25 میلیون لیتر مازاد روزانه برای صادرات
نبض نفت - تغییر قیمت بنزین به دو نرخ سهمیه‌ای 1500 تومان و آزاد 3000 تومان، چند هدف را دنبال می‌کند که یکی از مهم‌ترین آنها مدیریت مصرف است. به این منظور که خودکفایی حفظ و فرصت صادرات این کالای استراتژیک فراهم شود. آمارها نشان می‌دهد که تا این لحظه نیز هدف سیاستگذار محقق شده است.
در این باره، مدیر برنامه‌ریزی
شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران از آمار و ارقام استفاده می‌کند و شرایط
موجود را به تصویر می‌کشد.
شهرام رضایی بیان می‌کند که اکنون
کشور با 25 میلیون لیتر تا 30 میلیون لیتر مازاد تولید بنزین مواجه است و این
میزان مازاد تولید داخلی بنزین، فرصت صادراتی ایجاد کرده است.
اما سؤال اینجاست که آیا این وضعیت
پایدار خواهد بود؟
20 درصد کاهش مصرف
ساعت صفر روز 24 آبان ماه، بنزین
دو نرخی شد و مصرف از همان روز فروکش کرد.
مدیر برنامه‌ریزی شرکت ملی پخش
فرآورده‌های نفتی در این خصوص می‌گوید: متوسط مصرف بنزین از ابتدای سال 1398 تا
قبل از آغاز سهمیه‌بندی در حدود 3/97 میلیون لیتر در روز بود. اما آمارها
از24/8/1398 تا 21/9/1398 نشان می‌دهد که متوسط مصرف به حدود 3/77 میلیون لیتر در
روز کاهش یافته است. بنابراین مصرف بنزین در اثر اجرای سهمیه‌بندی در مقایسه با
ارقام مربوط به ابتدای سال تا زمان سهمیه بندی، 20 درصد کم شده است.
پیش‌بینی 78 میلیون لیتری
یکی از مسائلی که درباره میزان
کاهش مصرف بنزین مطرح می‌شود، بازه اثرگذاری آن است. تجربه و همین طور مبانی علم
اقتصاد نشان می‌دهد که به مرور در نتیجه تغییرات برخی از مؤلفه‌های اقتصادی نظیر
نرخ تورم و نرخ رشد اقتصادی ممکن است مصرف دوباره افزایشی شود. چراکه اثر روانی و
ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻗﯿﻤﺖ از بین می‌رود.
رضایی درباره میزان مصرف تا پایان
سال‌جاری توضیح می‌دهد: با توجه به تغییرات مصرف بنزین در آذر ماه سال‌جاری نسبت
به ماه مشابه سال قبل، پیش‌بینی می‌شود مصرف بنزین در سه ماهه پایانی سال‌جاری در
حدود 78 میلیون لیتر در روز باشد.
با توجه به این پیش‌بینی سه ماهه
پایانی سال‌جاری نیز روند کنونی مصرف کم و بیش حفظ می‌شود و کاهش مصرف نزدیک به 20
درصد خواهد بود.
مصرف بنزین در 1399
مصرف بنزین سالانه حدود 7 درصد رشد
می‌کند اما در یک سال اخیر با تغییر نرخ ارز و کاهش سهم بنزین در سبد مصرفی خانوار
این رشد به 10 درصد رسیده بود. بنزین یک هزار تومانی از مرز حساسیت قیمتی فاصله
زیادی داشت و تقاضا بشدت رو به افزایش بود.
اما با سهمیه‌بندی اخیر، سال آتی
احتمالاً دوباره رشد مصرف روندی عادی خواهد داشت. مدیر برنامه‌ریزی شرکت ملی پخش
فرآورده‌های نفتی می‌گوید: در ابتدای سال‌جاری، میزان مصرف پیش‌بینی شده برای سال
1399 حدود روزانه 106 میلیون لیتر بود اما باسهمیه‌بندی انجام شده، پیش‌بینی می‌شود
مصرف به 86 میلیون در روز کاهش یابد.
افزایش فرصت صادرات بنزین
اوایل سال‌جاری بیژن زنگنه، وزیر
نفت ظرفیت صادرات بنزین چه از طریق بورس و چه از مسیر فروش مستقیم، حدود 15 میلیون
لیتر در روز عنوان کرد. اکنون این رقم به 25 میلیون لیتر تا 30 میلیون لیتر در روز
افزایش یافته است. این اتفاق درآمد‌های ارزی کشور را در دوره سخت تحریم نفتی
افزایش می‌دهد.
رضایی می‌گوید: «روزانه حدود 20
میلیون لیتر از پالایشگاههای جنوبی کشور و حدود 10 میلیون لیتر از پالایشگاههای
مرکزی امکان صادرات وجود دارد.» پالایشگاه‌هایی نظیر میعانات گازی ستاره خلیج
فارس، آبادان، لاوان، شیراز، امام خمینی(ره) شازند اراک، اصفهان، تبریز از جمله پالایشگاههای
بنزین ساز کشور هستند که روزانه 110 میلیون لیتر در روز ظرفیت تولید بنزین دارند.
گفته می‌شود که تولیدات پالایشگاههای امام خمینی شازند، اصفهان، بندرعباس و ستاره
خلیج فارس از اصلی‌ترین‌ها برای صادرات هستند.
راه حفظ خودکفایی و صادرات
مدیر برنامه‌ریزی شرکت ملی پخش
فرآورده‌های نفتی درباره راهکار حفظ روند مصرف فعلی می‌گوید: ضروری است تا در کنار
ادامه پیاده‌سازی سهمیه‌بندی، ثابت ماندن نرخ تسعیر ارز و افزایش تدریجی سالانه
نرخ بنزین (تا دستیابی به فوب خلیج فارس)، از سیاست‌های غیر قیمتی همچون گسترش حمل
و نقل عمومی، از رده خارج شدن خودروهای فرسوده، حذف تعرفه واردات خودروهای هیبریدی
و آموش وفرهنگ‌سازی دنبال شود.
او در پایان اشاره می‌کند: به طور
کلی برای مدیریت مصرف انرژی (از جمله بنزین) باید به‌صورت همزمان از اصول و سیاست‌های
چهارگانه شناخته شده در دنیا مشتمل برقیمت، تکنولوژی (تولید و عرضه خودروها و
محصولات با راندمان بالا و کم مصرف)، قوانین و مقررات (تشویق و تنبیه و غیره) و
همچنین فرهنگسازی، تبلیغات و آموزش استفاده کرد. به عبارتی در کنارابزار قیمت باید
از این ابزارهای شناخته شده نیز استفاده کرد تا فشار به مصرف‌کنندگان کاهش یابد.
از این رو، لازم است که اکنون
سیاستگذاران کشور روش‌های دیگر مدیریت مصرف را نیز در دستور کار قرار دهند تا
خودکفایی و صادرات کنونی حفظ شود. راهکارهایی ساده از جمله تغییر قوانین،
فرهنگسازی، توسعه حمل و نقل عمومی، افزایش سهم حمل و نقل ریلی و کاهش تردد
خودروهای فرسوده که مکمل آن ارتقای کیفی خودروهاست. امسال، نخستین سالی است که اسم
ایران در لیست صادرکنندگان بنزین جهان جا گرفته و این موضوع مصداق عینی حرکت از
خام فروشی نفت به صدور ارزش افزوده است. باید از آن حراست کرد. پیش از این گفته می‌شد
که اگر سهمیه‌بندی بنزین صورت نمی‌گرفت، سال 1400 دوباره واردکننده بنزین می‌شدیم.
اکنون با سهمیه‌بندی بنزین چند سالی این روند عقب افتاد اما کافی نیست و اگر
راهکارهای دیگر نیز به کار گرفته نشود، بازهم مجبور به واردات بنزین یا ساخت یک
پالایشگاه دیگر نظیر ستاره خلیج فارس در آینده نزدیک خواهیم بود. پالایشگاه‌هایی
که ساخت آن چندین میلیارد یورو هزینه دارد.
عطیه لباف
منبع: روزنامه ایران
