تهدیدها علیه امنیت انرژی رنگ عوض کردند

نبض نفت- حدود ۳۰ یا ۴۰ سال پیش این ترس وجود داشت که عرضه نفت از سوی اوپک یا روسیه قطع شود اما امروزه ماهیت این ترس تغییر کرده و روی تاثیر قیمت‌های پایین روی ثبات اجتماعی و سیاسی، وابستگی رو به رشد چین به واردات و تهدید بلندمدت تغییرات جوی معطوف شده است.

تاثیر قیمت‌های پایین روی ثبات در سراسر خاورمیانه احساس شده است. قیمت نفت اکنون کمتر از نصف قیمت شش سال پیش است و از ابتدای امسال حداکثر ۲۰ درصد نزول کرده و جدیدترین عامل کاهش قیمت آن، تاثیر اقتصادی شیوع ویروس کرونا در چین بوده است.

از دست رفتن درآمد برای کشورهای تولیدکننده نفت به مشکلات دیگری مانند رشد جمعیت و نرخ بیکاری بالا، بهره‌وری اندک، دولتهای ضعیف و در موارد خاص مثل ایران، تاثیر تحریم‌ها اضافه می‌شود.

قیمت‌های پایین ممکن است مانع از سرمایه گذاری در تولید جدید نفت و گاز شود. جهان قرار نیست استفاده از نفت را متوقف کند و توسعه بیشتر منابع نفت به منظور جایگزینی با تولید میادین فعلی ضروری به شمار می‌رود.

بسیاری از شرکت‌های نفتی دولتی که به کشورهای عضو اوپک محدود نیستند در مواجهه با درآمد پایین احتمالا سرمایه گذاری را محدود می‌کنند. بخش خصوصی شامل شرکت‌های بین‌المللی بزرگ هم افت درآمد را تجربه خواهند کرد اما همچنان با فشار سهامدارانش برای حفظ سود نقدی سهام روبرو هستند. یک گزینه ساده به تاخیر انداختن سرمایه گذاری به خصوص در پروژه‌هایی خواهد بود که مستلزم قیمت‌های بالاتر هستند تا اقتصادی باشند مانند اکتشافاتی که در آب‌های عمیق انجام گرفته‌اند.

شرکت‌های خصوصی ممکن است از مناطقی که ریسک بالایی دارند و امنیت فیزیکی در آنها قابل تضمین نیست اجتناب کنند. تحریم‌ها هم مانع حضور شرکت‌های بین‌المللی در ایران شده است. وقایع اخیر عراق هم باعث شده است برخی از شرکت‌ها از طرح‌های سرمایه گذاری خود در این کشور عقب‌نشینی کنند.

نتیجه این عوامل این بوده که تولید آینده نفت ممکن است بسیار کمتر از میزان تقاضا شود که به دلیل رشد جمعیت و رشد اقتصادهای نوظهور بالاتر می‌رود.

چالش دوم مربوط به چین و وابستگی این کشور به واردات نفت است که سال میلادی گذشته به ۱۰.۱ میلیون بشکه در روز رسید. در شرایط عادی که کمبود عرضه وجود ندارد، واردات نفت چین مشکلی به حساب نمی‌آید اما در شرایط غیرعادی مانند شیوع ویروس کرونا که تقاضا برای نفت به یکباره افت پیدا می کند به خوبی بارز می‌کند که تاثیر یک تغییر در چین چقدر سریع در بازار جهانی حس می‌شود.

برای پکن امنیت انرژی یک نگرانی واقعی است و پس از وقایع اخیر عراق که باعث شد چین به بغداد پیشنهاد کمک کند، بارز شد.

هر گونه اختلال در روند صادرات نفت از خاورمیانه به چین بیشتر از اقتصادهای غربی آسیب خواهد زد زیرا این کشور به نفت این منطقه به شدت متکی است. واکنش پکن به یک اختلال بزرگ مشخص نیست اما می‌تواند از توان مالی خود برای خرید نفت مورد نیازش در بازار جهانی استفاده کرده و سایر واردکنندگان را با کمبود و هزینه‌های بالاتر روبرو کند.

علاوه بر نگرانی‌ها پیرامون نیازهای انرژی چین و قیمت‌های اندک نفت، چالش بلندمدت تغییرات جوی وجود دارد. برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و کنترل روند گرمایش جهانی به یک پیمان جهانی نیاز است و آن طور که آخرین نشست جوی بزرگ در مادرید نشان ندارد، توافق میان بازیگران بزرگ در این زمینه وجود ندارد.

بر اساس گزارش فایننشیال تایمز، در نبود یک تفاهم نظر، بی‌ثباتی جوی ریسک‌های جدی را ایجاد می‌کند که از خسارات مادی گسترده ناشی از شرایط جوی نامساعد تا مرافعه میان کشورهایی که سیاستهای متفاوت را دنبال می‌کنند و مهاجرت اجباری در نتیجه افزایش دما و غیرقابل مسکونی شدن مناطق، را دربرمی‌گیرد. مناطق که نفت و گاز تولید کرده و به درآمد صادراتشان متکی هستند هم نسبت به تاثیر تغییرات جوی آسیب پذیرند. به عنوان مثال در شمال آفریقا بیابان‌زایی و عدم امکان تولید مواد غذایی ممکن است موج جدیدی از پناهجویان را ایجاد کند که تلاش می‌کنند از دریای مدیترانه عبور کنند.