کدام بخش بیش‌ترین بنزین را می‌سوزاند؟
نبض نفت- در حال حاضر ظرفیت تولید بنزین ایران حدود ۱۱۰ میلیون لیتر در روز و متوسط میزان مصرف حدود ۹۴ میلیون لیتر در روز اعلام شده است که این میزان مصرف با تعداد خودروهای موجود سازگاری ندارد و این عدد را می‌توان در گینس به عنوان آماری منفی ثبت کرد.
تعداد خودروها در ایران به ازای هر ۱۰۰۰ نفر، ۲۴۰ دستگاه و متوسط مصرف روزانه بنزین در سال ۱۳۹۷ حدود ۸۸ میلیون لیتر بوده است. این در شرایطی است که سال گذشته ایران از فهرست کشورهای وارد کننده بنزین خارج شد که همین مساله لزوم توجه به میزان مصرف را بیش‌تر کرده است؛ بسیاری از کارشناسان بر این باورند که برای کاهش مصرف بنزین می‌توان در مرحله اول به تولید و استفاده از خودروهای کم مصرف روی آورد، سیاست بعدی با توجه به حجم ذخایر گاز کشور می‌تواند برنامه جایگزینی سوخت CNG با بنزین باشد، همچنین گسترش حمل و نقل عمومی و یا سیاست‌های قیمتی نیز می‌تواند باعث کنترل و کاهش مصرف بنزین در کشور باشد.
براساس مطالعات مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی و طبق آمار موجود، حدود ۶۱ درصد بنزین توسط خودروهای سواری، ۲۱ درصد توسط وانت‌ها، ۸ درصد توسط تاکسی‌ها، ۶ درصد توسط موتورسیکلت‌ها و ۴ درصد توسط کامیون و کامیونت‌ها مصرف می‌شود و حدود ۶۰ درصد گازوئیل مصرفی کشور در بخش حمل‌ونقل (۵۷ درصد جاده‌ای، 8.1 درصد دریایی و 2.1 درصد ریلی) استفاده می‌شود.
میانگین سنی ناوگان دیزلی هم بالاست که خود یکی از عوامل افزایش مصرف سوخت است. هم‌اکنون میانگین سنی کامیون‌ها، اتوبوس‌ها و مینی‌بوس‌های برون‌شهری به‌ترتیب ۱۷.۵، ۹.۹، ۲۳.۵ سال است. بخش حمل‌ونقل بعد از بخش خانگی، عمومی و تجاری، در رتبه دوم مصرف انرژی قرار دارد و حدود یک‌چهارم (۲۴ درصد) مصرف کل انرژی را به‌خود اختصاص می‌دهد.
همچنین مجموع یارانه پنهان برای بنزین، گازوئیل، سی‌ان‌جی و سوخت هوایی مصرفی در بخش حمل‌ونقل در سال ۱۳۹۷ حدود ۲۱۴ هزار میلیارد تومان و در سال ۱۳۹۸ حدود ۲۳۲ هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود.
فرآورده‌های اصلی مورد استفاده در این بخش شامل بنزین، گازوئیل، سی‌ان‌جی و سوخت هوایی است و با افزایش جمعیت و تعداد خودروها، مصرف بنزین همواره سیر صعودی داشته، اما در دو مقطع سیر نزولی یافته است. در سال ۱۳۸۶، اجرای طرح کارت هوشمند سوخت و سهمیه‌بندی و در سال ۱۳۸۸، اجرای قانون هدفمندسازی یارانه‌ها علت اصلی کاهش مصرف بنزین بوده است.
ایران پایین‌ترین قیمت عرضه بنزین را در دنیا دارد
پس از کشور ونزوئلا، ایران پایین‌ترین قیمت عرضه بنزین را در دنیا دارد، اما با در نظر گرفتن سهم هزینه بنزین از میانگین درآمد، برای یک ایرانی، بنزین گران‌تر از برخی کشورهاست و این موضوع مهم باید در بحث آزادسازی یا افزایش قیمت حامل‌ها از جمله بنزین، مدنظر تصمیم‌گیران قرار گیرد.
قاچاق سوخت یکی از چالش‌های کشور بوده و دلیل آن اختلاف قیمت با کشورهای همسایه است، به‌طوری که قیمت بنزین در ترکیه حدود ۱۴ برابر ایران، در عراق ۷ برابر، در امارات متحده عربی ۶.۵ برابر، در قطر ۵.۴ برابر، در پاکستان ۸ برابر، در افغانستان ۷.۲ برابر، در ترکمنستان و آذربایجان هم حدود پنج برابر ایران است.
علاوه‌بر این مصرف گاز طبیعی در جهان به‌سرعت در حال توسعه است و اگر میزان توسعه آن با روند رشد کنونی، یعنی سالانه ۲ تا ۲.۵ درصد رشد، ادامه داشته باشد تا سال ۲۰۳۵ حدود ۲۸ درصد از سبد انرژی دنیا را به خود اختصاص خواهد داد و به‌تبع آن مصرف گاز طبیعی فشرده (سی‌ان‌جی) هم رو به رشد است و برخی از شرکت‌های بزرگ خودروسازی دنیا سهمی از تولید خود را به خودرو دوگانه‌سوز (مانند شرکت فیات در ایتالیا) اختصاص داده‌اند.
در این باره علیرضا صادق‌آبادی - معاون وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران - تاکید دارد که سیاست‌گزاران باید همیشه نسبت به مصرف بنزین در کشور حساس باشند و تا زمانی که در بودجه کشور محلی برای واردات بنزین یا درآمدی برای ایران از محل صادرات آن در نظر گرفته نشده باشد، سیاست‌گزاران نسبت به هشدارهای افزایش مصرف واکنشی نشان نمی‌دهند و در واقع نسبت به آن حساسیت ندارند.
به گفته وی، سیاست‌گذار حساسیتی بر افزایش مصرف ندارد و این به دلیل تأمین سوخت از داخل است چراکه تولید داخلی بنزین نه بر واردات و نه بر صادرات اثری ندارد.
روند صعودی مصرف بنزین
همچنین محسن دلاویز - مدیرعامل شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت - به ایسنا گفته بود که مصرف نهایی انرژی در سال ۱۳۹۵ معادل ۱۳۴۸.۶۵ میلیون بشکه معادل نفت خام بوده است که حدود ۲۴ درصد آن معادل ۳۲۰ میلیون بشکه معادل نفت خام در بخش حمل و نقل مصرف شده است. (۴۸ درصد بنزین، ۳۴ درصد نفت گاز و ۱۵ درصد گاز طبیعی) که از این میزان مصرف انرژی در بخش حمل و نقل حدود ۲۷۳ میلیون بشکه معادل نفت خام آن در بخش فرآورده‌های نفتی بوده است.
وی در ادامه با بیان این‌که متوسط مصرف روزانه بنزین در سال ۱۳۹۶ حدود ۸۰.۷ میلیون لیتر و در سال ۱۳۹۷ حدود ۸۷.۷ میلیون لیتر بوده است، تصریح کرد: در این راستا رشد مصرف بنزین در سال ۱۳۹۷ نسبت به سال ۱۳۹۰، معادل ۴۶.۵ درصد و همچنین رشد مصرف بنزین در سال ۱۳۹۶ نسبت به سال ۱۳۹۵ بیش از هشت درصد بوده است.
به گفته مدیرعامل شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت، در سال ۱۳۹۶ به طور متوسط روزانه ۵۱.۷ میلیون دلار یارانه (۱۳.۱ میلیون دلار یارانه بابت بنزین و ۳۸.۶ میلیون دلار یارانه بابت نفت گاز) پرداخت شده است.
ایران به دلیل داشتن ذخایر بزرگ گاز و شبکه توزیع گسترده، قابلیت زیادی برای استفاده از این سوخت دارد که با برنامه‌ریزی و مدیریت می‌تواند آن را توسعه دهد و جایگزین سوخت‌های دیگر کند. هم‌اکنون روزانه حدود ۲۰ تا ۲۱ میلیون مترمکعب سی‌ان‌جی در کشور مصرف می‌شود که جایگزین ۲۰ میلیون لیتر بنزین در روز شده است.
منبع: ایسنا
