نگاهی بر طرح راهبردی گوره- جاسک
به گزارش نبض نفت به نقل از شرکت مهندسی و توسعه نفت، این طرح شامل احداث خط لوله ۴۲ اینچ به طول تقریبی هزار کیلومتر، پنج واحد تلمبه‌خانه، دو ایستگاه توپکرانی و یک پایانه انتهایی و همچنین ۲۰ مخزن برای ذخیره‌سازی نفت خام به ظرفیت ۱۰ میلیون بشکه است.
شرکت ملی نفت ایران حدود ۵ هزار هکتار از اراضی ساحلی واقع در ۶۵ کیلومتری غرب شهر جاسک، نزدیکی‌های کوه مبارک را به‌منظور احداث طرح‌های ویژه نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی جانمایی کرده که در همین راستا احداث مخازن نفتی در این منطقه راهبردی از حیث امکان تأمین خوراک پالایشگاههای برنامه‌ریزی‌شده، حائز اهمیت است. به عبارت دیگر، با احداث این مخازن و توسعه آنها در فازهای آتی، یکی دیگر از اهداف شرکت ملی نفت ایران که حضور در بازار جهانی فرآورده‌های نفتی و مهیا کردن زیرساخت‌های لازم در منطقه به‌منظور ایجاد صنایع وابسته - از برنامه‌های طرح توسعه مکران - است، محقق خواهد شد. با احداث پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها در منطقه جاسک در آینده نمونه‌ای مشابه منطقه عسلویه را در جاسک خواهیم داشت، با این تفاوت که عسلویه یک منطقه گازی و جاسک یک منطقه نفتی است.
ساخت مخازن نفتی در قالب قرارداد BOT
قرارداد احداث مخازن ذخیره‌سازی نفت خام در طرح ملی و راهبردی گوره – جاسک، آبان‌ماه سال ۹۷ در قالب روش ساخت، بهره‌برداری و واگذاری (BOT) میان شرکت مهندسی و توسعه نفت و با مشارکت شرکت‌های پتروامیدآسیا و گروه مدیریت سرمایه‌گذاری امید با ۲۰۰ میلیون یورو سرمایه‌گذاری اولیه منعقد شد. مدت زمان احداث این مخازن سه سال و دوره بهره‌برداری آن ۱۵ سال است.
مطابق مفاد و شرایط پیمان امضاشده، سرمایه‌گذار باید در مدت سه سال تأمین سرمایه، طراحی، تأمین کالا و تجهیزات، ساخت و راه‌اندازی مخزنگاه را که شامل ساخت ۲۰ مخزن ۵۰۰ هزار بشکه‌ای و تأسیسات جانبی آن است انجام دهد و به‌مدت ۱۵ سال تعمیر، نگهداری و بهره‌برداری از آن را به‌عهده گیرد. در پایان سال هجدهم (پایان دوره ۱۵ ساله بهره‌برداری) مالکیت مجموعه به شرکت ملی نفت ایران منتقل خواهد شد.
احجام کاری در پروژه مخازن نفتی گوره – جاسک
پروژه احداث مخازن نفتی و تأسیسات جانبی آن‌که ۲۰ درصد از کل طرح خط لوله انتقال نفت خام گوره به جاسک را به خود اختصاص داده در مرحله نخست مشتمل بر احداث ۲۰ مخزن نفتی فلزی هر یک به ظرفیت ۵۰۰ هزار بشکه، یک نیروگاه برق ۱۵ مگاواتی و یک واحد تصفیه آب است که در زمینی به مساحت ۱۳۰ هکتار در منطقه جاسک و سواحل مکران در حال اجرا است.
همه مخازن این پروژه فلزی است که برای ساخت این مخازن نزدیک به ۳۵ هزار تن ورق به کار می‌رود، همچنین این مخازن سقف شناور دوجداره دارند. سقف شناور در این مخازن نه‌تنها مانع از تبخیر نفت می‌شود، بلکه با فشاری که به سطح نفت موجود در داخل مخزن می‌آورد به تخلیه آن از مخزن نیز کمک خواهد کرد.
از ویژگی‌هایی که این مخازن را از دیگر مخازن نفتی موجود در صنعت نفت متمایز می‌سازد می‌توان به نصب سیستم‌های صاعقه‌گیر در آنها اشاره کرد، همچنین تغییر اقلیم در منطقه و وجود سقف شناور در مخازن، احتمال وقوع آتش‌سوزی در آنها را بالا می‌برد، اما شرکت مهندسی و توسعه نفت با درس‌آموزی از وقایع و آتش‌سوزی‌هایی که در گذشته در مخازن نفتی رخ می‌داد، سعی داشته در مخازن نفتی جاسک این ایرادات را برطرف کند و به همین منظور مخازن گوره - جاسک به سیستم صاعقه‌گیر مجهز شده‌اند.
رسوب‌زدایی از مخازن نفت گوره جاسک
رسوب‌زدایی از مخازن نفتی یکی از معضلاتی است که همیشه در صنعت نفت با آن مواجه بوده‌ایم. در گذشته عملیات رسوب‌زدایی افزون بر اینکه چند ماهی مخزن را از سرویس خارج می‌کرد سبب می‌شد حین عملیات بخش زیادی از حجم مخزن از دست برود و احتمال آسیب به محیط زیست نیز وجود داشت، اما در مخازن جاسک برای این چالش نیز چاره‌اندیشی شده و در همه مخازن، سیستم‌های جلوگیری از تشکیل رسوب (SRJ) به‌کار گرفته شده است. به‌کارگیری این سیستم از دیگر ویژگی‌های این پروژه است که بار دیگر آن را از دیگر پروژه‌های ساخت مخازن متمایز می‌سازد.
سیستم SRJ، تجهیزاتی است که در بخش مرکزی داخل مخازن نصب می‌شود و با به کار انداختن آن در مخزن یک یا دو بار در ماه به‌مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت و از طریق ایجاد حرکات دورانی مانع از تشکیل رسوب در مخازن می‌شود. این سیستم در مخازن ۵۰۰ هزار بشکه‌ای به‌صورت صددرصد از تشکیل رسوب جلوگیری می‌کند که از این حیث نیز به هیچ عنوان تهدیدی برای محیط زیست محسوب نمی‌شود.
با توجه به اینکه در منطقه جاسک زیرساخت لازم برای تأمین برق وجود نداشت، ساخت یک نیروگاه ۱۵ مگاواتی برای تأمین برق مورد نیاز این پروژه لازم‌الاجرا شد؛ نیروگاه اختصاصی ۱۵ مگاواتی که تا ۵۰ مگاوات افزایش پیدا خواهد کرد و اکنون نیز در حال احداث است.
به‌منظور تأمین آب مورد نیاز در بخش‌های مختلف این پروژه ساخت یک واحد تصفیه آب نیز در نظر گرفته شده است که این واحد قابلیت تصفیه آب به ظرفیت ۶۵۰ مترمکعب در روز را خواهد داشت.
دشواری و شرایط ساخت احداث مخازن
گرمای شدید و رطوبت بالا در منطقه ساحلی مکران از جمله شرایطی است که نیروی انسانی شاغل در این منطقه به آن خو گرفته است، اما فارغ از این شرایط اقلیم آب و هوایی که کار در این منطقه را دشوار کرده، شرایط خاص دیگری هم اجرای فعالیت‌های عملیاتی این پروژه را چالش‌برانگیز کرده است که از جمله آنها می‌توان به جنس و تراکم خاک آن منطقه اشاره کرد.
برای آماده‌سازی ساخت و نصب مخزن در کنار سواحل مکران باید بعد از تسطیح زمین، عملیات تراکم دینامیکی انجام داد که اکنون در بیش از ۴۰ هکتار از آن منطقه این عملیات انجام شده است. بعد از این کار لازم است آب‌های موجود در زیر زمین را هدایت کرد تا بتوان با عملیات پیش‌بارگذاری به تراکم بیشتری از خاک دست یافت.
در مخازن جاسک به‌منظور استحکام بستر PVD کوبیده می‌شود. PVDها در واقع لوله‌هایی هستند که به‌صورت عمودی تا عمق ۱۵ متری زمین نفوذ می‌کنند و بعد از انجام این کار، عملیات پیش‌بارگذاری تا ارتفاع ۵.۸ متر انجام می‌شود.
برای اجرای عملیات پیش‌بارگذاری، در محلی که قرار است مخازن احداث شوند، بیش از یک میلیون و ۴۰۰ هزار مترمکعب خاک منطقه را به‌صورت یک تپه درست می‌کنند و در آن محل قرار می‌دهند و بعد از دو ماه نسبت به جمع‌آوری خاک اقدام می‌کنند. این کار سبب می‌شود زمین تحکیم لازم برای ساخت مخزن در آن قسمت را به دست آورد. وقتی عملیات خاکبرداری به تراز ۵.۴ متری از سطح دریا رسید، کار ساخت فونداسیون بتونی شروع خواهد شد.
با توجه به موارد گفته‌شده، فراهم کردن بستر مناسب به‌منظور احداث مخازن در منطقه ساحلی مکران کاری است که به صرف هزینه و زمان نیاز دارد و شاید در خیلی از مناطق دیگر به دلیل وجود شرایط مناسب زمین و خاک، نیاز به انجام این عملیات سخت و پیچیده وجود نداشته باشد. هم‌اکنون این عملیات برای بیش از ۱۲ مخزن انجام شده و کار کف‌سازی آنها نیز به اتمام رسیده است و کار تحکیم زمین برای هشت مخزن دیگر نیز تا دو تا سه ماه آینده تکمیل خواهد شد. با توجه به برنامه زمان‌بندی طرح گوره- جاسک، تا آخر امسال نفت تا مبادی ورودی تأسیسات دریایی ارسال خواهد شد.
پروژه احداث مخازن نفتی و تأسیسات جانبی آن در بندر جاسک و ۲ کیلومتر انتهایی این گستره هزار کیلومتری در نزدیکی منطقه کوه مبارک واقع شده است.
