کارت سوخت، ابزار مقابله با قاچاق و مصرف بی رویه بنزین
نبض نفت - وضعیت مصرف بنزین در کشور به وضعیت نامطلوبی رسیده است؛ به طوری که علاوه بر تشدید آلایندگی هوا و تاثیرات مخزب زیست محیطی، سرمایه های ملی را نیز می بلعد.
پرهیز از فرهنگ سازی، تردد خودروهای بی کیفیت داخلی، ارزانی بنزین در داخل و قاچاق آن به کشورهای همسایه، همگی دست به دست یکدیگر داده و زنگ هشدار مصرف بنزین را به صدا در آورده اند.
میزان مصرف بنزین کشور با رشد حدود 10 درصدی نسبت به پارسال به حدود روزانه 90 میلیون لیتر رسیده است که تخمین زده می شود حداکثر 10 میلیون لیتر از آن به صورت قاچاق از کشور خارج شود.
نگرانی از رشد بی رویه مصرف بنزین در کشور در حالی است که پیشتر با توجه به راه اندازی طرح های جدید پالایشی و بنزین سازی، از خودکفایی و صادرات این محصول توسط ایران سخن گفته می شد.
آرزوی بر باد رفته صادرات بنزین
تبدیل شدن ایران از واردکننده به صادرکننده بنزین از آرزوها و سیاست های درازمدت در کشور بوده که تاکنون به علت رشد بی رویه مصرف در داخل، محقق نشده است.
البته در صورت وارد مدار شدن همه فازهای پالایشگاه ستاره خلیج فارس، ایران پس از ١٠٥ سال از واردات بنزین خودکفا می شود و حتی می تواند به صادرکننده این فراورده تبدیل شود، اما شیرینی این رخداد، چندان به درازا نمی کشد.
چندی پیش علیرضا صادق آبادی مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران، در این باره گفت: با راه‌اندازی فاز سوم ستاره خلیج فارس، روزانه 12 میلیون لیتر دیگر به حجم بنزین یورو 5 تولیدی ایران افزوده خواهد شد و تلاش بر این است که روزانه 80 میلیون لیتر بنزین یورو 5 تولید کنیم و به هدف ظرفیت تولید روزانه بیش از 100 میلیون لیتر بنزین نزدیک شویم.
ایران در سال های گذشته ناچار به واردات 10 تا 20 میلیون لیتر بنزین در روز بود اما امسال پس از راه اندازی فازهای پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیج فارس و همچنین چند طرح توسعه در پالایشگاه هایی مانند بندرعباس توانست به مرز خودکفایی رسیده و واردات را متوقف کند.
بر اساس برنامه ریزی با راه اندازی فاز سوم پالایشگاه ستاره خلیج فارس به ظرفیت 12 میلیون لیتر بنزین، مازاد قابل توجه تولید در کشور شکل می گیرد و ایران را می تواند به یک صادرکننده پایدار این فراورده تبدیل کند.
به نظر می رسد با ادامه رشد بی رویه مصرف بنزین، همه آرزوها برای تبدیل شدن ایران به صادرکننده بنزین بر باد رود؛ حتی در حالت بسیار بدبینانه احتمال دارد دوباره واردات حجم قابل توجهی از بنزین برای تامین نیاز داخل انجام شود.
البته حجم اندکی از بنزین در سال های اخیر با هدف تامین نیاز داخل، وارد می شد، اما در صورت ادامه روند فعلی باید شاهد جهش بزرگ در واردات این محصول باشیم.
کارت سوخت، کارآمدترین ابزار مدیریت مصرف
در صورت غیرعادی شدن مصرف سوخت در یک کشور، راهکارهای مختلفی در دنیا برای مدیریت مصرف سوخت وجود دارد که اغلب به ابزارهای قیمتی و مدیریتی تقسیم می شود.
براساس ابزار قیمتی، رشد نرخ سوخت و طبق ابزار مدیریتی از طریق سهمیه بندی تلاش می شود که جلو افزایش بی رویه مصرف سوخت گرفته شود.
در ایران نیز تجربه سال های گذشته نشان داده که کارت سوخت و سهمیه بندی، بهترین کارآمدی را در کنترل و مدیریت مصرف سوخت داشته اند.
اعمال شیوه های تشویقی و تنبیهی توسط کارت سوخت
با یکسان سازی نرخ بنزین، رانندگان، انگیزه ای برای استفاده از کارت سوخت شخصی ندارند؛ به طوری که میزان استفاده از این کارت ها کاهش چشمگیری یافته و رانندگان در زمان سوخت گیری از کارت جایگاه داران استفاده می کنند.
بنابراین برای افزایش انگیزه مردم برای استفاده از کارت های سوخت، طرح هایی ارایه شده که شامل ابزارهای تنبیهی و تشویقی است.
از جمله پیشنهادها برای احیای کارت سوخت و تشویق برای استفاده از آن، تبدیل کارت سوخت به کیف پول الکترونیکی است که البته همگی آنها در حد طرح باقی مانده اند.
در میان انواع روش های احیای کارت سوخت، طرح سهمیه بندی نسبت به بقیه طرح ها، طرفداران بیشتری دارد. بر اساس این طرح مانند دوره قبلی، سهمیه ای مشخص با نرخ یارانه ای برای خودروها در نظر گرفته می شود.
نظر مثبت نمایندگان مجلس به احیای کارت سوخت
نگاهی به نظر نمایندگان مجلس نشان می دهد که با توجه به وضعیت مصرف سوخت، آنها نیز با احیای کارت سوخت و سهمیه بندی موافقند.
مدیریت مصرف، جلوگیری از قاچاق، کاهش ترافیک، کاهش آلودگی هوا و شفافیت اقتصادی از مهم ترین مزایای احیای کارت سوخت به شمار می روند.
در این پیوند چندی پیش عضو هیات رییسه مجلس شورای اسلامی در این باره گفت: بحث احیای کارت سوخت از اختیارات دولت است، اما ما نیز موافق بازگشت چنین طرحی هستیم.
علی اصغر یوسف‌نژاد با بیان این‌که مصرف سوخت و دیگر حامل‌های انرژی در ایران در مقایسه با دیگر کشورها بسیار بالاست، گفت: متاسفانه فرآورده‌های نفتی و به‌ویژه بنزین در ایران بدون ابزارهای کنترلی مصرف می‌شود و برخی افراد نیز قید و بندی برای صرفه‌جویی ندارند.
وی افزود: استفاده از کارت هوشمند سوخت یا به‌کارگیری راهکارهایی برای مدیریت مصرف سوخت می‌تواند روشی موثر برای مهار مصرف این فرآورده باشد.
عضو هیات رییسه مجلس شورای اسلامی با اشاره به لزوم به‌کارگیری راهکارهایی برای حفظ سرمایه‌های ملی، تصریح کرد: امروز که با مشکلات و معضلاتی همچون آلودگی هوا و ترافیک هستیم، باید در بخش مصرف سوخت مدیریت مناسب‌تری اتخاذ کنیم.
احمد امیرآبادی فراهانی عضو دیگر هیات یئیسه مجلس شورای اسلامی، نیز اعلام کرد: استفاده از سامانه‌های کنترلی همانند کارت سوخت می‌تواند راهکاری برای مقابله با قاچاق فرآورده باشد.
وی افزود: با افتتاح افتتاح فاز دوم پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس یک گام دیگر به خودکفایی در تولید بنزین نزدیک‌تر شده‌ایم.
حسین امیری خامکانی نایب رییس کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی، نیز گفت: دولت پس از مصوبه مجلس شورای اسلامی در حال طراحی سازوکاری جدید در بخش سخت‌افزاری است تا بتواند کارت‌ها را به صورت هوشمند طراحی کند.
وی به پایین بودن قیمت بنزین در ایران در مقایسه با دیگر کشورها اشاره کرد و افزود: مصرف ایران در بخش انرژی و فرآورده‌های نفتی همانند بنزین، گاز و برق نسبت به استاندارد جهانی بسیار بیشتر است و این برای کشوری که با برخی مشکلات اقتصادی دست‌وپنجه نرم می‌کند مناسب نیست، بنابراین باید تدابیری اندیشید تا مصرف بنزین و دیگر فرآورده‌ها مدیریت شود.
نایب رییس کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: مجلس یکی از راه‌های مدیریت مصرف بنزین را استفاده از کارت سوخت می‌داند. در شرایط کنونی که اختلاف قیمت سوخت بین ایران و کشورهای همسایه زیاد شده، انگیزه برای قاچاق افزایش یافته است.
همچنین عبدالحمید خدری عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی، به مزایای استفاده از کارت سوخت اشاره کرد و گفت: افزایش شفافیت اطلاعات در حوزه‌های سوخت و حمل‌ونقل از مزایای استفاده از کارت هوشمند سوخت است، به گونه‌ای که بازار عرضه و تقاضای بنزین را نیز شفاف می‌کند.
وی تاکید کرد استفاده از کارت سوخت مانع مهمی بر سر راه قاچاق بنزین ایجاد و بانکی از اطلاعات خودروها و میزان مصرف آنها برای دولت فراهم می‌کند و سبب می‌شود آمار و اطلاعات مناسب و دقیقی درباره میزان و نحوه مصرف بنزین خودروهای شخصی و عمومی در اختیار وزارت نفت قرار گیرد.
خدری افزود: با توجه به تفاوت قابل توجه قیمت داخلی بنزین با قیمت این فرآورده نفتی در کشورهای همسایه، استفاده دوباره از کارت سوخت از رواج قاچاق به‌ویژه قاچاق سازمان‌یافته این فرآورده نفتی جلوگیری می‌کند.
عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: فرآورده‌های نفتی و به‌ویژه بنزین در ایران بدون ابزارهای کنترلی مصرف می‌شود و برخی افراد نیز صرفه‌جویی را سرلوحه کار قرار نمی‌دهند، از این رو استفاده از کارت هوشمند سوخت برای مدیریت مصرف سوخت می‌تواند روشی موثر برای مهار مصرف این فرآورده باشد.
خدری ادامه داد: با استفاده از کارت‌های سوخت شخصی مقدار مصرف با در نظر گرفتن جزییاتی همانند مصرف سوخت در انواع خودروها یا پراکندگی مناطق کم‌مصرف و پرمصرف بررسی می‌شود که این نوع اطلاعات برای مدیریت مصرف سوخت کشور بسیار مهم است.
«هر اندازه پالایشگاه ساخته شود تا زمانی که مقدار مصرف مدیریت نشود، همچنان در تامین کامل بنزین مورد نیاز کشور مشکل خواهیم داشت».
منبع: ایرنا
