عراق، بازاری مستعد برای محصولات پتروپالایشگاهی ایران
نبض نفت - عراق پنجمین تولیدکننده نفت دنیاست اما این کشور همواره به‌عنوان یکی از کشورهای واردکننده فرآورده‌های نفتی بوده است.کشور عراق با 39 میلیون نفر جمعیت و با تولید ناخالص داخلی 198 میلیارد دلار از جمله کشور هایی است که با توجه به فروکش کردن جنگ و نیاز به بازسازی نیاز مبرمی به واردات محصولات پتروپالایشگاهی خواهد داشت. کشوری که طی سال‌های گذشته درگیر جنگ‌های مکرر داخلی و خارجی بوده و طی 15 سال گذشته بیش از نیمی از زیرساخت‌های خود ازجمله پالایشگاه‌هایش را ازدست‌داده است.
مطالعات نشان می‌دهد یکی از سیاست‌های کلان دولت عراق افزایش تولید نفت خام و همچنین افزایش ظرفیت پالایشی و پتروپالایشی طی سالیان اخیر بوده اما این کشور به دلیل درگیر شدن در جنگ و ناآرامی‌ها تنها موفق شده است تمام تلاش‌های خود را بر توسعه میادین نفتی و افزایش تولید نفت متمرکز کند و اکثر طرح‌های پالایشی این کشور با شکست یا تعویق مواجه شده است که می‌تواند فرصت مناسبی برای ایران باشد. در حال حاضر ظرفیت پالایشی اسمی پالایشگاههای عراق در حدود 1.1 میلیون بشکه در روز است که با توجه به شرایط فعلی عراق این مقدار به 750 هزار بشکه در روز تقلیل یافته است که پاسخگوی نیازهای داخلی این کشور نیست.
* جنگ با داعش عامل کاهش تولید فرآورده‌های نفتی
بنابر افزایش ظرفیت تولید نفت خام طی سالیان منتهی به جنگ در عراق، دولت عراق قصد داشت با تدوین برنامه‌ای 10 ساله ظرفیت پالایشی خود را طی سال‌های 2006 تا 2017 از 600 هزار بشکه در روز به 1.5 میلیون بشکه در روز برساند؛ اما پس از ورود گروه تروریستی داعش به عراق و اشغال پالایشگاه بیجی (biji refinery) به‌عنوان بزرگ‌ترین پالایشگاه عراق با ظرفیت پالایشی 290 هزار بشکه در روز ، این کشور با کاهش تولید فرآورده‌های نفتی مواجه شد و بار عمده‌ای از صنعت پالایش این کشور بر دوش دو پالایشگاه الدوره بغداد و الشعیبیه بصره قرار گرفت. پالایشگاه‌هایی که به ترتیب با ظرفیت اسمی 135 هزار بشکه در روز و 180 هزار بشکه در روز فعالیت داشتند با توجه به شرایط بحرانی و جنگی کشور عراق ظرفیت فعلی خود را به 210 هزار بشکه در روز رساندند تا بار کاهش ظرفیت پالایشی پالایشگاه بیجی را تا حدی جبران کنند.
باوجود افزایش ظرفیت پالایشی در دو پالایشگاه الدوره و الشعیبیه این دو پالایشگاه نتوانستند کمبودهای موجود را جبران کنند تا جایی که میزان واردات فرآورده‌های نفتی عراق به 350 هزار بشکه در روز معادل 5 میلیارد دلار در سال 2017 نیز رسید.
* برنامه عراق در جهت توسعه پتروپالایشگاه
در چشم‌انداز پتروپالایشگاهی عراق طرح احداث پتروپالایشگاه‌هایی نظیر فاو با ظرفیت 300 هزار بشکه در روز و پالایشگاه های کربلا در استان کربلا با ظرفیت 140 هزار، الانبار با ظرفیت 150 هزار، العماره با ظرفیت 150 هزار و کرکوک با ظرفیت 150 هزار بشکه در روز به چشم می‌خورد؛ اما علیرغم برنامه‌ریزی گسترده طرح‌های پتروپالایشگاهی و پالایشگاهی به نظر نمی‌رسد دولت عراق بتواند با توجه به شرایط داخلی این کشور در آینده نزدیک و بدون جذب فاینانس‌های خارجی کار اتمام پروژه‌های فوق را به انجام برساند. از طرفی به غیر از طرح پتروپالایشگاه فاو در مابقی طرح‌ها توجهی به تکمیل زنجیره ارزش فرآورده‌های پالایشی نشده است.
* عراق، بازاری مستعد برای محصولات پترو پالایشگاهی ایران
به نظر می‌رسد با توجه به درگیری عراق در جنگ‌های متعدد و نیاز به بازسازی آن و همچنین نیاز روزافزون به فرآورده‌های نفتی با توجه به توسعه این کشور، می‌توان با توسعه پالایشگاه‌ها و ساخت پتروپالایشگاه‌های جدید در داخل و تکمیل زنجیره ارزش فرآورده‌ها بازار خوبی را در آنجا جستجو کرد. مطالعات نشان می‌دهد که این کشور علاوه بر کمبود محصولات پالایشگاهی با کمبود محصولات پتروشیمیایی نیز روبه‌روست که عمده این مشکلات ناشی از قدیمی بودن این مجموعه ها و نیز عدم تامین خوراک این پتروشیمی هاست.
حتی ایران می‌تواند با تقویت پیمانکاری ساخت و توسعه پالایشگاههای داخلی و استفاده از تجربه پیمانکاری پالایشگاه‌هایی نظیر ستاره خلیج‌فارس، به احداث پالایشگاه و پترو پالایشگاه برای عراق و در خاک این کشور نیز اقدام کند. کما اینکه روابط بین دو کشور در سال‌های اخیر و با ورود و دخالت ایران در برچیده شدن گروه تروریستی داعش می‌تواند عاملی در جهت تسهیل این امر باشد. در غیر این صورت و با از دست دادن فرصت ها احتمالا باید منتظر ورود ترکیه و عربستان برای قبضه کردن این بازار باشیم و نقش ایران در این میان تنها ایجاد امنیت برای کشورهای مذکور و جاده صاف کن ورود اقتصادی ترکیه و عربستان خواهد بود.
استفاده ایران از شرایط موجود و بازار مستعد عراق از دو جهت حائز اهمیت است: اول آنکه در شرایط فعلی، فرآورش نفت خام تولیدی ایران در مجتمع‌های پتروپالایشگاهی جدید الاحداث گامی روبه‌جلو در جهت بی‌اثر کردن تحریم‌های ظالمانه علیه کشور خواهد بود، ثانیا اقدامی قابل توجه در راستای کاهش خام فروشی نفت و عدم کاهش تکلیفی تولید آن خواهد بود.
تصمیم‌گیری و ریل‌گذاری صحیح قانونی در راستای افزایش ظرفیت پتروپالایشگاهی کشور، توجه به تولید محصولات با ارزش افزوده بالا، همچنین درک بازار این محصولات در کشورهای منطقه به‌ویژه عراق پارامترهایی است که در نظر گرفتن آن‌ها نوید آینده‌ای روشن در تحقق فاصله گرفتن از اقتصاد نفتی می دهد.
منبع: تسنیم
