شش چالشِ تبدیل ایران به هاب گازی منطقه

نبض نفت- مهم‌ترین چالش‌های پیش روی کشور به منظور دست‌یابی به جایگاه مناسب در بازار گاز جهان به شرح ذیل است:

1. عدم نگاه راهبردی به تجارت گاز به عنوان یک ابزار قوی سیاست خارجی در کشور
2. دیپلماسی غیر فعال در حوزه انرژی و به ویژه گاز
3. تجربه‌های ناموفق تجارت گاز از جمله قرارداد کرسنت که باعث کاهش اعتبار ایران در بازار گاز شده است.
4. ساختار نامناسب در وزارت نفت و تغییرات چندباره ساختار تصمیم گیری در موضوع تجارت گاز
5. مصرف داخلی بالای گاز به ویژه در بخش خانگی و عدم اجرای پروژه‌های بهینه‌سازی
6. تلاش امریکا و بعضا عربستان برای حذف ایران از معادلات گازی منطقه

از آنجا که اقتصادی‌ترین بازار گاز کشور به دلیل نزدیکی جغرافیایی و در نتیجه کاهش هزینه‌ها، بازار کشورهای منطقه است و از طرف دیگر نیز تجارت گاز با کشورهای منطقه مزایای سیاسی - امنیتی فراوانی را نصیب کشور می‌کند؛ ضروری است راهبرد "تبدیل شدن به هاب گازی منطقه" در دستور کار کشور قرار گیرد. بدین معنی که گاز مازاد کشورهای شمالی (ترکمنستان و آذربایجان) به صورت بلندمدت خریداری شود و این گاز به اضافه گاز مازاد کشور در سال‌های آتی به بازار کشورهای منطقه صادر شود.

تبدیل شدن به هاب گازی منطقه از طریق تجارت گاز، علاوه بر مزایای تجارت گاز، از منظر راهبردی در آینده بازار گاز جهان نیز اثرات مثبتی برای ایران در پی خواهد داشت که مهم‌ترین آن‌ها "حفظ و تقویت ساختار منطقه‌ای بازار گاز" و "امکان ایجاد مکانیزم قیمت‌گذاری جدید" در بازار منطقه است. محقق شدن این راهبردها در بلندمدت هم به لحاظ اقتصادی و هم به لحاظ امنیتی- سیاسی به نفع کشورهای صادرکنده گاز و از جمله ایران است.

به منظور تحقق راهبرد تبدیل شدن به هاب گازی منطقه، اقدامات زیر بایستی به صورت فوری صورت گیرد تا پیش از سال 2030، هدف تجارت 170 میلیارد مترمکعب در سال با کشورهای منطقه محقق شود:

1. از آنجا که تجارت گاز بیش از آنکه یک مسئله اقتصادی باشد، یک مقوله ژئوپلیتیک است؛ ضروری است اولا با نگاه به صادرات گاز به عنوان یک ابزار سیاست خارجی، وزارت خارجه نیز در این موضوع درگیر شود و ثانیا نهادی فراوزاتخانه‌ای و ملی نظیر شورای عالی امنیت ملی، تصمیم‌گیری‌های کلان راهبردی و پیگیری‌های مربوط به پروژه‌های موجود تجارت گاز را در دستور کار خود قرار دهد.
2. وزارت نفت برای برنامه ریزی و عملیاتی کردن پروژه‌های تجارت گاز خود یک ساختار منسجم یکپارچه در وزارتخانه ایجاد کند که علاوه بر ثبات ساختاری، قابلیت پیگیری داشته باشد.
3. پروژه‌های فعلی تجارت گاز کشور تا قبل از 2022 عملیاتی و تعیین تکلیف شوند؛ این پروژه‌ها شامل آغاز صادرات گاز به عراق از دو مسیر بغداد و بصره، عملیاتی شدن صادرات گاز به عمان، از سرگیری واردات گاز از ترکمنستان، صادرات گاز به پاکستان و صادرات گاز به امارات است. عملیاتی شدن این پروژه‌ها باعث تبدیل شدن ایران به یک کشور مطرح در حوزه تجارت گاز می‌شود و اعتماد سایر مشتریان را نیز جلب می‌کند.
4. پس از تعیین عملیاتی شدن پروژه‌های فعلی صادرات گاز، سایر اقدامات از جمله واردات حداکثری گاز از ترکمنستان و آذربایجان، صادرات گاز به بازارهای کوچک، تمدید و افزایش صادرات گاز به ترکیه، و پروژه‌های صادرات گاز به بحرین، کویت، هند و بهره‌برداری از پروژه ایران LNG پیگیری و عملیاتی شود.