چرا قطر از اوپک خارج شد؟
نبض نفت - در حالی که این روزها چشم‌ها به بازار نفت دوخته شده که قیمت آن طی یک ماه گذشته روند کاهشی را در پیش داشته، روز گذشته تصمیم قطر برای خروج از سازمان کشورهای صادر کننده نفت خبر ساز شد. صبح روز دوشنبه مقامات قطری اعلام کردند که دوحه از ابتدای سال ۲۰۱۹ میلادی از اوپک خارج می شود.
این خبر را «سعد بن شریده الکعبی»، وزیر انرژی قطر در جریان کنفرانس
خبری در دوحه اعلام کرد و گفت که کشورش از ماه ژانویه سال میلادی جدید یعنی تا
کمتر از یک ماه دیگر تصمیم به خروج از سازمان کشورهای صادر کننده نفت، اوپک دارد.
وزیر انرژی قطر در عین حال افزوده است قطر پس از خروج از اوپک هیچ
گونه تعهدی در قبال اوپک نخواهد داشت.
این خروج اگرچه غیرمنتظره بوده، اما برای بسیاری نیز این تردید را نیز
بوجود آورد که آیا تصمیم قطر به خروج از اوپک متاثر از وضعیت قطر است یا جایگاه
سازمان نفتی اوپک در تحولات بین‌المللی تغییر کرده است؟
آیا اوپک تضعیف شده است؟
قطر در حالی تصمیم به خروج از اوپک گرفته است که این کشور سابقه‌ای
نزدیک به 58 ساله را در عضویت اوپک دارد. در واقع قطر از اعضای موسس اوپک به شمار
نمی‌رود، اما از اواخر سال 1960 و یک سال پس از تاسیس اوپک به آن پیوست و طی این
مدت همواره به عنوان عضوی از اعضای عربی اوپک شناخته می‌شد که در رای‌گیری‌ها در
کنار دیگر کشورهای عربی نقش قابل توجهی داشت.
اما حقیقت آن که به جز ارزش رای قطر در تصمیمات اوپک به عنوان یکی از
اعضای این سازمان، اما دوحه نقش تعیین کننده‌ای در سیاست‌های کلی و رویکردهای تصمیم‌ساز
این سازمان برعهده نداشته است. این مسئله از آن جهت است که میزان تولید نفت قطر
تنها 600 هزار بشکه در روز و بسیار کمتر از اعضای بزرگ اوپک مانند ایران، عراق، کویت
و یا عربستان است و این میزان تولید محدود قطر جایگاه تعیین کننده‌ای را برای
سازمان کشورهای صادر کننده نفت نداشته است. بنابراین خروج قطر از اوپک در تعیین سیاست‌های
اوپک چندان تاثیر گذار نیست.
از سوی دیگر این که بخواهیم خروج قطر از اوپک را به معنای افول نقش این
سازمان در تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی ارزیابی کنیم، بازهم دچار اشتباه محاسباتی
شده‌ایم. این نخستین بار نیست که یکی از اعضای اوپک این سازمان را ترک می‌کند و پیش
از این نیز در روزهای پایانی ماه می سال 2008 میلادی اندونزی بزرگترین تولید کننده
نفت در کشورهای جنوب شرقی آسیا خروج خود را از اوپک به دلیل فرسودگی چاههای نفت و
ناتوانی از تولید نفت به اندازه ای که برای عضویت در اوپک ضروری است، اعلام کرد.
براین اساس خروج فعلی قطر از اوپک نیز به مانند خروج اندونزی ارزیابی می‌شود که
چندان تاثیری بر عملکرد اوپک نخواهد داشت.
به عبارت دیگر اوپک طی بیش از نیم قرن از تاسیس و فعالیتش توانسته
بطور نسبی به اهداف مورد نظر خود در راستای رساندن نفت به قیمت مقرون به صرفه
اقتصادی و حذف دلال‌ها و واسطه‌های غربی در مراحل تولید و فروش نفت دست یابد.
تا پیش از تاسیس اوپک در سال 1339 قیمت نفت بر اساس دلار به ندرت دو
رقمی شده بود و قیمت امروز نفت اوپک با وجود روند نزولی خود که بصورت میانگین به زیر
60 دلار رسیده، اما به هیچ عنوان قابل مقایسه با پیش از زمان تاسیس آن نیست.
از سوی دیگر امروزه کشورهای موسس اوپک به هدف‌شان که حذف واسطه‌گری
شرکت‌های نفتی غربی در بخش‌های بالادستی استخراج نفت بود رسیده‌اند و کشوری مانند
ایران به عنوان یکی از اعضای اصلی و موسس اوپک، از صفر تا صد استخراج و فروش نفت
را در اختیار دارد و دیگر کشورهای عمده اوپک مانند کویت و عربستان نیز مالکیت بر
منابع نفتی خود را حفظ کرده و بدون واسطه دلالان غربی و از طریق اوپک نفت خود را
روانه بازار می‌کنند. در این شرایط اوپک در دستیابی به دو هدف اقتصادی کردن قیمت و
حذف دلال‌های غربی در بازار به میزان قابل توجهی موفق عمل کرده و حال خروج قطر از
این سازمان به معنای شکست اوپک نیست.
هرچند از این واقعیت نمی‌توان چشم پوشید که انحصار طلبی برخی کشورها
مانند عربستان و روسیه در کمیته نظارتی اوپک بویژه طی چند سال گذشته شرایط دشواری
را برای کشورهای کوچکی مانند قطر فراهم کرده و در این شرایط اوپک نیازمند تجدیدنظر
در کمیته نظارتی در راستای بهبود عملکرد خود در راستای تعیین سقف تولید و با هدف
جلوگیری از سقوط قیمت نفت می‌باشد.
چرا قطر از اوپک خارج شد؟
در ارتباط با خروج قطر از اوپک، «سعد بن شریده الکعبی»، وزیر انرژی
قطر گفته است که این تصمیم در راستای بهبود ایفای نقش جهانی و منطقه‌ای قطر صورت می‌گیرد
و این تصمیم نشان دهنده تغییرات تاکتیکی و استراتژیکی قطر در سیاست‌های منطقه‌ای و
بین‌المللی دوحه است.
این مقام قطری همچنین در تشریح دلایل خروج کشورش از اوپک تصریح کرد که
دوحه با این تصمیم قصد دارد تلاش های خود را بر روی رشد و توسعه صنعت گاز طبیعی
متمرکز سازد و با این تصمیم، دوحه می تواند با فراغ بال بیشتری در راستای اجرای
برنامه افزایش تولید گاز طبیعی از ۷۷ میلیون تُن به ۱۱۰ میلیون تُن در سال، گام
بردارد.
با این توضیحات می‌توان گفت قطر با خروج از اوپک دو هدف سیاسی و
اقتصادی را دنبال می‌کند.
در جنبه اقتصادی خروج قطر از اوپک دلایل فنی وجود دارد که مرتبط با
تصمیم این کشور در ارتباط با افزایش تولید گاز است. به عبارت دیگر قطر کشوری با
منابع عمده گازی است که در رتبه چهارمین کشور تولیدکننده گاز طبیعی در جهان به
شمار می‌رود که حال از تصمیم خود برای افزایش تولید گاز خبر داده و به احتمال زیادی
دوحه تمصمیم دارد جایگاه خود را به عنوان چهارمین تولیدکننده گاز مایع ارتقا بخشد.
از سوی دیگر بخش قابل توجهی از گاز مایع تنها با حصول و بهره‌برداری
از منابع نفتی قابل حصول است و در واقع قطر برای تولید بیشتر گاز مایع نیازمند
استخراج بیشتر نفت است و در این شرایط طبیعی است که محدودیت سقف تولید نفت در اوپک
به قطر اجازه نخواهد داد که نفت بیشتری تولید کند. براین اساس قطر همان گونه که
خود اعلام کرده با هدف تولید بیشتر گازمایع نیازمند تولید نفت بیشتری است و در این
شرایط خروج خود را از اوپک جهت حذف محدودیت سقف تولید نفت اعلام کرده است.
از سوی دیگر قطر در ماه سپتامبر اعلام کرده بود که هدفش آن است که تا
سال ۲۰۲۴ بهره‌برداری از میدان پارس جنوبی را تا ۱۱۰ میلیون تن در سال برساند. و
بنابراین حال با خروج این کشور از اوپک، تمرکز این کشور کوچک خلیج فارس بعد از این
بر تولید بیشتر گاز برای ارتقای جایگاه این کشور در میان تولیدکنندگان گاز مایع در
جهان خواهد بود.
در عین حال تردیدی نیست که ارتقای جایگاه قطر در میان کشورهای تولید
کننده گاز مایع در جهان بطور طبیعی ارتقای جایگاه استراتژیک این کشور عربی خلیج
فارس در معادلات منطقه‌ای و بین‌المللی به همراه خواهد داشت و شاید بی جهت نیست که
"حمدبن جاسم" نخست وزیر پیشین قطر با انتشار پیامی در صفحه شخصی خود در
توئیتر تصمیم دوحه برای خروج از دوحه را حکیمانه توصیف کرد. تصمیمی که وزیر انرژی
قطر نیز آن را در راستای بهبود ایفای نقش جهانی و منطقه‌ای کشورش عنوان کرده است و
به عنوان هدف سیاسی قطر از خروج از اوپک ارزیابی می‌شود.
منبع: الوقت
