بررسی مسئله قطعی گاز، خاموشی برق و آلودگی هوا
نبض نفت - افزایش میزان مصرف گاز و برق خانگی در مدت اخیر سبب شد تا کشور با مسئله‌ای پیچیده انرژی مواجه شود. در همین راستا خروجی این صورت مسئله پیچیده سه عنصر قطعی گاز، خاموشی برق و آلودگی هوا بود.
به استناد اظهارات مسئولان در شرایط کنونی هیچ راهکاری به جز انتخاب بین یکی از اضلاع این مثلث شوم وجود ندارد، اما بررسی جوانب این مسئله بیانگر وجود راهکارهای خرد و کلان برای حل ریشه این مسئله دشوار است.
در خصوص مسئله اتلاف انرژی یکی از تصمیمات اخذ شده در حوزه انرژی کشور به تامین گرمایش واحدهای مسکونی و پخت و پز با استفاده از گاز طبیعی باز می‌گردد. به طور کلی غالب مشترکان خانگی کشور از انشعاب گاز طبیعی بهره‌مند هستند و 98 درصد از خانوارهای شهری کشور از این حامل انرژی استفاده می‌کنند.
98 درصد از خانوارهای شهری کشور به گاز طبیعی دسترسی دارند
تصمیم اتخاذ شده مبنی برای گازرسانی حداکثری به مشترکان خانگی، تقریبا امر منحصر به فردی در میان کشورهای دنیا است. برای مثال نروژ از معدود کشورهای اروپایی است که منابع نفتی و گازی زیادی دارد. نروژی ها در مقایسه با بسیاری از کشورهای اروپایی و آمریکا، انرژی خیلی بیشتری مصرف می کنند، زیرا در مدارهای بالایی زمین قرار داشته و اقلیمی بسیار سرد را تجربه می‌کند.
نکته قابل توجه آن است که نروژی‌ها بیش از ۹۴ درصد گاز طبیعی تولیدی‌شان را به کشورهای اروپا می فروشند و درآمد ۴۳ میلیارد دلاری از این طریق کسب می کنند. حال سوال اینجاست، نروژی ها چطور خانه‌های مردمشان را در یک اقلیم بسیار سرد گرم می کنند؟
تامین گرمایش با گاز یا برق، مسئله این است
به منظور پاسخ به این سوال باید دانست ۷۳ درصد از گرمایش خانگی در این کشور، با استفاده از انرژی برق تامین می‌شود که شامل انواع بخاری های برقی، گرمایش از کف، پمپ های حرارتی و همچنین گرمایش منطقه‌ای است. بخشی از روستاهای این کشور هم با سوزاندن هیزم، خانه های خود را گرم می کنند. نکته جالب توجه در سامانه‌های گرمایش منطقه‌ای نروژ، استفاده آن‌ها از سوخت‌هایی مانند زباله است. سیستم های گرمایش منطقه‌ای در شهرها وجود دارد و مردم می‌توانند برای خانه هایشان از آن‌ها اشتراک بگیرند.
در واقع کشورهای مختلف راه‌های متفاوتی را به منظور تامین گرمایش و پخت و پز خانوارهای خود انتخاب می‌کنند. هر کدام از این روش‌های تامین انرژی گرمایش می‌تواند مزایا و معایب مربوط به خود را داشته باشد اما نکته قابل توجه و مورد تاکید اغلب نقاط دنیا توجه به مسئله اتلاف انرژی است. در حقیقت نکته مهم‌تر از نحوه تامین انرژی توجه به استفاده بهینه از آن و کاهش قابل توجه اتلاف انرژی است. مسئله‌ای که در کشور ما به امری مغفول تبدیل شده و آمار مصرف انرژی به وضوح بیانگر این امر است.
مصرف انرژی واحدهای مسکونی کشور 5 برابر اروپای سردسیر است
در همین راستا، نسیم شکاری، مدیر پروژه ملی پروژه بهینه‌سازی انرژی و محیط زیست در ساختمان با اشاره به این نکته که در ایران مصرف انرژی بسیار بالا است، گفت:« شاخص‌های مصرف انرژی در ساختمان نسبت به استاندارد جهانی حدود 2.5 تا 3 برابر بیشتر است. البته این شاخص مصرف انرژی در کشور ما نسبت به کشورهای اروپایی شاید به 5 برابر و بیشتر هم برسد.»
به استناد آمار‌های ارائه شده میزان مصرف گاز ایران طبق آمار‌های جهانی با مجموع 9 کشور رومانی، کویت، لهستان، تایوان، عمان، قطر، بنگلادش، بلاروس و ترکمنستان برابری می‌کند اما متاسفانه شاخص رشد مصرف گاز در کشور 10 برابر ایالات متحده آمریکا، 11 برابر روسیه و 4 برابر ژاپن است.
به عبارت دیگر، میزان مصرف گاز خانگی در کشور با سرعت قابل توجهی رو به افزایش است و بخش عمده‌ای از این نعمت خدادادی به دلیل رعایت نکردن استاندارهای موجود در واحدهای مسکونی تلف می‌شود. در همین راستا، رضا اردکانیان، وزیر نیرو ضمن مقایسه میزان گاز مصرف بخش خانگی با میزان مصرف گاز در نیروگاه‌های کشور گفت:« برای پاسخگویی به نیاز برقی همه مشترکان در تمام بخش‌ها، حدود 180 میلیون متر مکعب گاز نیاز داریم اما تنها برای تامین گاز خانگی حدود 4 برابر این رقم گاز طبیعی مصرف می‌شود که رقم بسیار بالایی است.»
*در زمستان بخش خانگی 9 برابر نیروگاه‌های کل کشور گاز مصرف کردند
وزیر نیرو ضمن تاکید بر این نکته که ادامه روند فعلی به معنای تبدیل شدن کشور به واردکننده گاز است، گفت:« روزهایی بوده که به جای 185 میلیون متر مکعب گاز مصرفی در نیروگاه‌ها، حدود 70 تا 75 میلیون متر مکعب دریافت کردیم و در همین روزها در بخش خانگی مصرف گاز حدود 600 میلیون متر مکعب بوده است.»
توجه به اظهارات مسئولان و کارشناسان یک سوال مهم را برای ما مطرح می‌کند. به راستی چرا میزان مصرف گاز خانگی در کشور تا این اندازه زیاد است؟ پاسخ به این سوال می‌تواند به نحوی ابهامات دلایل کمبود گاز در فصل سرما را نیز برطرف کند، زیرا 73 درصد از گاز تولیدی کشور در دوران پیک مصرف زمستان سهم بخش خانگی است و این بخش از مشترکان سهم زیادی در کمبود گاز طبیعی بر عهده دارند.
نقش استانداردهای مصرف ساختمان در جلوگیری از اتلاف انرژی
متهم ردیف اول مصرف بخش خانگی، اتلاف انرژی واحدهای مسکونی است. در همین راستا، یکی از سیاست‌هایی که بحث جلوگیری از اتلاف انرژی را مطرح می‌کند، توجه ارتقای استانداردهای ساخت مسکن است. به عنوان مثال، مبحث 19 مقررات ملی ساختمان، یکی از استاندارهای موجود در این حوزه به حساب می‌‌آید که بر اساس آن ساختمان‌ها به لحاظ جنبه‌های انرژی و بهینه سازی مصرف مسائلی را در حین ساخت رعایت کنند و این امر باید توسط ناظران و در نهایت شهرداری تایید شود تا پس از آن مجوز پایان کار ساختمان داده شود.
از سوی دیگر، برای ساختمان‌هایی که سال‌های قبل ساخته شدند نیز دو استاندارد ملی تعیین شده است، بر این اساس برای ساختمان‌های مسکونی استاندارد به شماره 14253 و ساختمان های غیر مسکونی 14254در نظر گرفته شده که در واقع همان استانداردهای برچسب انرژی ساختمان است.
در حقیقت، همانند لوازم خانگی که برچسب انرژی دارند قرار است که برای ساختمان ها نیز برچسب انرژی صادر شود. به کمک این ابزار، امکان مقایسه ساختمان‌ها فراهم شده و اساس ارزش‌گذاری ملک نیز برای خریدار فراهم می‌شود.
* استانداردهای مرتبط با اتلاف انرژی امری مغفول در بین دستگاه‌های دولتی است
در همین راستا، محمد حمیدزاده، کارشناس حوزه مسکن با اشاره به استاندارهای موجود در کشور برای کاهش اتلاف انرژی گفت:« در حال حاضر مبحث 19 تنها استانداردی است که سازندگان هیچ توجهی به آن ندارند، از سوی دیگر موارد مربوط به برچسب انرژی ساختمان نیز دارای استاندار بوده اما هیچ کدام از آن‌ها اجرایی نشده است.»
این کارشناس حوزه مسکن ضمن انتقاد از عملکرد از دستگاه‌های دولتی گفت:« چگونه می‌شود از مردم توقع صرفه‌جویی داشت در حالیکه تدوین و اجرایی کردن استانداردهای مرتبط با اتلاف انرژی امری مغفول در دستگاه‌های دولتی است.»
حمیدزاده با اشاره به مصرف بیش از اندازه انرژی در کشور گفت:« هیچ سازوکار قانونی موثری برای کاهش اتلاف انرژی ساختمان وجود ندارد و همین امر زمینه رشد نجومی مصرف بخش خانگی را به وجود آورده است.»
مصرف بیش از اندازه گاز خانگی در روزهای اخیر سبب ایجاد بحران در کشور شد، زیرا توانایی تامین گاز صنایع بزرگ و نیروگاه‌های تولید برق از سوی شرکت گاز سلب شده و همین امر زمینه وقوع خاموشی گسترده و همچین آلودگی هوا به دلیل مصرف سوخت مایع توسط نیروگاه‌ها شد.
حال مشخص نیست، چرا بحث جلوگیری از اتلاف انرژی ساختمان و کاهش مصرف گاز خانگی با این درجه از اهمیت، در بین نهادهای دولتی کشور مغفول باقی مانده و تلاشی در جهت موثر واقع شدن استانداردهای موجود نیز نمی‌شود.
منبع: فارس
