره‌ی ارزش افزوده راه‌اندازی بورس نفت است. اینکه خودمان را به صادرات تک محصولی محدود کنیم و بعد هم به بهانه‌های بروز فساد و عدم توانمندی مانع مشارکت بخش خصوصی در سازوکار بورس شویم نشان می‌دهد که اراده‌ای برای حل معضل پیش آمده نداریم.
در صورت موفقیت مذاکرات با اروپا، قطعا موضوع راه اندازی بورس نفت منتفی می شود
اکبری با تاکید بر ضرورت بسترسازی مناسب برای مشارکت بخش خصوصی در فروش نفت افزود: باید توجه داشت که مشکل صادرات نفت را در کوتاه مدت نمی‌توان حل کرد بلکه نیازمند برنامه‌ریزی و آینده‌نگری است. باید بستر مناسب برای مشارکت شرکت‌های خصوصی فراهم شده و فرصت لازم به آنها داده شود.
مدیر گروه نفت اندیشکده تحلیل‌گران انرژی با اشاره به مذاکرات ایران و اروپا تاکید کرد: مطمئن باشید که در صورتی که اروپا یک خط اعتباری برای صادرات نفت به ما بدهد دوباره همه این معضلات فراموش و بورس نفت منتفی می‌شود چون اساسا مسئولین وزارت نفت دنبال حل ریشه‌ای این معضل نیستند.
اکبری اضافه کرد: می‌توان با ایجاد مشوق از توانمندی بخش خصوصی واقعی در سازوکار بورس استفاده کرد فلذا اشکالی ندارد که در ابتدای کار یک مزیتی در قالب تخفیف برای ورود بخش خصوصی به بورس نفت داده شود.
مدیر گروه نفت اندیشکده تحلیل‌گران انرژی با تاکید بر اینکه در سازوکار بورس باید از بخش خصوصی واقعی حمایت کنیم و نباید این سازوکار به گونه‌ای باشد که شرکت‌های خصولتی که دارای قدرت حاکمیتی هستند به این عرصه وارد شوند، هشدار داد: البته باید توجه داشت که در ارائه تخفیف، معضل مشابه رانت خوراک پتروشیمی‌ها ایجاد نشود. بدین صورت که خوراک ارزان به آنها داده شود و کسی جرات نکند این شرایط را تغییر دهد و بعد از طرف دیگر پتروشیمی‌ها ارز حاصل از صادرات را به سامانه نیما نیاوردند و در بازار آزاد بفروشند.
اکبری با اشاره به ظرفیت‌های منطقه‌ای ایران اظهار داشت: کشور ایران با 15 کشور همسایه بوده که بخش خصوصی با شبکه‌سازی‌هایی که انجام داده می‌تواند از این ظرفیت برای دور زدن تحریم‌های نفتی استفاده کند. البته ممکن است در کوتاه مدت سازوکار بورس چندین بار شکست بخورد اما شرکت‌های خصوصی وقتی ببینند که نفت در بلند مدت در بورس عرضه می‌شود مسلما راهکارهای مدنظر خود را بهینه می‌کنند.
ضرورت افزایش عرضه نفت در بورس به صورت تدریجی
مدیر گروه نفت اندیشکده تحلیل‌گران انرژی در ادامه با بیان لزوم راه‌اندازی بورس نفت در قالب محموله‌های کوچک و سپس افزایش گام به گام میزان عرضه آن در بورس، افزود: متاسفانه همواره به عرضه نفت در بورس به عنوان یک راهکار کوتاه مدت نگاه می‌شود و وقتی مشاهده می‌کنیم که در کوتاه مدت پاسخگو نیست صورت مسئله را پاک می‌کنیم. به نظرم هیچ اشکالی ندارد که بورس را به صورت آزمایشی و در مقادیر کم مثلا 1000 بشکه‌ای راه‌اندازی کنیم تا ایرادات ان کشف شود و آن را برطرف کنیم. به هر حال باید این پروسه باید قدم به قدم جلو برود تا تکمیل و تصحیح شود و به حالت ایده‌آل برسد.
اکبری با اشاره به انعطاف‌پذیری بخش خصوصی در برابر تحریم‌های نفتی گفت: قطعا بخش خصوصی برخلاف شرکت ملی نفت ایران این توانایی را دارد که با انعطاف‌پذیری و چابکی بخشی از مشکلات حاصل از تحریم‌ها را حل کند. در هر صورت، ورود بخش خصوصی در سازوکار بورس، یک ظرفیتی برای جبران کاهش صادرات نفت ایران ایجاد می‌کند. حالا ممکن است ما یک ماه تا یک سال این پروسه را اجرا کنیم و نهایتا ببینیم حداکثر ظرفیت بخش خصوصی 200 هزار بشکه است فلذا به ناچار مابقی اقدامات را از طریق امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران پیگیری می‌کنیم.
مدیر گروه نفت اندیشکده تحلیل‌گران انرژی تاکید کرد: حرف اصلی این است که در شرایط تحریم، باید از همه راهکارهای موجود با هر ظرفیتی در راستای افزایش صادرات نفت استفاده کنیم و یکی از این راهکارها، عرضه نفت در بورس است.
عرضه نفت در بورس، زمینه سازی کاهش خام فروشی نفت
اکبری با تاکید بر ضرورت توسعه ظرفیت‌های پالایشگاهی، عرضه نفت در بورس را یکی از عوامل زمینه‌سازی برای مقابله با خام‌فروشی دانست و گفت: در دوره قبلی تحریم‌ها کشور هم در تامین بنزین مورد نیاز و هم در فروش میعانات گازی در مضیقه قرار گرفت به طوری برای مدت کوتاهی مجبور بودیم که میعانات گازی را در دریا بسوزانیم و این مشکل زمانی حل شد که پالایشگاه ستاره خلیج فارس آغاز به کار کرد؛ فلذا راه حل نهایی ما توسعه داخلی زنجیره ارزش افزوده است و تا زمانی که نتوانیم نفت را وارد زنجیره‌ی ارزش افزوده کنیم همچنان صادرات نفت پاشنه‌ی آشیل کشور خواهد بود.
مدیر گروه نفت اندیشکده تحلیل‌گران انرژی افزود: عرضه نفت در بورس علاوه بر مزیت دور زدن تحریم‌های نفتی زمینه مشارکت بخش خصوصی برای توسعه ظرفیت پالایشی داخلی را نیز فراهم کرده و بدین صورت به تکمیل زنجیره نفت کمک می‌کند.
اکبری در ادامه با اشاره به ضرورت تبدیل نفت خام به فرآورده‌های نفتی گفت: یکی از معضلات اصلی ما این است که برای خوراک پالایشگاههای داخلی 5 درصد تخفیف قائل می‌شویم که سودده شود. به همین دلیل، پالایشگاه‌ها انگیزه‌ای برای قابل توجیه کردن وضعیت اقتصاد خود ندارند و مصرف خود را مدیریت نمی‌کنند. دولت باید زمینه‌ای فراهم کند که پالایشگاه‌ها بتوانند قیمت نفت را به صورت آزاد خرید و فروش کنند.
مدیر گروه نفت اندیشکده تحلیل‌گران انرژی در پایان اضافه کرد: وزارت نفت نباید نگران جایگاه خود در بازار صادرات نفت باشد و باید با تاسیس پالایشگاه‌ها تلاش کند که بیشتر نفت تولیدی را در داخل تبدیل به فرآورده کند. سازوکار بورس نیز زمینه را برای تامین سوخت موردنیاز پالایشگاههای داخلی فراهم می‌کند. راهکار نهایی این است که خام‌فروشی را به صفر برسانیم و نگران جایگاه خود در اوپک نباشیم چون در حال حاضر هم با بازگشت تحریم‌ها، نمیتوانیم نفت صادر کنیم.
منبع: خبرگزاری فارس
