نفت ایران، آوردگاه هند و آمریکا

نبض نفت - ساکنان 'خانه حیدرآباد' که دفتر نخست وزیر هند را در خود جای داده است مدتهاست که به این واقعیت گرانبها واقف شده اند که اثبات این نکته به جهان که هند تنها بر اساس منافع ملی خود و با تکیه بر حفظ استقلال در سیاست خارجی در عرصه های جهانی راه می پیماید کلید ورود به باشگاه ابرقدرتهای دنیاست.

و در همین راستا، به عنوان اولین و اساسی ترین قدم مقابله با فشارهای آمریکا برای تعریف دوباره مناسبات با تهران را برگزیده است.

دولت هند در حال حاضر به این نتیجه رسیده است که برغم همکاری های راهبردی با آمریکا اکنون وقت آن است که استقلال رای خود را به جهان ثابت کند و با این رویکرد کوتاهترین مسیر را پافشاری بر دیدگاههای خود در موضوع خرید نفت از ایران می بیند.

هر چند پس از پایان جنگ سرد که در طول آن هند همواره رهبری معنوی جنبش عدم تعهد را بر عهده داشت، رهبران این کشور قدم به قدم آمریکا نزدیک تر شدند اما هنوز نکات فراوانی در روابط دو کشور وجود دارد که سایه تردید را از دل دولتمردان این کشور بیرون نرانده است.

دهلی نو در این سالها به طور مستمر و برنامه ریزی شده برای گسترش همکاری با واشنگتن در عرصه های اقتصادی، سیاسی، علمی و بویژه دفاعی تلاش کرده است و اکنون خود را به نقطه ای رسانده است که دونالد ترامپ رییس جمهوری آمریکا نارندرا مودی نخست وزیر هند را 'دوست عزیزمن ، نخست وزیر' می خواند و هنری کسینجر تئوریسین بزرگ سیستم امپریالیستی در جهان و وزیر اسبق امور خارجه آمریکا تاکید می کند که هند و آمریکا دارای منافع مکمل یکدیگر هستند و با تحسین از سیاست های هند خاطرنشان می کند که ' زیبایی روابط هند و آمریکا در این است که ما احتیاجی به تنظیم این روابط نداریم زیرا زمینه های مشترک زیادی وجود دارند که آنها را به هم نزدیک می کند.'

وی در سخنانی دراولین اجلاس سالیانه سران انجمن استراتیژیک و همکاری ایالات متحده و هند که توسط روزنامه 'تایمز او ایندیا' نقل شده است هند و آمریکا را مانند روسای یک شرکت کوچک تجاری توصیف کرد که با هماهنگی و تلاش بسیار برای تبدیل به الگوی موفقیت برای دیگران کوشش می کنند.

آمریکا خود را قدیمی ترین دمکراسی جهان و هند نیز خود را بزرگترین دمکراسی جهان می دانند بنابراین تلاش می کنند مسیر طولانی را برای نزدیک شدن به یکدیگر طی کرده اند ادامه دهند.

اما در این میان، سیاست سازان هند برغم اشتیاق فراوان به گسترش روابط و تکیه بر آمریکا مواردی را مشاهده می کنند که باعث نگرانی عمیق آنها از آینده روابط دوگانه به خاطر تردید در قابل اتکایی بر سیاست ورزان دولت ترامپ می شود.

درست است که هند قراردادهای نظامی و دفاعی متعددی با آمریکا امضا کرده و حتی رزمایش های مشترک با آن برگزارمی کند اما در عین حال معتقد است سیاست اصلی ترامپ که آنرا 'اول آمریکا' نامیده است مانع آن خواهد شد که واشنگتن منافع هند را هم به همان اندازه منافع خود گرامی داشته و در صورت نیاز از آن دفاع کند.

از آنطرف مشاهده این واقعیت که مهمترین و گاه حیاتی ترین تصمیمات کشوری آمریکا مانند الحاق یا خروج از معاهدات بین المللی و یا عزل و نصب مقامات بسیار بالارتبه صرفا به چرخش نوک قلم ترامپ یا یک توئیت او بستگی دارد ، سیاستمداران هند را در باور گفته ها و وعده های آمریکا دچار تردید کرده است.

هند اکنون به این می اندیشد که اگر با تکیه بر وعده های آمریکا روابط نظامی و قراردادهای دفاعی بسیار متنوع و اساسی با متحد بسیار قدیمی و قدرتمند خود یعنی روسیه را از دست بدهد و یا به خاطر منافع آمریکا و یکدندگی ترامپ در خروج از برجام، روابط خود با ایران را در معرض آسیب قرار دهد قطعا بازنده خواهد بود.

مساله خرید نفت از ایران برای هند از اهمیت چندوجهی برخوردار است چرا که دو کشور دارای روابط تاریخی و اقتصادی بسیار قدیمی بوده و مشترکات فرهنگی زیادی هم دارند که قرار داشتن در یک منطقه ژئوپلیتیک مشترک بر اهمیت روابط دو کشور افزوده است.

از آنطرف، آشفتگی های بازار جهانی انرژی بر وضعیت اقتصادی و به تبع آن اجتماعی هند که سومین مصرف کننده سوخت در جهان است تاثیر بدی داشته است. این نکته آنجا اهمیت بسیار می یابد که توجه شود ایران سومین تامین کننده بزرگ نیاز هند به نفت خام است و قطع واردات از این کشور آنچنان که خواسته آمریکاست تاثیر بسیار چشمگیری بر اقتصاد هند خواهد داشت.

پس با توجه با تمام این عوامل، تعجبی ندارد که هند بلافاصله پس از اعلام خروج از برجام در بیانیه ای تاکید کرد که تنها از تحریمی که از سوی سازمان ملل علیه یک کشور وضع شود پیروی خواهد کرد و درباره خواسته آمریکا برای قطع کامل واردات نفت از ایران بر اخذ معافیت از واشنگتن اصرار کرد.

در ماههای گذشته، هند به تناوب خرید نفت از ایران را کاهش و افزایش داده است تا در حین تامین نیاز خود، باعث تحریک آمریکا هم نشود. می توان به راحتی دریافت که هند در حین آنکه نمی خواهد دشمنی آمریکا را برانگیزد اما مصمم است برای دست یابی به هدف نهایی خود مبنی بر تبدیل شدن به ابرقدرت منطقه ای که در رای و عمل استقلال دارد پافشاری کند.

در همین راستاست که سوبحاش چاندرا گَارگ وزیر امور اقتصادی هند اخیرا اعلام کرد که کشورش همچنان در ماه نوامبر (آبان) به خرید نفت از ایران ادامه خواهد داد، هرچند واردات نسبت به بازۀ ماههای آوریل (اردیبهشت) تا سپتامبر (شهریور) به شدت پایین آمده است.

درست است که هند هنوز برروی مکانیزم پرداخت کار نکرده است، اما برغم تحریمهای جدید آمریکا که در چهارم نوامبر اعمال خواهد شد، یک سفارش 9 میلیون بشکه ای برای این ماه در ایران ثبت کرده است.

هند درحالی می خواهد هرچند با حجم کمتر به واردات نفت ایران ادامه دهد که مایک پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا ماه گذشته اعلام کرد واشنگتن ممکن است برای هند درخصوص تحریم های ایران معافیت در نظر بگیرد اما این معافیت ها محدود خواهند بود.

هند قصد دارد در سال مالی جاری 25 میلیون تن نفت خام از ایران وارد کند. واردات هند از ایران در سال مالی گذشته (2017-18) حدود 22.6 میلیون تن بوده است.

ایران پس از عربستان سعودی و عراق سومین کشور بزرگ صادرکننده نفت به هند است. هند در طول 12 ماه که از مارس سال گذشته (اسفند 96) آغاز شده است، حدود 22.6 میلیون تن نفت خام از ایران وارد کرده است. سال گذشته این واردات 27.2 میلیون تن نفت خام بود. در طول سال مالی 2016-17 خرید نفت ایران توسط هند 11 میلیون تن افزایش داشته است. پالایشگاه های هند پس از لغو تحریم های ایران در سال 2015، به سرعت واردات نفت خود از این کشور را افزایش دادند.

خرید نفت از ایران برای پالایشگاه های هند جذاب است زیرا ایران نفت خود را به قیمتی پایین تر از سایر کشورها به هند می فروشد و همچنین یک مهلت 60 روزه برای پالایشگاه های هندی جهت پرداخت بدهی نفتی خود درنظر می گیرد.

ایران همچنین پیشنهاد داده است که با استفاده از نفتکش های خود به هند نفت صادر کند که این امر در هزینه های هند تاثیرگذار است.

در این خصوص، تکاپوی هند برای بررسی مساله تحریم نفت ایران با آمریکا و اتحادیه اروپا اهیمت زیادی می یابد. آمریکا که با خوش خیالی تصور می کرد کافیست در یک بیانیه به هند اعلام کند که باید واردات نفت از ایران را سریعا کاهش داده و تا آغاز دور جدید تحریم ها به صفر برساند در طول چند ماه گذشته مجبور شده است فهرستی از افراد و هیات های اعزامی به دهلی نو شامل نیکی هیلی نماینده پیشین آمریکا در سازمان ملل، مایک پمپئو وزیر خارجه و روز جمعه همین هفته برایان هوک نماینده مخصوص آمریکا در ارتباط با ایران و فرانسیس فانون مشاور وزیر منابع انرژی آمریکا را برای قانع کردن مقامات هندی به دهلی نو گسیل کند.

وزارت خارجه آمریکا و سخنگویان آن نیز در این مدت بارها مجبور شده اند این خواسته خود را به زبان آورند که واشنگتن انتظار دارد متحدان آمریکا واردات نفت خود از ایران را قطع کنند در غیر این صورت با تحریم های شدید پس از تاریخ 4 نوامبر (13 آبان) مواجه خواهند شد.

هدر نورت سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در خصوص تصمیم هند برای ادامه واردات نفت از ایران پس از آغاز تحریم ها گفت: این اقدامات سازنده نیست. به طور کل در ارتباط با تحریم های ایران و کشورهایی که می خواهند به واردات نفت از ایران پس از تحریم های 4 نوامبر ادامه دهند، ما با دوستان و همکاران خود گفت و گو کرده ایم و سیاست های خود را به صورت کامل به این کشورها توضیح داده ایم.

اما بلافاصله پس از این سخنان شبکه خبری ایندیا تودی به نقل از مقامات هندی اعلام کرد که قطع کامل واردات نفت هند از ایران پیش از تاریخ 4 نوامبر «غیر ممکن» است.

دارمندرا پرادان وزیر نفت هند نیز روز دوشنبه اعلام کرد که دهلی نو حتی پس از آغاز تحریم های آمریکا در ماه آینده به خرید نفت از ایران ادامه خواهد داد.

هر چند ترامپ پیامی یکسان برای همه کشورها در خصوص تحریم های نفتی ایران داده و اعلام کرده که آمریکا متعهد به اجرای تمام تحریم های خود علیه ایران است، اما هنوز هم هند مشغول مشورت و رایزنی با تمام متحدان خود در سرتاسر جهان برای یافتن راه حلی در مقابل این بحران بوده است.

ویجی گوخال معاون وزیر امور خارجه هند در ماه سپتامبر در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل با نمایندگان بسیاری از کشورها دیدار و گفت و گو کرد. اتحادیه اروپا در حال مذاکره با تمام طرف ها برای یافتن یک راه حل قانونی جهت ادامه پرداخت های نفتی به ایران است. ایجاد یک مسیر پرداختی قانونی و جدید، گزینه ای است که هند هم خواهد توانست از آن استفاده کند.

مساله تحریم های ایران و پرداخت های نفتی به این کشور همچنین در طول دیدار سوشما سواراج وزیر امور خارجه هند با فدریکا موگرینی مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در نیو یورک مطرح شد.

زمانی که تمامی قطعات پازل روابط نفتی هند و ایران در حین فشارهای آمریکا کنار هم قرار می شود می توان به راحتی مشاهده کرد که دهلی نو مساله واردات نفت از ایران که محل مقابله بسیاری از کشورهای جهان با سیاست های یکجانبه گرایانه آمریکاست را به عنوان نقطه عزیمت خود برای معرفی خود به جهان به عنوان ابرقدرتی که با حفظ استقلال خود حرفی برای گفتن در عرصه بازی های سیاسی بین المللی دارد برگزیده است. این سیاست هم هم منافع اقتصادی هند را تامین خواهد کرد و هم چهره این کشور در پهنه ساسیت این منطقه پرتنش و حساس را روشن خواهد کرد.

منبع: ایرنا

ما را در کانال تلگرامی نبض نفت دنبال کنید